Spoilery w systemach reprezentacji proporcjonalnej : analiza ośmiu polskich wyborów parlamentarnych, 1991-2015

• Autorzy: Marek M. Kamiński

Warianty tytułu

Spoiler Effects in Proportional Representation Systems : Evidence from Eight Polish Parliamentary Elections, 1991-2015

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule dokonano analizy wyborów w okręgach wielomandatowych z różnymi typami spoilerów. W wyborach jednomandatowych "klasyczny" spoiler wchodzący do wyborów zamienia zwycięzcę w przegrywającego i jednocześnie jednego z pokonanych w zwycięzcę. Podobne sytuacje rzadko mają miejsce w wyborach wielomandatowych. W takich wyborach istnieją bardziej subtelne efekty przypominające działanie klasycznego spoilera. "Królotwórca" zamienia kandydata niebędącego faktycznym zwycięzcą w zwycięzcę wyborów; "Królobójca" pozbawia zwycięstwa uprzednio wygrywającego wybory; "Szkodnik" zabiera pewnemu konkurentowi więcej mandatów, niż sam zdobywa; "Autospoilery" tracą mandaty, startując w wyborach samodzielnie raczej niż tworząc koalicję. Możliwe są też różne warianty spoilerów strategicznych, takich jak fi kcyjne partie. W artykule przeprowadzono analizę ośmiu wyborów parlamentarnych, które miały miejsce w Polsce po roku 1989. W dwóch przypadkach konsekwencje istnienia spoilerów były bardzo duże. W 1993 roku rozproszenie na prawicy (Autospoilery) pomogło SLD i PSL wrócić do władzy, spowolniło proces dekomunizacji i stworzyło silne przeszkody instytucjonalne na drodze do dalszej demokratyzacji. W roku 2015 mały Królotwórca, partia Razem, pomógł PiS osiągnąć większość parlamentarną i umożliwił realizację radykalnego programu zmian. W pozostałych wyborach konsekwencje były mniejsze, lecz również godne odnotowania. Wyniki sugerują, że wybory parlamentarne przeprowadzane przy użyciu ordynacji proporcjonalnej z listami kandydatów są bardzo wrażliwe na działanie spoilerów. (abstrakt oryginalny)

EN

I consider a model of multiple winner elections with several types of spoilers. In single-office elections, a "classic" spoiler turns a winner into a non-winner and a non-winner into a winner. Such spoilers rarely appear in multi-office elections. In such elections, spoilers include a "Kingmaker", who turns a non-winner into a winner; a "Kingslayer", who turns a winner into a non-winner; a "Valuegobbler", who subtracts from some competitor more seats than it receives; and "Selfspoilers", who may be hurt by competing separately rather than creating an electoral coalition. Various strategic spoilers, such as fake parties, are possible as well. I look for spoilers in eight Polish parliamentary elections that have taken place since the fall of communism in 1989. In two elections, the consequences of spoilers were massive. In 1993, multiple spoilers on the right helped the two post-communist parties return to power, slow down decommunization and create strong institutional obstacles to further democratization. In 2015, a spoiler manufactured a majority for the largest party (PiS) and, as a consequence, enabled PiS quickly to implement radical reforms. In other elections, spoilers had smaller, but noticeable consequences. The results suggest that parliamentary elections using PR party-list systems are vulnerable to spoiler problems that may cause significant political effects. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Wybory parlamentarne; Głosowanie; Kampania wyborcza

EN

Parliamentary election; Voting; Election campaign

• Czasopismo: Decyzje
• Rocznik: 2018
• Numer: nr 30
• Strony: 5--32

Twórcy

autor

Marek M. Kamiński

• University of California, Irvine, USA

Bibliografia

• Adamski, M. (2012, 15 czerwca). Ile w Polsce czeka się na więzienną celę. Rzeczpospolita. Dostęp 12 stycznia 2018, www.rp.pl/artykul/892630-Ile-w-Polsce-czeka-sie-na-wiezienna-cele.html.
• Balinski, M.L., Young, H.P. (2001). Fair Representation: Meeting the Ideal of One man, One Vote (2nd ed.). Washington, D.C.: Brookings Institution Press.
• Brams, S.J., Fishburn, P.C. (1978). Approval voting. American Political Science Review, 72(3), 831-847.
• Bump, P. (2014, 8 października). How often do third-party candidates actually spoil elections? Almost never. The Washington Post. Dostęp 12 stycznia 2018, www.washingtonpost.com/news/the-fi x/wp/2014/10/08/how-often-do-third-party-candidates-actually-spoil-elections-not-very/?utm_ term=.77e48b5f21bf.
• CBOS (1993). Preferencje polityczne społeczeństwa trzy tygodnie przed wyborami (No. BS/132/109/93). Warszawa.
• CBOS (2017). Komunikat z badań nr 76: Opinie o działalności policji, prokuratury i Rzecznika Praw Obywatelskich. Warszawa. Dostęp 12 stycznia 2018, www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2017/K_076_17.PDF.
• Colomer, J.M. (2006). Non-Median and Condorcet Loser Presidents in Latin America: A Recipe for Instability. Dostęp 12 stycznia 2018, works.bepress.com/josep_colomer/120/download.
• Dougherty, K.L., Edward, J. (2011). The Calculus of Consent and Constitutional Design. New York: Springer.
• Dubois, E., Schurrer, C., Velicogna, M. (2013). The functioning of judicial systems and the situation of the economy in the European Union Member States. Report prepared for the European Commission. Komisja Europejska. Dostęp 12 stycznia 2018, ec.europa.eu/info/policies/justice-and-fundamental-rights/effective-justice/eu-justice-scoreboard_en.
• Flis, J. (2011). Co dwie partie, to nie jedna? Dostęp 12 stycznia 2018, jaroslawfl is.blog.tygodnikpowszechny.pl/2011/10/26/co-dwie-partie-to-nie-jedna/.
• Flis, J. (2014). Złudzenia wyboru. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Flis, J., Olczyk, E. (2017, 10 maja). Historia politycznych gagów (wywiad Elizy Olczyk). Rzeczpospolita Plus Minus.
• Flis, J., Słomczyński, W., Stolicki, D. (2017). Pot and Ladle: Estimating Seat Shares from Aggregate Vote Numbers under the d'Hondt Electoral System. Jagiellonian University Working Paper, w posiadaniu autorów.
• Golosov, G.V. (2015). Do spoilers make a difference? Instrumental manipulation of political parties in an electoral authoritarian regime, the case of Russia. East European Politics, 31(2), 1-17.
• Heckelman, J.C. (2015). Properties and paradoxes of common voting rules. W: Heckelman, J.C., Miller, N.R. (red.), Handbook of Social Choice and Voting (263-283). Cheltenham, UK, Northampton, MA: Edward Elgar Publishing.
• Heckelman, J.C., Chen, F.H. (2013). Strategy Proof Scoring Rule Lotteries for Multiple Winners. Journal of Public Economic Theory, 15(1), 103-123.
• Herron, M., Lewis, J. (2007). Did Ralph Nader Spoil Al Gore's Presidency? A Ballot-Level Study of Green and Reform Party Voters in the 2000 Presidential Election. Quarterly Journal of Political Science, 2(3), 205-226.
• Ipsos Observer. (2017). Ponad 80 proc. Polaków chce reformy sądów. Dostęp 12 stycznia 2018, www. telewizjarepublika.pl/ponad-80-proc-polakow-chce-reformy-sadow-sondaz,51885.html.
• Kaminski, M.M. (2001). Coalitional Stability of Multi-Party Systems. American Journal of Political Science, 45(2), 294-312.
• Kaminski, M.M. (2015). Empirical examples of voting paradoxes. W: Heckelman, J.C., Miller, N.R. (red.), Handbook of Social Choice and Voting (367-387). Cheltenham, UK, Northampton, MA: Edward Elgar Publishing.
• Kaminski, M.M. (2018). Spoiler effects in proportional representation systems: evidence from eight Polish parliamentary elections, 1991-2015. Public Choice, 176(3-4), 441-460.
• Kaminski, M.M., Lissowski, G., Swistak, P. (1998). The "Revival of Communism" or the effect of institutions? The 1993 Polish parliamentary elections. Public Choice, 97(3), 429-449.
• Kaminski, M.M., Nalepa, M. (2014). A Model of Strategic Preemption: Why Do Post-Communists Hurt Themselves? Decyzje, 21(czerwiec), 31-65.
• Karłowski, M., Kociel, K., Kuplińska, M., Trzeciak, B. (2013). Sądy na wokandzie 2013. Przejrzystość i wydajność pracy (No. 17). Forum Obywatelskiego Rozwoju. Dostęp 12 stycznia 2018, for.org.pl/ pl/a/2806,Analiza-17-Sady-na-wokandzie-2013.
• KMIL. (1997, 17 lipca). Odpowiedź KPN na apel lidera AWS. Rzeczpospolita.
• Komisja Śledcza. (2017). Komisja Śledcza do zbadania prawidłowości i legalności działań organów i instytucji publicznych wobec podmiotów wchodzących w skład Grupy Amber Gold (SKAG). Dostęp 4 grudnia 2017, sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/agent.xsp?symbol=KOMISJAND&NrKadencji=8&KodKom=SKAG.
• Konstytucja RP. (1997). Dostęp 12 stycznia 2018. prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19970780483/U/D19970483Lj.pdf
• Kukiz, P. (2017, 4 grudnia). Mam zupełnie poważną propozycję. www.facebook.com/kukizpawel. Dostęp 4 grudnia 2017.
• Kurrild-Klitgaard, P. (2008). Voting Paradoxes under Proportional Representation: Evidence from Eight Danish Elections. Scandinavian Political Studies, 31(3), 242-267.
• Kurrild-Klitgaard, P. (2013). Election inversions, coalitions and proportional representation: Examples of voting paradoxes in Danish government formations. Scandinavian Political Studies, 36(2), 121-136.
• Laakso, M., Taagepera, R. (1979). "Effective" Number of Parties - A Measure with Application to West Europe. Comparative Political Studies, 12(1), 3-27.
• M.P. nr 50 poz. 470 (1993). Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 23 września 1993 r. o wynikach wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzonych w dniu 19 września 1993 r. Dostęp 12 stycznia 2018, prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id= WMP19930500470.
• M.P. nr 64 poz. 620 (1997). Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 25 września 1997 r. o wynikach wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzonych w dniu 21 września 1997 r. Dostęp 12 stycznia 2018, prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id= WMP19970640620.
• M.P. nr 41 poz. 288 (1991). Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 31 października 1991 r. o wynikach wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, przeprowadzonych w dniu października 1991 r. Dostęp 12 stycznia 2018, prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP19910410288.
• mat (2018, 8 października). Komisja Reprywatyzacyjna: Warszawa straciła 21,5 mld zł na dzikiej reprywatyzacji. Rzeczpospolita. Dostęp 8 października 2018, www.rp.pl/Nieruchomosci/310089969-Komisja-Reprywatyzacyjna-Warszawa-stracila-215-mld-zl-na-dzikiej-reprywatyzacji.html.
• Miller, N.R. (2015). Election inversions under proportional representation. Scandinavian Political Studies, 38(1), 4-25.
• Millward Brown (2015). Sondaże okołowyborcze 15/10/2015. Dostęp 12 stycznia 2018, wybory.millwardbrown.com/partie-polityczne-parlament-krajowy/113/sondaze_okolowyborcze.
• Nohlen, D. (2005). Elections in the Americas: A data handbook, Volume II. Oxford: Oxford University Press.
• PKW (2001). Wybory do Sejmu: wyniki głosowania na listy komitetów wyborczych w skali kraju. Dostęp 12 stycznia 2018, wybory2001.pkw.gov.pl/sjg2_k.html.
• PKW (2005). Wybory do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Dostęp 12 stycznia 2018, www.wybory2005. pkw.gov.pl/SJM/PL/WYN/M/index.htm.
• PKW (2007). Wybory do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Dostęp 12 stycznia 2018, wybory2007.pkw. gov.pl/SJM/PL/WYN/W/index.htm.
• PKW (2011). Wybory 2011 do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. Dostęp 12 stycznia 2018, wybory2011.pkw.gov.pl/wsw/pl/000000.html

Identyfikatory

DOI

10.7206/DEC.1733-0092.111