Budżetowe konsekwencje żywiołowego rozprzestrzeniania się miast dla samorządów gminnych

• Autorzy: Piotr Lityński

Warianty tytułu

Urban Sprawl and the Budgetary Consequences for Municipal Governments

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Prezentowana praca poświęcona jest budżetowym konsekwencjom zjawiska, które w literaturze określane jest jako urban sprawl (rozlewanie się miasta). Zjawisko to można przedstawić jako rozproszoną przestrzennie lokalizację zabudowy w gminach otaczających miasta na skutek niekontrolowanych procesów suburbanizacyjnych. Prezentowana monografia podejmuje dwa zasadnicze cele: poznawczy i metodyczny. Cel poznawczy wiąże się z oceną wpływu żywiołowego rozprzestrzeniania się miast na sytuację budżetową gmin, których dotyczy. Cel ten można uszczegółowić, starając się zidentyfikować mechanizmy finansowe zachodzące w budżetach gmin, które wiążą się ze zjawiskiem żywiołowego rozprzestrzeniania się miast, w tym szczególnie siły, kierunku i form struktury przestrzennej oddziałującej na budżet gminy. Przyjęto również hipotezę badawczą zakładającą, że żywiołowe rozprzestrzenianie się miast w Polsce niekorzystnie wpływa na sytuację budżetową gmin, których dotyczy. Ponieważ zjawisko to obejmuje różne, negatywnie oceniane formy zagospodarowania przestrzennego, badania będą pogłębione o określenie oddziaływania budżetowego form zagospodarowania. Umożliwi to nie tylko ocenę wpływu żywiołowej struktury przestrzennej obszarów miejskich na budżety gmin, ale również identyfikację wrażliwych pod względem budżetowym form omawianego zjawiska. (fragment tekstu)

EN

This book examines the budgetary consequences of "urban sprawl", the spatially dispersed location of buildings in municipalities surrounding cities due to uncontrolled suburbanisation. A number of economic models and theories have been put forward to explain the processes of spatial change in urban areas, including suburbanisation. However, no concepts have been elaborated to explain the suburbanisation characterised by spontaneity and the disorder of buildings in space. The book has two objectives. First, to assess the impact of the spontaneous spread of cities on the budgetary situation of the communes that are home to them. Second, it proposes a method for assessing urban sprawl. It also explores the hypothesis that the spontaneous spread of cities in Poland adversely affects the budgetary situation of their municipalities. There are five chapters. The first three are theoretical and explain the spontaneous growth of cities, the ramification of that growth on municipality budgets, and selected theoretical concepts that shed light on the financial effects of spatial changes in urban areas. The first chapter examines "urban sprawl" as a phenomenon and process, its features, causes and consequences. The historical and territorial context of the phenomenon are also highlighted. The second chapter explains urban sprawl using selected models and theories, thus acquainting the reader with further research in selected theoretical concepts, particularly the division of concepts into two classes. The first is the natural evolution theory of the urban area. The second is a group of fiscal and social theories that distinguish external effects and often bear original names, which have been adopted in the subject literature of the subject ("flight from blight" and "voting with your feet", for example). Because theoretical models are a simplification of reality, and do not always adequately explain the phenomena prevailing from country to country, it is essential that they be made real. This is the purpose of the third chapter, which presents in detail the development of the mechanisms binding budgets of territorial units, especially Polish ones, with various spatial phenomena. The fourth and fifth chapters, on the other hand, provide empirical evidence to help achieve the book's goals and its hypothesis. The fourth chapter proposes a quantitative approach to measuring the disruptive spread of cities together with empirical exemplification. Proposed here is the development and adaptation to Polish conditions of the method of spatial structure morphology assessment using a grid of squares with sides of 1 km and 500 m, which in 2001 for spatial economy was introduced by G. Galster, and which today is valued among researchers throughout the world. This method makes it possible to quantify and assess urban sprawl in terms of the spontaneous distribution of buildings in space. For designated urban areas of voivodeship capitals, using square grid, spatial structure morphology indices including density, continuity, concentration, clustering, centrality, nuclearity and mixed uses were calculated. Such quantified features of the spatial structure of each of the analysed communes became the input variables for the research presented in the fifth chapter. For that research morphological features were subjected to the study of relationships with several dozen income-expenditure budget categories reflecting the financial situation of municipalities. Identification of the relationships between spatial and budget indicators were identified on the basis of a number of statistical methods and techniques, including, in particular, the use of canonical analysis. The conclusions the book presents can be divided into two groups. The first concerns the assessment of the morphology of the spatial structure of Polish urban areas. In the average assessment, the level of urban sprawl in Poland is moderate. Important urban areas, however, differ in the degree to which they have spread spontaneously. In the assessment of the morphology of Polish urban areas, the configuration of space is expressed as a moderate distance from the core city. The nature of urban areas is generally monocentric, but there are areas with polycentricity. The buildings are located at a fairly high degree of continuity, and at the same time are concentrated in relatively small areas. The internal composition that defines the fulfillment of the arrangement of the spatial structure indicates that urban areas are relatively densely built-up, while the level method of grouping buildings into compact settlements can be assessed as high. At the same time, this type of development is associated with a high ratio of residential neighbourhoods and agricultural buildings. However, the diversity between individual urban areas proved quite thorough, distinguishing areas with a more clearly, negatively valued domination of specific morphological features. The second group of applications concerns budgetary consequences at the municipal level from the spontaneous spread of cities. Here, the hypothesis that urban sprawl in Poland adversely affects the budgetary situation of the communes concerned was borne out by the weighting of the budgetary impact factors. The first of those factors concerns the observation that spontaneous suburbanisation increases the commune's income potential, which has a positive dimension. However, communes' own revenues, increased by migrations and building development, are not effective in balancing the expenses caused by the spontaneous spread of cities. In municipalities with a spontaneous spatial structure, a higher inefficiency of income in financing expenses for the repayment of debt was also observed. In addition, urban sprawl causes negative budget mechanisms including the zero infrastructural gap and push-out effect. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Budżet gminy; Zagospodarowanie przestrzenne; Eksurbanizacja; Urbanizacja; Miasto; Rozprawa habilitacyjna

EN

District budget; Spatial development; Urban sprawl; Urbanisation; City; Habilitation thesis

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe / Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie. Seria Specjalna, Monografie
• Rocznik: 2019
• Numer: nr 265
• Strony: 346

Twórcy

autor

Piotr Lityński

• Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Bibliografia

• Acioly C.C., Davidson F. (1996), Density in Urban Development, "Building Issues", vol. 8, nr 3, s. 3-25.
• Adamiak C. (2016), Cottage Sprawl: Spatial Development of Second Homes in Bory Tucholskie, Poland, "Landscape and Urban Planning", vol. 147, s. 96-106.
• Ahlfeldt G.M., Wendland N. (2011), Fifty Years of Urban Accessibility: The Impact of Urban Railway Network on the Land Gradient in Berlin 1890-1936, "Regional Science and Urban Economics", vol. 41, nr 2, s. 77-88.
• Alonso W. (1960), A Theory of the Urban Land Market, "Papers and Proceedings of the Regional Science Association", vol. 6, nr 1, s. 149-157.
• Alonso W. (1964), Location and Land Use, Harvard University Press, Cambridge, MA. Anas A. (2012), Discovering the Efficiency of Urban Sprawl (w:) The Oxford Handbook of Urban Economics and Planning, red. N. Brooks, K. Donaghy, G.-J. Knaap, Oxford University Press, New York.
• Anas A., Rhee H.-J. (2006), Curbing Excess Sprawl with Congestion Tolls and Urban Boundaries, "Regional Science and Urban Economics", vol. 36, nr 4, s. 510-541.
• Anas A., Rhee H.-J. (2007), When Are Urban Growth Boundaries Not Second-best Policies to Congestion Tolls?, "Journal of Urban Economics", vol. 61, nr 2, s. 263-286.
• Angel S., Parent J., Civco D. (2007), Urban Sprawl Metrics: An Analysis of Global Urban Expansion Using GIS (w:) Proceedings of ASPRS 2007 Annual Conference, ASPRS, Bethesdea.
• Arribas-Bel D., Nijkamp P., Scholten H. (2011), Multidimensional Urban Sprawl in Europe: A Self-organizing Map Approach, "Computers, Environment and Urban Systems", vol. 35, nr 4, s. 263-275.
• Bagiński E. (2001), Suburbanizacja - nieunikniona przyszłość osadnictwa? (w:) Procesy suburbanizacji w wybranych miastach Polski, red. J. Słodczyk, Uniwersytet Opolski, Opole, s. 11-16.
• Bajerski A. (2011), Organizacja przestrzenna i funkcjonowanie usług edukacyjnych w aglomeracji poznańskiej, Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej, nr 14, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Barker K. (2004), Review of Housing Supply, Delivering Stability: Securing Our Future Housing Needs. Final Report - Recommendations, HM Treasury, London.
• Barnes K.B., Morgan J.M., Roberge M.C., Lowe S. (2001), Sprawl Development: Its Patterns, Consequences, and Measurement, Towson University, http://chesapeake.towson.edu/landscape/ urbansprawl/download/Sprawl_white_paper.pdf, dostęp: 20.12.2018.
• Batty M. (2007), Cities and Complexity: Understanding Cities with Cellular Automata, Agent-based Models, and Fractals, MIT Press, Cambridge.
• Bayoh I., Irwin E.G., Haab T. (2002), Flight from Blight vs. Natural Evolution: Determinants of Household Residential Location Choice and Suburbanization, 2002 American Agricultural Economics Association Meeting, July 28-31, Long Beach, CA.
• Berke P.R., MacDonald J., White N., Holmes W., Line D., Oury K., Ryznar R. (2003), Greening Development to Protect Watersheds: Does New Urbanism Make a Difference?, "Journal of the American Planning Association", vol. 69, nr 4, s. 397-413.
• Beyond Sprawl: New Patterns of Growth to Fit the New California (1995), Bank of America, San Francisco.
• Bhatta B. (2010), Analysis of Urban Growth and Sprawl from Remote Sensing Data, Advances in Geographical Information Science, Springer-Verlag, Berlin-Heidelberg.
• Bhatta B., Saraswati S., Bandyopadhyay D. (2010), Urban Sprawl Measurement from Remote Sensing Data, "Applied Geography", vol. 30, nr 4, s. 731-740.
• Bobiński J. (1987), Analiza struktury rodzajowej decyzji lokalizacyjnych z uwzględnieniem decyzji wywołujących konieczność zmian planu zagospodarowania przestrzennego (w:) Analiza procesów żywiołowych w gospodarowaniu przestrzenią na terenie miasta Warszawy, red. B. Jałowiecki, Biuletyn Informacyjny IGiPZ PAN, nr 58, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 52-78.
• Bogart W.T. (2006), Don't Call It Sprawl: Metropolitan Structure in the 21st Century, Cambridge University Press, New York.
• Bogart W.T., Cromwell B.A. (2000), How Much Is a Neighborhood School Worth?, "Journal of Urban Economics", vol. 47, nr 2, s. 280-305.
• Borén T., Gentile M. (2007), Metropolitan Processes in Post-communist States: An Introduction, "Geografiska Annaler: Series B, Human Geography", vol. 89, nr 2, s. 95-110.
• Bosch M. (2016), A Framework for Measuring Urban Sprawl from Crowd-sourced Data, Grenoble INP, Grenoble.
• Bose S. (2004), Smart Growth in the State of Ohio: Conflicts and Constraints - An Analysis and Evaluation of the Evolution of Smart Growth in the Cleveland and Cincinnati Metropolitan Regions, The School of Planning of the College of Design, Architecture, Art and Planning, University of Cincinnati, Cincinnati.
• Bradbury J.C., Stephenson E.F. (2003), Local Government Structure and Public Expenditures, "Public Choice", vol. 115, nr 1-2, s. 185-198.
• Brade I., Herfert G., Wiest K. (2009), Recent Trends and Future Prospects of Socio-spatial Differentiation in Urban Regions of Central and Eastern Europe: A Lull before the Storm?, "Cities", vol. 26, nr 5, s. 233-244.
• Brenner N. (2002), Decoding the Newest "Metropolitan Regionalism" in the USA: A Critical Overview, "Cities", vol. 19, nr 1, s. 3-21.
• Brueckner J.K. (1987), The Structure of Urban Equilibria: A Unified Treatment of the Muth- -Mills Model (w:) Handbook of Regional and Urban Economics, vol. 2: Urban Economics, red. E.S. Mills, Elsevier, Amsterdam, s. 821-845.
• Brueckner J.K. (2000), Urban Sprawl: Diagnosis and Remedies, "International Regional Science Review", vol. 23, nr 2, s. 160-171.
• Brueckner J.K. (2001), Urban Sprawl: Lessons from Urban Economics, "Economics Brookings- Wharton Papers on Urban Affairs", nr 2, s. 65-89.
• Brueckner J.K., Kim H.-A. (2003), Urban Sprawl and the Property Tax, "International Tax and Public Finance", vol. 10, nr 1, s. 5-23.
• Brueckner J.K., Largey A. (2008), Social Interaction and Urban Sprawl, "Journal of Urban Economics", vol. 64, nr 1, s. 18-34.
• Brueckner J.K., Thisse J.-F., Zenou Y. (1999), Why Is Central Paris Rich and Downtown Detroit Poor? An Amenity-based Theory, "European Economic Review", vol. 43, nr 1, s. 91-107.
• Bruegmann R. (2005), Sprawl: A Compact History, University of Chicago Press, Chicago.
• Brunner E.J., Ross S.L. (2010), Is the Median Voter Decisive? Evidence from Referenda Voting Patterns, "Journal of Public Economics", vol. 94, nr 11-12, s. 898-910.
• Budner W. (2004), Lokalizacja przedsiębiorstw, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań.
• Bul R., Walaszek M. (2015), Dojazdy do pracy i szkół jako podstawowe kryterium delimitacji obszarów funkcjonalnych miast, "Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna", nr 29, s. 119-138.
• Bunnell G. (1997), Fiscal Impact Studies as Advocacy and Story Telling, "Journal of Planning Literature", vol. 12, nr 2, s. 136-151.
• Burchell R.W., Lowenstein G., Dolphin W.R., Galley C.C., Downs A., Seskin S., Still K.G., Moore T. (2002), Costs of Sprawl - 2000, TCRP Report 74, National Academy Press, Washington, DC.
• Burchell R.W., Shad N.A., Listokin D., Phillips H., Downs A., Seskin S., Davis J.S., Moore T., Helton D., Gall M. (1998), Costs of Sprawl - Revisited, TCRP Report 39, National Academy Press, Washington, DC.
• Bury P., Markowski T., Regulski J. (1993), Podstawy ekonomiki miasta, Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości, Łódź.
• Bywalec C. (2017), Gospodarstwo domowe - ekonomia, finanse, konsumpcja, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.
• Callan S., Thomas J. (2001), Economies of Scale and Scope: A Cost Analysis of Municipal Solid Waste Services, "Land Economics", vol. 77, nr 4, s. 548-560.
• Carruthers J.I., Selma L., Knaap G.-J., Renner R.N. (2009), Coming Undone: A Spatial Hazard Analysis of Urban Form in American Metropolitan Areas, "Papers in Regional Science", vol. 89, nr 1, s. 65-88.
• Carruthers J.I., Úlfarsson G.F. (2003), Urban Sprawl and the Cost of Public Services, "Environment and Planning B: Planning and Design", vol. 30, nr 4, s. 503-522.
• Carruthers J.I., Úlfarsson G.F. (2008), Does 'Smart Growth' Matter to Public Finance?, "Urban Studies", vol. 45, nr 9, s. 1791-1823.
• Chandler M. (2005), The Median-voter Model versus the Bureaucracy Model of School Finance Equalization Aid, "Public Finance Review", vol. 33, nr 1, s. 62-83.
• Cheng J., Masser I. (2003), Urban Growth Pattern Modeling: A Case Study of Wuhan City, PR China, "Landscape and Urban Plan", vol. 62, nr 4, s. 199-217.
• Cheshire P., Sheppard S. (2002), The Welfare Economics of Land Use Planning, "Journal of Urban Economics", vol. 52, nr 2, s. 242-269.
• Chojnicki Z. (1999), Podstawy metodologiczne i teoretyczne geografii, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Churski P., Borowczak A., Perdał R. (2015), Czynniki rozwoju obszarów stagnacji w Polsce a ukierunkowanie interwencji środków unijnych, "Studia Obszarów Wiejskich", nr 37, s. 115-130.
• Ciuman K. (2018), Ulgi a preferencje podatkowe w podatkach dochodowych w Polsce, "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie", nr 2(974), s. 167-183.
• Compact City Policies: A Comparative Assessment (2012), OECD Green Growth Studies, OECD Publishing, Paris.
• Confronting Suburbanization: Urban Decentralization in Postsocialist Central and Eastern Europe (2014), red. K. Stanilov, L. Sýkora, Wiley-Blackwell, Chichester.
• Corcoran S. (2014), 'Tiebout Sorting' (w:) Encyclopedia of Education Economics and Finance, red. D.J. Brewer, L. Picus, Sage Publications, Thousand Oaks, s. 787-788.
• The Costs of Sprawl: Environmental and Economic Costs of Alternative Residential Development Patterns at the Urban Fringe (1974), Real Estate Research Corporation, U.S. Government Printing Office, Washington, DC.
• Crane R., Chatman D.G. (2004), Traffic and Sprawl: Evidence From U.S. Commuting, 1985 to 1997 (w:) Urban Sprawl in Western Europe and the United States, red. H.W. Richardson, C.-H.C. Bae, Ashgate, London, s. 311-324.
• Cullen J.B., Levitt S.D. (1996), Crime, Urban Flight, and the Consequences for Cities, NBER Working Paper 5737, NBER, Cambridge.
• Cullis J., Jones P. (2009), Public Finance and Public Choice: Analytical Perspectives, wyd. 3, Oxford University Press, New York.
• Czerny M. (2005), Przestrzenna ekspansja miasta - przegląd współczesnej tematyki badawczej (w:) Współczesne problemy i koncepcje teoretyczne badań przestrzenno-ekonomicznych, red. H. Rogacki, Biuletyn KPZK, nr 219, KPZK PAN, Warszawa, s. 156-172.
• Czochański J.T. (2013), Monitoring rozwoju regionalnego. Aspekty metodologiczne i implementacyjne, Studia KPZK, nr 149, KPZK PAN, Warszawa.
• Czyż T. (2009), Koncepcja aglomeracji miejskiej i obszaru metropolitalnego w polskiej geografii miast (w:) Aglomeracje miejskie w Polsce na przełomie XX i XXI wieku. Problemy rozwoju, przekształceń strukturalnych i funkcjonowania, red. W. Maik, Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy, Bydgoszcz, s. 15-30.
• Czyż T. (2016), Metoda wskaźnikowa w geografii społeczno-ekonomicznej, "Rozwój Regionalny i Polityka Reginalna", nr 34, s. 9-19.
• Czyż T., Hauke J. (2014), Zastosowanie metod taksonomicznych w analizie struktury systemu regionalnego, "Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna", nr 25, s. 29-45.
• Daneshpour A., Shakibamanesh A. (2011), Compact City: Does It Create an Obligatory Context for Urban Sustainability?, "International Journal of Architectural Engineering & Urban Planning", vol. 21, nr 2, s. 110-118.
• Da Silva Costa J., Fernandes R. (2009), The Tiebout Hypothesis and Local Governments Specialization: The Case of Greater Porto, www.apdr.pt/congresso/2009/pdf/Sessão%20 19/14A.pdf, dostęp: 20.12.2018.
• Degórska B. (2017), Urbanizacja przestrzenna terenów wiejskich na obszarze metropolitalnym Warszawy. Kontekst ekologiczno-krajobrazowy, Prace Geograficzne, nr 262, IGiPZ PAN, Warszawa.
• Dojazdy do pracy. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011 (2014), Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
• Downs A. (1994), New Visions for Metropolitan America, Brookings Institution, Washington, DC.
• Downs A. (1999), Some Realities about Sprawl and Urban Decline, "Housing Policy Debate", vol. 10, nr 4, s. 955-974.
• Duany A., Plater-Zyberk E., Speck J. (2000), Suburban Nation: The Rise of Sprawl and the Decline of the American Dream, North Point Press, New York.
• Dutkowski M. (2012), System planowania przestrzennego, Akademie für Raumforschung und Landesplanung, www.arl-net.de/commin/poland-polska/11-historia-planowania-przestrzennego, dostęp: 20.12.2018.
• Dworakowska M. (2012), Dochody uzupełniające w budżetach gmin w świetle aktywnego poszukiwania renty, "Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Studia i Prace", nr 4(12), s. 211-233.
• Dwyer J.F., Childs G.M. (2004), Movement of People across the Landscape: A Blurring of Distinctions between Areas, Interests, and Issues Affecting Natural Resource Management, "Landscape and Urban Planning", vol. 69, nr 2-3, s. 153-164.
• Eberhardt P. (2002), Studia nad problematyką delimitacji aglomeracji miejskich w Polsce (w:) Warszawa jako przedmiot badań w geografii społeczno-ekonomicznej, red. G. Węcławowicz, Prace Geograficzne, nr 184, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 55-64.
• Eberhardt P., Gontarski Z., Siemiński J. (1973), Koncepcje delimitacji aglomeracji miejskich w Polsce (w:) Aglomeracje miejskie w Polsce. Pojęcie i terminologia, Biuletyn KPZK, nr 79, KPZK PAN, Warszawa, s. 187-217.
• Edwards M.M., Huddleston J.R. (2010), Prospects and Perils of Fiscal Impact Analysis, "Journal of the American Planning Association", vol. 76, nr 1, s. 25-41.
• ESDP European Spatial Development Perspective: Towards a Balanced and Sustainable Development of the Territory of the European Union (1999), European Commission, http:// ec.europa.eu/regional_policy/sources/docoffic/official/reports/pdf/sum_en.pdf, dostęp: 20.12.2018.
• Europe's Agenda 2000. Strengthening and Widening the European Union (1999), European Commission, Brussels.
• Ewing R.E. (1995), Characteristics, Causes, and Effects of Sprawl: A Literature Review (w:) Urban Ecology: An International Perspective on the Interaction between Humans and Nature, red. J.M. Marzluff, E. Shulenberger, W. Endlicher, M. Alberti, G. Bradley, C. Ryan, U. Simon, C. ZumBrunnen, Springer, Boston, s. 519-535.
• Ewing R.E. (1997), Is Los Angeles-style Sprawl Desirable?, "Journal of the American Planning Association", vol. 63, nr 1, s. 107-126.
• Ewing R.E., Brownson R.C., Berrigan D. (2006), Relationship between Urban Sprawl and Weight of United States Youth, "American Journal of Preventive Medicine", vol. 31, nr 6, s. 464-474.
• Ewing R.E., Pendall R., Chen D. (2002), Measuring Sprawl and Its Impact, Smart Growth America, Washington, DC.
• Famielec J. (2018), Teoretyczne podstawy definiowania oraz badania struktury i restrukturyzacji (w:) Restrukturyzacja sektorów gospodarki i przedsiębiorstw, red. J. Famielec, M. Kożuch, Fundacja Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.
• Fernandez Milan B., Creutzig F. (2016), Municipal Policies Accelerated Urban Sprawl and Public Debts in Spain, "Land Use Policy", vol. 54, s. 103-115.
• Fischel W.A. (1975), Fiscal and Environmental Considerations in the Location of Firms in Suburban Communities (w:) Fiscal Zoning and Land Use Controls: The Economic Issue, red. E.S. Mills, W.E. Oates, Heath-Lexington Books, Lexington.
• Fisher R. (2003), The Changing State-local Fiscal Environment: A 25-year Retrospective (w:) State and Local Finances under Pressure, red. D.J. Sjoquist, Edward Elgar, Northampton, s. 9-29.
• Fogel O. (2012), Wskaźniki oceny polityki i gospodarki przestrzennej w gminach, Biuletyn KPZK, nr 250, KPZK PAN, Warszawa.
• Frank L.D., Andresen M.A., Schmid T.L. (2004), Obesity Relationship with Community Design, Physical Activity, and Time Spent in Cars, "American Journal of Preventive Medicine", vol. 27, nr 2, s. 87-96.
• Frenkel A., Ashkenazi M. (2008), Measuring Urban Sprawl: How Can We Deal with It?, "Environment and Planning B: Planning and Design", vol. 35, nr 1, s. 56-79.
• Frisken F., Norris D.F. (2001), Regionalism Reconsidered, "Journal of Urban Affairs", vol. 23, nr 5, s. 467-478.
• Frumkin H. (2002), Urban Sprawl and Public Health, "Public Health Reports", vol. 117, nr 3, s. 201-217.
• Fujita M., Ogawa H. (1982), Multiple Equilibria and Structural Transition of Non-monocentric Urban Configurations, "Regional Science and Urban Economics", vol. 12, nr 2, s. 161-196.
• Fujita M., Thisse J.-F. (2002), Economics of Agglomeration: Cities, Industrial Location, and Regional Growth, Cambridge University Press, New York.
• Fulton W., Pendall R., Nguyen M., Harrison A. (2001), Who Sprawls Most? How Growth Patterns Differ across the U.S., Center on Urban and Metropolitan Policy, Brookings Institution, Washington, DC.
• Galster G.C. (2003), Neighbourhood Dynamics and Housing Markets (w:) Housing Economics and Public Policy: Essays in Honour of Duncan Maclennan, red. A. O'Sullivan, K. Gibb, Blackwell Science, Oxford, s. 153-171.
• Galster G., Hanson R., Ratcliffe M.R., Wolman H., Coleman S., Freihage J. (2001), Wrestling Sprawl to the Ground: Defining and Measuring an Elusive Concept, "Housing Policy Debate", vol. 12, nr 4, s. 681-717.
• Gałka J., Warych-Juras A. (2011), Regionalne uwarunkowania suburbanizacji w Polsce (w:) Procesy suburbanizacji w wybranych miastach Polski, red. J. Słodczyk, Studia Miejskie, vol. 3, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 147-158.
• Gargiulo Morelli V., Salvati L. (2010), Ad Hoc Urban Sprawl in the Mediterranean City: Dispersing a Compact Tradition?, Nuova Cultura, Roma.
• Garreau J. (1991), Edge City: Life on the New Frontier, Doubleday, New York.
• Gibas P., Heffner K. (2018), Społeczne i ekonomiczne koszty bezładu przestrzeni - osadnictwo obszarów wiejskich (w:) Koszty chaosu przestrzennego, red. A. Kowalewski, T. Markowski, P. Śleszyński, Studia nad Chaosem Przestrzennym, t. 2, Studia KPZK, nr 182, KPZK PAN, Warszawa, s. 163-175.
• Gibbons S., Lyytikäinen T., Overman H., Sanchis-Guarner R. (2012), New Road Infrastructure: The Effects on Firms, SERC Discussion Paper 117, Spatial Economics Research Centre, London.
• Glaeser E.L., Kahn M.E. (2003), Sprawl and Urban Growth, NBER Working Paper, nr 9733, NBER, Cambridge.
• Glaeser E.L., Kahn M.E. (2004), Sprawl and Urban Growth (w:) Handbook of Regional and Urban Economics, vol. 4: Cities and Geography, red. J.V. Henderson, J.F. Thisse, Elsevier, Amsterdam, s. 2498-2527.
• Glaeser E.L., Kahn M.E., Chu C. (2001), Job Sprawl: Employment Location in U.S. Metropolitan Areas, Brookings Institution, Washington, DC.
• Glaeser E.L., Kolko J., Saiz A. (2001), Consumer City, "Journal of Economic Geography", vol. 1, nr 1, s. 27-50.
• Glumińska-Pawlic J. (2003), Dochody jednostek samorządu terytorialnego de lege lata i de lege ferenda (w:) System finansów samorządu terytorialnego, red. L. Patrzałek, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, Poznań-Wrocław.
• Goerlich Gisbert F.J., Cantarino Martí I., Gielen E. (2017), Clustering Cities through Urban Metrics Analysis, "Journal of Urban Design", vol. 22, nr 5, s. 689-708.
• Gómez-Antonio M., Hortas-Rico M., Li L. (2014), The Causes of Urban Sprawl in Spanish Urban Areas: A Spatial Approach, "Spatial Economic Analysis", vol. 11, nr 2, s. 219-247.
• Gorman M.F., Ruggiero J. (2008), Evaluating US State Police Performance Using Data Envelopment Analysis, "International Journal of Production Economics", vol. 113, nr 2, s. 1031-1037.
• Gorzelak G., Smętkowski M. (2005), Metropolia i jej region w gospodarce informacyjnej, Scholar, Warszawa.
• Gospodarka finansowa jednostek samorządu terytorialnego (2017), Studia i Analizy Statystyczne, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
• Gottlieb P.D. (2006), State Aid Formulas and the Local Incentive to Chase (or Shun) Ratables, "Urban Studies", vol. 43, nr 7, s. 1087-1103.
• Gruber J. (2015), Public Finance and Public Policy, wyd. 5, Worth Publishers, New York. Grzeszczak J. (2010), Gentryfikacja osadnictwa. Charakterystyka, rozwój koncepcji badawczej i przegląd wyjaśnień, Monografie IPiGZ PAN, nr 11, IPiGZ PAN, Warszawa.
• Guy S., Marvin S. (2000), Models and Pathways: The Diversity of Sustainable Urban Futures (w:) Achieving Sustainable Urban Form, red. K. Williams, E. Burton, M. Jenks, E & FN Spon, London.
• Guziejska B. (2007), Subwencje i dotacje dla samorządu terytorialnego w polityce finansowej państwa, "Gospodarka Narodowa", vol. 215, nr 4, s. 71-89.
• Hall P., Hay D. (1980), Growth Centres in the European Urban Systems, Heinemann Educational Books, London.
• Hamilton B. (1975), Zoning and Property Taxation in a System of Local Governments, "Urban Studies", vol. 12, nr 2, s. 205-211.
• Harvey R.O., Clark W.A.V. (1965), The Nature and Economics of Urban Sprawl, "Land Economics" vol. 41, nr 1, s. 1-9.
• Hasse J.E., Lathrop R.G. (2003), Land Resource Impact Indicators of Urban Sprawl, "Applied Geography", vol. 23, nr 2-3, s. 159-175.
• Hassett K.A., Hubbard R.G., Jensen M.H. (2012), Tiebout and Competitiveness (w:) Rethinking Competitiveness, red. K.A. Hassett, American Enterprise Institute Press, Washington, DC, s. 1-31.
• Haurin D.R., Brasington D. (1996), School Quality and Real House Prices: Inter- and Intrametropolitan Effects, "Journal of Housing Economics", vol. 5, nr 4, s. 351-368.
• Hedblom M., Söderström B. (2008), Woodlands across Swedish Urban Gradients: Status, Structure and Management Implications, "Landscape and Urban Planning", vol. 84, nr 1, s. 62-73.
• Heffner K. (2016), Proces suburbanizacji a polityka miejska w Polsce (w:) Miasto - region - gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza, red. T. Marszał, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 75-110.
• Heikkila E.J. (1996), Are Municipalities Tieboutian Clubs?, "Regional Science and Urban Economics", vol. 26, nr 2, s. 203-226.
• Heikkila E.J., Davis W. (1997), Rethinking Fiscal Impacts, "Journal of Planning Education and Research", vol. 16, nr 3, s. 201-211.
• Heikkila E.J., Wang Y. (2009), Fujita and Ogawa Revisited: An Agent-based Modeling Approach, "Environment and Planning B: Planning and Design", vol. 36, nr 4, s. 741-756.
• Heimlich R.E., Anderson W.D. (2001), Development at the Urban Fringe and beyond: Impacts on Agriculture and Rural Land, Agricultural Economic Report, nr 803, Economic Research Service, U.S. Department of Agricultural, Washington, DC.
• Henderson J., Mitra A. (1996), The New Urban Landscape: Developers and Edge Cities, "Regional Science and Urban Economics", vol. 26, nr 6, s. 613-643.
• Hendrick R.M. (2011), Managing the Fiscal Metropolis: The Financial Policies, Practices, and Health of Suburban Municipalities, Georgetown University Press, Washington, DC.
• Herold M., Hemphill J., Dietzel C., Clarke K.C. (2005), Remote Sensing Derived Mapping to Support Urban Growth Theory, Proceedings of the ISPRS joint conference, 3rd International Symposium Remote Sensing and Data Fusion over Urban Areas, and 5th International Symposium Remote Sensing of Urban Areas (URS 2005), March 14-16, Tempe, AZ, USA, www.isprs.org/commission8/workshop_urban/herold_hemphill_etal.pdf, dostęp: 20.12.2018.
• Hirt S., Kovachev A. (2006), The Changing Spatial Structure of Post-socialist Sofia (w:) The Urban Mosaic of Post-socialist Europe: Space, Institutions and Policy, red. S. Tsenkova, Z. Nedović-Budić, Physica-Verlag, Heidelberg, s. 113-130.
• Holcombe R.G., Williams D.W. (2008), The Impact of Population Density on Municipal Government Expenditures, "Public Finance Review", vol. 36, nr 3, s. 359-373.
• Hollow M. (2011), Suburban Ideals on England's Interwar Council Estates, "Journal of the Garden History Society", vol. 39, nr 2, s. 203-217.
• Hołuj A. (2018), Ekonomiczne i ekologiczne efekty zewnętrzne w planowaniu przestrzennym, "Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica", nr 4(336), s. 137-155.
• Hopkins L., Xiaohaun X., Knapp G.J. (2004), Economies of Scale in Wastewater Treatment and Planning for Urban Growth, "Environment and Planning B: Planning and Design", vol. 31, nr 6, s. 879-893.
• Horak M. (2007), Governing the Post-communist City: Institutions and Democratic Development in Prague, University of Toronto Press, Toronto.
• Hortas-Rico M. (2014), Urban Sprawl and Municipial Budgets in Spain: A Dynamic Panel Data Analysis, "Papers in Regional Science", vol. 93, nr 4, s. 843-864.
• Howell-Moroney M. (2008), The Tiebout Hypothesis 50 Years Later: Lessons and Lingering Challenges for Metropolitan Governance in the 21st Century, "Public Administration Review", vol. 68, nr 1, s. 97-109.
• Huang J., Lu X.X., Sellers J.M. (2007), A Global Comparative Analysis of Urban Form: Applying Spatial Metrics and Remote Sensing, "Landscape and Urban Planning", vol. 82, nr 4, s. 184-197.
• Hughes M.A. (1995), A Mobility Strategy for Improving Opportunity, "Housing Policy Debate", vol. 6, nr 1, s. 271-297.
• Informacja o wynikach kontroli łączenia zatrudnienia w wybranych urzędach administracji publicznej z wykonywaniem działalności usługowej (2004), Najwyższa Izba Kontroli, Warszawa.
• Infrastruktura techniczna i usługi komunalne w aglomeracji poznańskiej (2011), red. E. Szczechowiak, Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej, nr 10, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Jackson K.T. (1985), The Crabgrass Frontier: The Suburbanization of the United States, Oxford University Press, Oxford.
• Jakóbczyk-Gryszkiewicz J. (2011), Ewolucja procesów suburbanizacji w regionie miejskim Łodzi (w:) Regiony miejskie w Polsce. Dwadzieścia lat transformacji, red. J. Jakóbczyk- -Gryszkiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 89-116.
• Jarocka M. (2015), Wybór formuły normalizacyjnej w analizie porównawczej obiektów wielocechowych, "Economics and Management", nr 1, s. 113-126.
• Jat M.K, Garg P.K., Khare D. (2008), Monitoring and Modelling of Urban Sprawl Using Remote Sensing and GIS Techniques, "International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation", vol. 10, nr 1, s. 26-43.
• Jewtuchowicz A. (1987), Efekty zewnętrzne w procesach urbanizacji i uprzemysłowienia, Acta Universitatis Lodziensis, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Johnson M.P. (2001), Environmental Impacts of Urban Sprawl: A Survey of the Literature and Proposed Research Agenda, "Environment and Planning A: Economy and Space", vol. 33, nr 4, s. 717-735.
• Kaczmarek T., Mikuła Ł. (2007a), Metropolitan Areas in Poland - Towards a New Scale of Urban Governance?, "Quaestiones Geographicae", vol. 62B, s. 97-105.
• Kaczmarek T., Mikuła Ł. (2007b), Ustroje terytorialno-administracyjne obszarów metropolitalnych w Europie, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Kaczmarek U., Kisiała W. (2011), Usługi zdrowotne i socjalne w aglomeracji poznańskiej, Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej, nr 17, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Kahn M.E. (2001), Does Sprawl Reduce the Black/White Housing Consumption Gap?, "Housing Policy Debate", vol. 12, nr 1, s. 77-86.
• Kain J.F., Quigley J.M. (1970), Measuring the Value of Housing Quality, "Journal of the American Statistical Association", vol. 65, nr 330, s. 532-548.
• Kajdanek K. (2011), Pomiędzy miastem a wsią. Suburbanizacja na przykładzie osiedli podmiejskich Wrocławia, Nomos, Kraków.
• Kajdanek K. (2012), Suburbanizacja po polsku, Nomos, Kraków.
• Kistowski M., Fogel P. (2009), Problemy rozwoju sieci osadniczej i suburbanizacji w Eksperckim Projekcie Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju w świetle zasad zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska (w:) Ekspercki Projekt Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju w świetle zasad zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska w perspektywie krajowej, regionalnej i lokalnej, red. M. Kistowski, Biuletyn KPZK, nr 240, KPZK PAN, Warszawa, s. 26-46.
• 6 Klaassen L.H. (1988), Myśl i praktyka ekonomiczna a przestrzeń, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Klimczuk B. (2010), Determinanty wyboru źródeł finansowania inwestycji przez jednostki samorządu terytorialnego - przykład Miasta Zamość, "Barometr Regionalny. Analizy i Prognozy", nr 4(22), s. 71-77.
• Kłos L. (2010), Poziom infrastruktury wodociągowo-kanalizacyjnej jako istotny element rozwoju regionalnego, "Barometr Regionalny. Analizy i Prognozy", nr 2(28), s. 115-122.
• Knapp G.J. (2002), Talking Smart in the United States, International Meeting for Multiple Intensive Land Use, Holland, Habiform.
• Knaap G.J, Song Y., Ewing R., Clifton K. (2005), Seeing the Elephant: Multidisciplinary Measure of Urban Sprawl, National Center for Smart Growth Research and Education, Urban Studies and Planning Program, University of Maryland, Maryland.
• Knödler H., Alberthauser U. (2001), Glocalisation, Foreign Direct Investment and Regional Development Perspectives: Empirical Results for West German Regions, HWWA Discusion Paper 117, HWWA, Hamburg.
• Kok H., Kovács Z. (1999), The Process of Suburbanisation in the Agglomeration of Budapest, "Netherlands Journal of Housing and Built Environment", vol. 14, nr 2, s. 119-141.
• Kołaczkowski B., Ratajczak M. (2010), Gospodarka finansowa samorządu terytorialnego w Polsce, Oficyna Wydawnicza Wolters Kluwer, Warszawa.
• Kopczewska K., Churski P., Ochojski O., Polko A. (2016), Specjalizacja regionalna - systematyzacja pojęć i metod pomiaru (w:) Specjalizacja regionalna - współczesne podejścia, red. A. Klasik, F. Kuźnik, Studia KPZK, nr 170, KPZK PAN, Warszawa, s. 8-25.
• Korcelli P. (2011), Obszary metropolitalne a funkcjonalne obszary miejskie (w:) Miasto. Księga jubileuszowa w 70. rocznicę urodzin Profesora Stanisława Liszewskiego, red. S. Kaczmarek, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 43-50.
• Kosek-Wojnar M. (2012), Zasady podatkowe w teorii i praktyce, PWE, Warszawa.
• Kosek-Wojnar M., Surówka K. (2007), Podstawy finansów samorządu terytorialnego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Kosek-Wojnar M., Surówka K. (2013), Kierunki zmian w zakresie repartycji wpływów z podatków dochodowych pomiędzy państwo i samorząd, "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Ekonomiczne Problemy Usług", nr 108, s. 177-188.
• Koszty chaosu przestrzennego (2018), red. A. Kowalewski, T. Markowski, P. Śleszyński, Studia nad Chaosem Przestrzennym, t. 2, Studia KPZK, nr 182, KPZK PAN, Warszawa.
• Kotus J. (2006), Changes in the Spatial Structure of a Large Polish City - The Case of Poznań, "Cities" vol. 23, nr 5, s. 364-381.
• Kowalewski A., Mordasiewicz J., Osiatyński J., Regulski J., Stępień J., Śleszyński P. (2013), Raport o ekonomicznych stratach i społecznych kosztach niekontrolowanej urbanizacji w Polsce, Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, IGPiPZ PAN, Warszawa.
• Kowalewski A., Nowak M.J. (2018), Chaos przestrzenny i prawo - uwarunkowania, procesy, skutki, rekomendacje, Studia nad Chaosem Przestrzennym, t. 1, Studia KPZK, nr 182, KPZK PAN, Warszawa.
• Krisjane Z., Berzins M. (2011), Post-socialist Urban Trends: New Patterns and Motivations for Migration in the Suburban Areas of Riga, Latvia, "Urban Studies", vol. 49, nr 2, s. 289-306.
• Kübler D., Heinelt H. (2005), Metropolitan Governance, Democracy and Dynamics of Place (w:) Metropolitan Governance: Capacity, Democracy and the Dynamics of Place, red. H. Heinelt, D. Kübler, Routledge, Oxon, s. 8-27.
• Kübler D., Schwab B. (2007), New Regionalism in Five Swiss Metropolitan Areas: An Assessment of Inclusiveness, Deliberation and Democratic Accountability, "European Journal of Democratic Research", vol. 46, nr 4, s. 473-502.
• Kuciński K. (2004), Migracje w teorii ekonomii, "International Journal of Management and Economics", nr 15, s. 8-20.
• Kudłacz T. (2007), Rozwój lokalny (w:) Ekonomia społeczna a rozwój, red. J. Hausner, Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków, s. 103-123.
• Kudłacz T. (2015), Rodzaje i cechy infrastruktury oraz jej funkcje w rozwoju regionalnym i lokalnym - zarys problemu (w:) Infrastruktura w rozwoju regionalnym i lokalnym. Wybrane problemy, red. T. Kudłacz, A. Hołuj, CeDeWu, Warszawa, s. 13-32.
• Kulawik J. (2016), Federalizm fiskalny a rozwój wiejski, "Zagadnienia Ekonomiki Rolnej", vol. 348, nr 3, s. 41-46.
• Kumbhakar S., Tsionas E.G. (2011), Stochastic Error Specification in Primal and Dual Production Systems, "Journal of Applied Econometrics", vol. 26, nr 2, s. 270-297.
• Kurek S., Gałka J., Wójtowicz M. (2014), Wpływ suburbanizacji na przemiany wybranych struktur demograficznych i powiązań funkcjonalno-przestrzennych w Krakowskim Obszarze Metroplitalnym, Prace Monograficzne, nr 724, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, Kraków.
• Kuźnik F. (2003), Problemy zarządzania Katowickim Zespołem Metropolitalnym, "Wrocław 2000 Plus - Studia nad Strategią Miasta", nr 5(49), s. 85-101.
• Lackowska M. (2008), Zarządzanie metropolitalne - spojrzenie teoretyczne, "Samorząd Terytorialny", nr 9, s. 5-20.
• Lang R.E. (2000), Office Sprawl: The Evolving Geography of Business, Brookings Institution, Washington, DC.
• Lassila K.D. (1999), The New Suburbanites: How American Plants and Animals Are Threatened by the Sprawl, "The Amicus Journal", nr 21, s. 16-22.
• Lavalle C., McCormick N., Kasanko M., Demichelli L., Barredo J., Turchini M. (2002), Monitoring, Planning and Forecasting Dynamics in European Areas - The Territorial Approach as Key to Implement European Policies (w:) CORP 2002, red. M. Schrenk, Vienna University of Technology, Vienna, s. 367-373.
• Leetmaa K., Tammaru T. (2007), Suburbanization in Countries in Transition: Destinations of Suburbanizers in the Tallinn Metropolitan Area, "Geografiska Annaler B: Human Geography", vol. 89, nr 2, s. 127-146.
• Leland S., Thurmaier K. (2005), When Efficiency Is Unbelivable: Normative Lessons from 30 Years of City-County Consolidations, "Public Administration Review", vol. 65, nr 4, s. 475-489.
• Lemoy R., Raux C., Jensen P. (2017), Exploring the Polycentric City with Multi-worker Households: An Agent-based Microeconomic Model, "Computers, Environment and Urban Systems", vol. 62, s. 64-73.
• Leve L.B. (1974), Urban Externalities (w:) Papers from the Urban Economics Conference 1973, vol. 1, Centre for Environmental Studies, London, s. 37-95.
• Lewis P.G. (2001), Retail Politics: Local Sales Taxes and the Fiscalization of Land Use, "Economic Development Quarterly", vol. 15, nr 1, s. 21-35.
• Liang J., Li F., Mao L. (2010), Review of the Methods of Delimitation for the Spatial Scope of Urban Agglomeration, The 18th International Conference on Geoinformatics: GIScience in Change, Geoinformatics 2010, June, 18-20, Peking University, Beijing.
• Lisowski A. (2005a), Janusowe oblicze suburbanizacji (w:) Współczesne procesy urbanizacji i ich skutki, red. I. Jażdżewska, XVIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Uniwersytet Łódzki, Łódź, s. 91-100.
• Lisowski A. (2005b), Urban Sprawl Process (w:) Urban Sprawl. Warsaw Agglomeration Case Study, red. M. Gutry-Korycka, Warsaw University Press, Warsaw, s. 83-99.
• Lisowski A., Grochowski M. (2009), Procesy suburbanizacji. Uwarunkowania, formy, konsekwencje (w:) Ekspercki Projekt Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju w świetle zasad zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska w perspektywie krajowej, regionalnej i lokalnej, red. M. Kistowski, Biuletyn KPZK, nr 240, KPZK PAN, Warszawa, s. 216-280.
• Litman T. (2004), Understanding Smart Growth Savings, Victoria Transport Policy Institute, Ottawa.
• Lityński P. (2014), Ekonomiczne konsekwencje przestrzennej decentralizacji i centralizacji miasta na podstawie literatury zagranicznej, "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie", nr 12(936), s. 45-61.
• Lityński P. (2016), The Correlation between Urban Sprawl and the Local Economy in Poland, "Urbani Izziv", vol. 27, nr 2, s. 86-96.
• Lityński P., Hołuj A. (2015), Profil gospodarstw domowych generujących zjawisko urban sprawl na przykładzie wybranego obszaru Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego (w:) Gospodarowanie przestrzenią miast i regionów - uwarunkowania i kierunki, red. T. Kudłacz, P. Lityński, Studia KPZK, nr 161, KPZK PAN, Warszawa, s. 402-414.
• Local Government and the Provision of Public Goods (2008), Local Government Forum, Chirstchurch.
• Lopez R. (2004), Urban Sprawl and Risk for Being Overweight or Obese, "American Journal of Public Health", vol. 94, nr 9, s. 1574-1576.
• Lopez R., Hynes H.P. (2003), Sprawl in the 1990s: Measurement, Distribution and Trends, "Urban Affairs Review", vol. 38, nr 3, s. 325-355.
• Lorens P. (2005), Suburbanizacja w procesie rozwoju miasta socjalistycznego (w:) Problem suburbanizacji, red. P. Lorens, Biblioteka Urbanisty, nr 7, Urbanista, Warszawa, s. 33-44.
• MacDonald K., Rudel T.K. (2005), Sprawl and Forest Cover: What Is the Relationship?, "Applied Geography", vol. 25, nr 1, s. 67-79.
• Mackiewicz M., Malinowska-Misiąg E., Misiąg W., Tomalak M. (2007), Budżet i finanse 2007, Municipium, Warszawa.
• Mackiewicz-Łyziak J., Malinowska-Misiąg E., Misiąg W., Tomalak M. (2008), Wyrównywanie dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Możliwości wykorzystania w Polsce doświadczeń niemieckich krajów związkowych, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Warszawa.
• Maik W. (2005), Procesy urbanizacji w dobie globalizacji i społeczeństwa informacyjnego (w:) Współczesne procesy urbanizacji i ich skutki, red. I. Jażdżewska, XVIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Uniwersytet Łódzki, Łódź, s. 25-36.
• Malinowska-Misiąg E., Misiąg W. (2007), Finanse publiczne w Polsce, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa.
• Mantey D. (2009), Żywiołowość procesów przestrzennych, "Prace i Studia Geograficzne", nr 42, s. 153-173.
• Marcińczak S. (2012), The Evolution of Spatial Patterns of Residential Segregation in Central European Cities: The Łódź Functional Urban Region from Mature Socialism to Mature Post-socialism, "Cities", vol. 29, nr 5, s. 300-309.
• Marcińczak S., Sagan I. (2011), Socio-spatial Restructuring of Łódź, Poland, "Urban Studies", vol. 48, nr 9, s. 1789-1809.
• Markowski T. (2004), Miasto polskie w procesie transformacji. Bilans zmian w zagospodarowaniu przestrzennym - szanse i zagrożenia wynikające z integracji z Unią Europejską (w:) Miasto - wspólne dobro i zbiorowy obowiązek. Materiały I Kongresu Urbanistyki Polskiej, red. M. Kochanowski, P. Lorens, Biblioteka Urbanisty, nr 2, Urbanista, Warszawa, s. 29-39.
• Markowski T. (2015), Zintegrowane planowanie rozwoju - dylematy i wyzwania (w:) Gospodarowanie przestrzenią miast i regionów - uwarunkowania i kierunki, red. T. Kudłacz, P. Lityński, Studia KPZK, nr 161, KPZK PAN, Warszawa, s. 12-26.
• Markowski T., Marszał T. (2005), Funkcje i zarządzanie obszarami metropolitalnymi, "Samorząd Terytorialny", nr 7-8, s. 7-16.
• Markowski T., Marszał T. (2006), Metropolie, obszary metropolitalne, metropolizacja. Problemy i pojęcia podstawowe, KPZK PAN, Warszawa.
• Martyniuk-Pęczek J., Martyniuk O. (2013), Wpływ procesu suburbanizacji na rozwój przedsiębiorstw sektora MŚP w Polsce, "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Ekonomiczne Problemy Usług", nr 102, s. 96-105.
• Martyniuk-Pęczek J., Martyniuk O., Parteka T. (2018), Gniazda przedsiębiorczości w polskim modelu miasta krawędziowego, Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Gdańsk.
• Masek J.G., Lindsay F.E., Goward S.N. (2000), Dynamics of Urban Growth in the Washington DC Metropolitan Area, 1973-1996, from Landsat Observations, "International Journal of Remote Sensing", vol. 21, nr 18, s. 3473-3486.
• Masik G. (2010), Wpływ polityki lokalnej na warunki i jakość życia. Przykład strefy suburbanizacji Trójmiasta, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Matlovič R., Sedláková A. (2007), The Impact of Suburbanisation in the Hinterland of Prešov (Slovakia), "Moravian Geographical Reports", vol. 15, nr 2, s. 22-31.
• Matykowski R., Tobolska A. (2005), Nowe inwestycje przemysłowe i mieszkaniowe w gminie Tarnowo Podgórne (w strefie podmiejskiej Poznania) (w:) Gospodarka w przestrzeni polskich miast, red. T. Marszał, Biuletyn KPZK, nr 216, KPZK PAN, Warszawa, s. 98-111.
• Mays G.P., Smith S.A., Ingram R.C., Racster L.J., Lamberth C.D., Lovely E.S. (2009), Public Health Delivery Systems: Evidence, Uncertainty, and Emerging Research Needs, "American Journal of Preventive Medicine", vol. 36, nr 3, s. 256-265.
• McDonald J.F. (2007), William Alonso, Richard Muth, Resources for the Future, and the Founding of Urban Economics, "Journal of the History of Economic Thought", vol. 29, nr 1, s. 67-84.
• McHarg I.L. (1969), Design with Nature: Garden City, Natural History Press, New York.
• McKee D.L., Smith G.H. (1972), Environmental Diseconomies in Suburban Expansion, "American Journal of Economics and Sociology", vol. 31, nr 2, s. 181-188.
• Merriam-Webster Dictionary (2018), https://www.merriam-webster.com/, dostęp: 20.12.2018.
• Merrifield J. (2000), State Government Expenditure Determinants and Tax Revenue Determinants Revisited, "Public Choice", vol. 102, nr 1-2, s. 25-50.
• Michorowski M., Pollok A., Szopa B. (2016), Przeobrażenia w sferze dochodów gospodarstw domowych w Polsce według grup społeczno-ekonomicznych w latach 1993-2014, "Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu", nr 449.
• Mieszkowski P., Mills E.S. (1993), The Causes of Metropolitan Suburbanization, "Journal of Economic Perspectives", vol. 7, nr 3, s. 135-147.
• Mikuła Ł. (2015), Theories of Metropolitan Government and the Post-socialist Experience: The Case of Poznań Metropolitan Area (w:) Governance in Transition, red. J. Buček, A. Ryder, Springer, Dordrecht, s. 91-107.
• Mills E.S. (1967), An Aggregative Model of Resource Allocation in a Metropolitan Area, "American Economic Review", vol. 57, nr 2, s. 197-210.
• Mills E.S. (1972), Studies in the Structure of the Urban Economy, John Hopkins Press, Baltimore.
• Mills E.S. (1992), The Measurement and Determinants of Suburbanization, "Journal of Urban Economics", vol. 32, nr 3, s. 377-387.
• Mills E.S. (2000), A Thematic History of Urban Economic Analysis, "Brookings-Wharton Papers on Urban Affairs", nr 1, s. 1-52.
• Mills E.S., Hamilton B. (1989), Urban Economics, Scott Foresman and Company, Glenview.
• Mills E.S., Ohta K. (1976), Urbanization and Urban Problem (w:) Asia's New Giant: How the Japanese Economy Works, red. H.T. Patrick, H. Rosovsky, Brookings Institution, Washington, DC, s. 673-751.
• Mills E.S., Price R. (1984), Metropolitan Suburbanization and Central City Problems, "Journal of Urban Economics", vol. 15, nr 1, s. 1-17.
• Mills E.S., Tan J.P. (1980), A Comparison of Urban Population Density Functions in Developed and Developing Countries, "Urban Studies", vol. 17, nr 3, s. 313-321.
• Miszczuk M. (2003), Model finansów lokalnych w Polsce a potencjał finansowy gmin wiejskich (w:) Problemy zagospodarowania terenów wiejskich w Polsce, red. A. Stasiak, Biuletyn KPZK, nr 207, KPZK PAN, Warszawa, s. 145-150.
• Miszczuk M. (2009), Wpływ suburbanizacji na potencjał dochodowy gmin wiejskich (w:) Miejsce obszarów wiejskich w zagospodarowaniu przestrzennym, red. T. Komornicki, R. Kuklinowski, Studia Obszarów Wiejskich, nr 18, Komisja Obszarów Wiejskich PTG, Zespół Badań Obszarów Wiejskich IGiPZ PAN, Warszawa.
• Mumford L. (1961), The City in History: Its Origins, Its Transformations, and Its Prospects, Harcourt Brace, New York.
• Musil J. (1980), Urbanization in Socialist Countries, "International Journal of Sociology", vol. 10, nr 2-3, s. 179-185.
• Muth R.F. (1960), The Demand for Non-farm Housing (w:) The Demand for Durable Goods, red. A.C. Harberger, University of Chicago Press, Chicago, s. 29-96.
• Muth R.F. (1969), Cities and Housing, University of Chicago Press, Chicago.
• Nagendra H., Munroe D.K., Southworth J. (2004), From Pattern to Process: Landscape Fragmentation and the Analysis of Land Use/Land Cover Change, "Agriculture, Ecosystems & Environment", vol. 101, nr 2-3, s. 111-115.
• Nechyba T.J. (2006), Income and Peer Quality Sorting in Public and Private Schools (w:) Handbook of Economics of Education, vol. 2, red. E. Hanushek, F. Welch, Elsevier, Amsterdam, s. 1329-1370.
• Nechyba T.J., Walsh R.P. (2004), Urban Sprawl, "Journal of Economic Perspectives", vol. 18, nr 4, s. 177-200.
• Nelson A.C., Duncan J.B. (1995), Growth Management Principles and Practices, Planners Press, American Planning Association, New York.
• Neuman M. (2005), The Compact City Fallacy, "Journal of Planning Education and Research", vol. 25, nr 1, s. 11-26.
• Newman P.G., Kenworthy J.R. (1989), Cities and Automobile Dependence: An International Sourcebook, Gower, Aldershot.
• Nicolaides B., Wiese A. (2016), Suburbanization in the United States after 1945 (w:) Oxford Research Encyclopedia: American History, red. J. Butler, Oxford University Press, New York.
• Nivola P.S. (1999), Laws of the Landscape: How Policies Shape Cities in Europe and America, Brookings Institution, Washington, DC.
• O'Sullivan A. (2012), Urban Economics, McGraw-Hill, Irwin, New York.
• O'Sullivan D., Torrens P.M. (2001), Cellular Models of Urban Systems (w:) Theory and Practical Issues on Cellular Automata, red. S. Bandini, T. Worsch, Springer, London, s. 108-116.
• Oates W.E. (1969), The Effects of Property Taxes and Local Public Spending on Property Values: An Empirical Study of Tax Capitalization and the Tiebout Hypothesis, "Journal of Political Economy", vol. 77, nr 6, s. 957-971.
• Oates W.E. (2005), Toward A Second-generation Theory od Fiscal Federalism, "International Tax and Public Finance", vol. 12, nr 4, s. 349-373.
• Osiedla blokowe w strukturze przestrzennej miast (2010), red. I. Jażdżewska, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódźkiego, Łódź.
• Ottaviano G.I.P., Thisse J.-F. (2005), New Economic Geography: What about the N?, "Environment and Planning A: Economy and Space", vol. 37, nr 10, s. 1707-1725.
• Ottensmann J.R. (1977), Urban Sprawl, Land Values and the Density of Development, "Land Economics", vol. 53, nr 4, s. 389-400.
• Ouředníček M. (2007), Differential Suburban Development in the Prague Urban Region, "Geografiska Annaler: Series B, Human Geography", vol. 89, nr 2, s. 111-126.
• Owsiak K. (2017), Pojęcie i rodzaje wydatków publicznych oraz zasady ich dokonywania (w:) Funkcjonowanie sektora finansów publicznych w Polsce, red. M. Kosek-Wojnar, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.
• Owsiak S. (2017a), Finanse publiczne w okresie przemian ustrojowych w Polsce, "Studia Ekonomiczne", nr 2(XCIII), s. 177-199.
• Owsiak S. (2017b), Finanse publiczne - współczesne ujęcie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Park J., McCabe B.C., Feiock R.C. (2010), Direct Democracy Provisions and Local Government Fiscal Choices, "The American Review of Public Administration", vol. 40, nr 4, s. 400-410.
• Parker D.C. (2003), Multi-agent Systems for the Simulation of Landuse and Land-cover Change: A Review, "Annals of the Association of American Geographers", vol. 93, nr 2, s. 314-337.
• Parysek J.J. (2004), The Socio-economic and Spatial Transformation of Polish Cities after 1989, "Dela", nr 21, s. 109-119.
• Parysek J.J. (2008), Suburbanizacja i reurbanizacja: dwa bieguny polskiej urbanizacji (w:) Region społeczno-ekonomiczny i rozwój regionalny, red. J.J. Parysek, T. Stryjakiewicz, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 281-286.
• Parysek J.J. (2016), Pytania o przyszłość gospodarki przestrzennej w Polsce, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny", rok LXXVIII, z. 2, s. 37-58.
• Patacchini E., Zenou Y., Henderson J.V., Epple D. (2009), Urban Sprawl in Europe, "Brookings- -Wharton Papers on Urban Affairs", nr 10, s. 125-149.
• Patrzałek L. (2010), Finanse samorządu terytorialnego, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
• Paulsen K. (2006), Sprawl, Residential Density, and Exclusionary Zoning, "Property and Probate", vol. 20, nr 3, s. 22-27.
• Paulsen K. (2013), The Effects of Growth Management on the Spatial Extent of Urban Development, Revisited, "Land Economics", vol. 89, nr 2, s. 193-210.
• Peiser R. (2001), Decomposing Urban Sprawl, "Town Planning Review", vol. 72, nr 3, s. 275- 298.
• Pendall R. (1999), Do Land Use Controls Cause Sprawl?, "Environment and Planning B: Planning and Design", vol. 26, nr 4, s. 555-571.
• Perdał R. (2018), Zastosowanie analizy skupień i lasów losowych w klasyfikacji gmin w Polsce na skali poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego, "Metody Ilościowe w Badaniach Ekonomicznych", vol. 19, nr 3, s. 263-273.
• Perdał R., Hauke J. (2014), Czynniki rozwoju obszarów wzrostu i obszarów stagnacji gospodarczej w Polsce, "Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna", nr 25, s. 69-88.
• Persky J., Wiewel J. (2012), Urban Decentralization, Suburbanization, and Sprawl: An Equity Perspective (w:) The Oxford Handbook of Urban Economics and Planning, red. N. Brooks, K. Donaghy, G.-J. Knaap, Oxford University Press, New York.
• Phelps N.A., Parsons N., Ballas D., Dowling A. (2006), Post-suburban Europe: Planning and Politics at the Margins of Europe's Capital Cities, Palgrave Macmillan, Basingstoke.
• Pichler-Milanović N. (2005), Ljubljana: From "Beloved" City of the Nation to Central European "Capital" (w:) Transformation of Cities in Central and Eastern Europe: Towards Globalization, red. F.E.I. Hamilton, K. Dimitrowska Andrews, N. Pichler-Milanović, United Nations University Press, Tokyo, s. 318-363.
• Pieniążek M., Rogalińska D. (2015), Suburbanizacja jako wyzwanie badawcze dla statystyki regionalnej, "Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae", vol. 1, nr 4, s. 197-206.
• Podstawy gospodarki przestrzennej - wybrane aspekty (2005), red. S. Korenik, J. Sołodczyk, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław.
• Poniatowicz M., Dziemianowicz R. (2016), Udział samorządu terytorialnego w państwowych podatkach dochodowych w aspekcie postulatów teoretycznych federalizmu fiskalnego, "Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska", vol. 50, nr 1, s. 295-303.
• Portugali J. (2000), Self-organization and the City, Springer, New York.
• The Post-socialist City: Urban Form and Space Transformation in Central and Eastern Europe after Socialism (2007), red. K. Stanilov, Springer, Dordrecht.
• Pumain D. (2003), Urban Sprawl: Is There a French Case? (w:) Urban Sprawl in Western Europe and the United States, red. H.W. Richardson, C.-H.C. Bae, Ashgate, London, s. 137-157.
• Ratajczak M. (2000), Infrastruktura a wzrost i rozwój gospodarczy, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny", rok LXII, z. 4, s. 83-102.
• Rayne T.W., Bradbury K.R. (2011), Evaluating Impacts of Subdivision Density on Shallow Groundwater in Southeastern Wisconsin, USA, "Journal of Environmental Planning and Management", vol. 54, nr 5, s. 559-575.
• Rembarz G. (2009), Gdańskie wielkie osiedla mieszkaniowe doby powojennego modernizmu i ich losy po 1989 r. (w:) 100-lecie nowoczesnej urbanistyki w Gdańsku, red. M. Postawka, P. Lorens, Oficyna Wydawnicza Adam, Gdańsk, s. 137-148.
• Report of the World Commission on Environment and Development. General Assembly Resolution 42/187, December 11, 1987 (1987), ONZ, http://www.un.org/documents/ga/res/42/ ares42-187.htm, dostęp: 14.05.2011.
• Rérat P. (2012), The New Demographic Growth of Cities: The Case of Reurbanisation in Switzerland, "Urban Studies", vol. 49, nr 5, s. 1107-1125.
• Rethinking Urban Sprawl: Moving Towards Sustainable Cities (2018), OECD Publishing, Paris.
• Rhode P.W., Strumpf K.S. (2002), Assessing the Importance of Tiebout Sorting: Local Heterogeneity from 1850 to 1990, "The American Economic Review", vol. 93, nr 5, s. 1648-1677.
• Richardson H.W. (1977), The New Urban Economics: And Alternatives, Pion, London.
• Roca J., Burns M.C., Carreras J.M. (2004), Monitoring Urban Sprawl around Barcelona's Metropolitan Area with the Aid of Satellite Imagery, Proceedings of Geo-Imagery Bridging Continents, XXth ISPRS Congress, July 12-23, Istanbul, Turkey.
• Rosen H.S., Gayer T. (2013), Public Finance, wyd. 10, McGraw-Hill, New York.
• Ross S., Yinger J. (1999), Sorting and Voting: A Review of the Literature on Urban Public Finance (w:) Handbook of Regional and Urban Economics, vol. 3: Applied Urban Economics, red. P. Cheshire, E.S. Mills, Elsevier, Amsterdam, s. 2001-2060.
• Rowlands R., Musterd S., Van Kempen R. (2009), Mass Housing in Europe: Multiple Faces of Development, Change and Response, Palgrave Macmillan, Basingstoke.
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 listopada 2011 r. w sprawie bazy danych obiektów topograficznych oraz bazy danych obiektów ogólnogeograficznych, a także standardowych opracowań kartograficznych, Dz.U., nr 279, poz. 1642.
• Rozporządzenie Ministra Transportu z dnia 23 października 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy, Dz.U., nr 201, poz. 1462.
• Rykiel Z. (2002), Koncepcje i delimitacje wielkomiejskich form osadniczych w Polsce (w:) Współczesne formy osadnictwa miejskiego i ich przemiany, red. I. Jażdżewska, XV Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Uniwersytet Łódzki, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź, s. 9-19.
• Sadler R.C., Highsmith A.R. (2016), Rethinking Tiebout: The Contribution of Political Fragmentation and Racial/Economic Segregation to the Flint Water Crisis, "Environmental Justice", vol. 9, nr 5, s. 143-151.
• Sailer-Fliege U. (1999), Characteristics of Postsocialist Urban Transformation in East Central Europe, "GeoJournal", vol. 49, nr 1, s. 7-16
• Salvati L., Morelli V.G. (2014), Unveiling Urban Sprawl in the Mediterranean Region: Towards a Latent Urban Transformation?, "International Journal of Urban and Regional Research", vol. 38, nr 6, s. 1935-1953.
• Sarzynski A., Galster G., Stack L. (2014), Evolving United States Metropolitan Land Use Patterns, "Urban Geography", vol. 35, nr 1, s. 25-47.
• Schneider A., Woodcock C.E. (2008), Compact, Dispersed, Fragmented, Extensive? A Comparison of Urban Growth in Twenty-five Global Cities Using Remotely Sensed Data, Pattern Metrics and Census Information, "Urban Studies", vol. 45, nr 3, s. 659-692.
• Schwartz A.E. (1993), Individual Production, Community Characteristics and the Provision of Local Public Services, "Journal of Public Economics", vol. 50, nr 2, s. 277-289.
• Sekuła A. (2016), System subwencjonowania jednostek samorządu terytorialnego w Polsce. Dysfunkcje i pożądane kierunki racjonalizacji, Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Gdańsk.
• Serafin P. (2016), Rozlewanie się miast na przykładzie Nowego Sącza w województwie małopolskim, "Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu", nr 443, s. 204-219.
• Sjoquist D., Walker M.B., Wallace S. (2005), Estimating Differential Responses to Local Fiscal Conditions: A Mixture Model Analysis, "Public Finance Review", vol. 33, nr 1, s. 36-61.
• Smutek J. (2017), Change of Municipal Finances Due to Suburbanization as a Development Challenge on the Example of Poland, "Bulletin of Geography. Socio-Economic Series", vol. 37, nr 37, s. 139-149.
• Sokołowicz M.E. (2015), Rozwój terytorialny w świetle dorobku ekonomii instytucjonalnej. Przestrzeń - bliskość - instytucje, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Sokołowicz M.E. (2017), Udogodnienia miejskie - element publicznego wymiaru zasobów mieszkaniowych, "Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica", vol. 6, nr 332, s. 125-143.
• Sokołowicz M.E., Zasina J. (2016), Ekonomia miasta (w:) EkoMiasto