Europa wyobrażona : język i interpretacje

• Autorzy: Jan Grzymski

Warianty tytułu

Europe Imagined : Language and Interpretations

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Trudno zrozumieć popularność terminu "Europa" bez kilku wyjaśnień, których warto dokonać bardziej z perspektywy socjologii historycznej i antropologii polityki niż - jak to obecnie często się odbywa - z perspektywy politologii, europeistyki czy stosunków międzynarodowych. Zaskakujące jest to, że nadal, kiedy mówimy "Europa", wskazujemy prawie wyłącznie na Unię Europejską. Traktujemy to niemal jak oczywistość i rzadko myślimy o "Europie" jako o po prostu geograficznym kontynencie. Tymczasem wnikliwi badacze historii idei, socjolodzy historii czy antropolodzy polityki dostrzegli już, że tego rodzaju skrót myślowy nie jest ani przypadkowy, ani nieistotny dla reguł dyskursu politycznego dotyczącego Europy i UE. Jak będę przekonywał w tym artykule, ów skrót myślowy ma kluczowe znaczenie dla odpowiedzi na postawione pytanie - "jak mówić o Unii Europejskiej?". Odpowiedź na to pytanie powinna zostać jednak poprzedzona przemyśleniem - "czym jest Europa?". Nie chodzi tylko o "bezużyteczne" akademickie rozważania. Rzecz jest dużo poważniejsza. Należy sięgnąć do najgłębszych pokładów naszego wspólnego rozumienia i języka, zobaczyć, jak różne sposoby wypowiadania się tworzą intersubiektywne znacznie tego, "czym jest Europa", oraz jak sposób mówienia o Europie i Unii Europejskiej tworzy - lub jak można powiedzieć "konstruuje" - ich polityczną rzeczywistość. Celem autora jest więc - w nawiązaniu do hermeneutyki, antropologii kulturowej oraz teorii krytycznej - wskazanie, jak "mówimy o Unii Europejskiej". Przyjęcie takiej perspektywy oznacza, że kluczowa w naszych dyskusjach o UE i Europie jest kategoria interpretacji i uznanie prymatu języka, jakim się posługujemy, mówiąc o nich. Zgodnie z założeniami hermeneutyki, każda interpretacja tworzy nowe rozumienie danego zjawiska. Podejmę więc próbę wskazania, że tylko rozumienie naszego rozumienia "Europy" pozwoli nam lepiej określić - "jak mówić o Unii Europejskiej?". (fragment tekstu)

EN

Drawing on hermeneutics, cultural anthropology and critical social theory, this article analyses different ways of 'speaking about the European Union'. Firstly, it argues that 'Europe' should be seen as an imagined space to which different social and political actors attribute different meanings over time. Secondly, it points out that intersubjective moment of (self-)identifi cation of Europe is of paramount importance for what is Europe today, especially in context of postmodernity and contemporary technocratic modes of the EU governance. Lastly, it calls for establishment of Critical European Studies and puts an emphasis on the role academic critique in 'speaking about the EU'. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Konstruktywizm; Antropologia; Komunikowanie wartości; Teorie społeczne; Antropologia kultury

EN

Constructivism; Anthropology; Value communication; Social theories; Cultural anthropology

• Czasopismo: Sprawy Międzynarodowe
• Rocznik: 2018
• Numer: nr 2
• Strony: 105--122

Twórcy

autor

Jan Grzymski

• Uczelnia Łazarskiego w Warszawie

Bibliografia

• Anderson B., Wspólnoty wyobrażone: rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, przeł. S. Amsterdamski, Znak, Kraków 1997.
• Ash T.G., Gdzie jest teraz Europa Środkowa?, w: idem, Historia na gorąco: eseje, reportaże z Europy lat 90., przeł. J. Piątkowska, Znak, Kraków 2000.
• Ash T.G., Pomimo i wbrew. Eseje o Europie Środkowej, przeł. J. Anders, Polonia, Londyn 1990.
• Bauman Z., Europa niedokończona przygoda, przeł. T. Kunz, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005.
• Biebuyck W., Rumford Ch., Many Europes. Rethinking Multiplicity, "European Journal of Social Theory" 2012, vol. 15, nr 1.
• Blunt J.M., The Colonizer Model of the World. Geographical Diffusionism and Eurocentric History, The Guilford Press, New York 1993.
• Bodin J., Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej, przeł. Z. Izdebski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958.
• Borocz J., Kovacs M., Empire's New Clothes: Unveiling EU-Enlargement, Central Europe Review, Telford 2001.
• Delanty G., Formations of European Modernity, Palgrave Macmillan, New York 2013.
• Delanty G., Odkrywanie Europy. Idea, tożsamość, rzeczywistość, przeł. R. Włodek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.
• Douglas M., Przedziwna śmierć Europy, przeł. T. Biedroń, Zysk i S-ka, Warszawa 2018.
• Filipowicz S., Europa jako fi kcja, "Civitas" 2006, nr 9.
• Forycki M., Świat słowiański w granicach oświeconego kontynentu? Wokół hasła "Europa" z Encyklopedii Diderota i d'Alemberta, w: F. Wolański, R. Kołodziej (red.), Rzeczpospolita między okcydentalizmem a orientalizacją. Przestrzeń wyobrażeń, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2009.
• Foucault M., Czym jest Oświecenie?, w: Filozofi a, historia, polityka, przekł. i wstęp D. Leszczyński, L. Rasiński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Wrocław 2000.
• Gellner E., Narody i nacjonalizm, przeł. T. Hołówka, Difi n, Warszawa 2009.
• Habermas J., The Lure of Technocracy, Polity Press, Cambridge 2015.
• Hall S., The West and the Rest: Discourse and Power, w: S. Hall, B. Gieben (red.), Formation of Modernity, Polity, Cambridge 1992.
• Judt T., Wielkie złudzenie? Esej o Europie, przeł. A. Jankowski, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2012.
• Kołakowski L., O Polsce w Europie, w: H. Machińska (red.), Idea Europy, Biuro Informacji Rady Europy, Warszawa 2004.
• Kuus M., Europe's Eastern Expansion and the Reinscription of Otherness in East-Central Europe, "Progress in Human Geography" 2004, vol. 28, nr 4.
• Kuus M., Geopolitics and Expertise. Knowledge and Authority in European Diplomacy, Wiley Blackwell, Oxford 2014.
• Lyotard J.-F., Kondycja ponowoczesna. Raport o stanie wiedzy, przeł. M. Kowalska, J. Migasiński, Fundacja Aletheia, Warszawa 1997.
• Majone G., Dilemmas of European Integration: The Ambiguities and Pitfalls of Integration by Stealth, Oxford University Press, Oxford 2009.
• Manners I., Whitman R., Another Theory is Possible: Dissident Voices in Theorising Europe, "Journal of Common Market Studies" 2016, vol. 54, nr 1.
• Neumann I.B., Uses of Other. The 'East' in the European Identity Formation, University of Minnesota Press, Minneapolis 1999.
• Offe C., Europe Entrapped, Polity, London 2015.
• Outhwaite W., European Society, Polity Press, Cambridge 2008.
• Pocock J.G.A., Some Europes in Their History, w: A. Pagden (red.), The Idea of Europe: From Antiquty to the European Union, Cambridge University Press, Cambridge 2002.
• Przybylski W., Moskalewicz M. (red.), Understanding Central Europe, Routledge, New York 2018.
• Rosamond B., Field of Dreams: the Discursive Construction of EU Studies, Intellectual Dissidence and the Practice of 'Normal Science', "Journal of Common Market Studies" 2016, vol. 54, nr 1.
• Rumford Ch. (red.), The SAGE Handbook of European Studies, SAGE, London 2009.
• Said E., Orientalizm, przeł. M. Wyrwas-Wiśniewska, Zysk i s-ka, Poznań 2005.
• Schmid Th., Europa umarła, niech żyje Europa! Światowe mocarstwo musi wynaleźć się na nowo, przeł. B. Nowacki, Wydawnictwo Polityki, Warszawa 2016.
• Scott J.C., Seeing Like a State: How Certain Schemes to Improve the Human Condition Have Failed, Yale University Press, New York 1998.
• Shohat E., Stam R., Unthinking Eurocentrism: Multicultralism and Media, Routledge, London 1994.
• Skrabec S., Geografi a wyobrażona. Koncepcja Europy Środkowej w XX wieku, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2013.
• Tazbir J., W pogoni za Europą, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 1998.
• Tusk D., United We Stand, Divided We Fall: list w sprawie przyszłości UE wystosowany przez Donalda Tuska przed szczytem na Malcie do 27 szefów państw i rządów, www.consilium.europa.eu/pl/press/press-releases/2017/01/31/tusk-letter-future-europe.
• Wallerstein I., Europejski uniwersalizm. Retoryka władzy, przeł. A. Ostolski, Wydawnictwo Naukowe "Scholar", Warszawa 2007.
• Walters W., Haahr J.H., Rządzenie Europą. Dyskurs, urządzanie i integracja europejska, przeł. J. Grzymski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.
• Wolff L., Inventing Eastern Europe, Stanford University Press, Stanford 1994.
• Zimmermann A., Favell A., Governmentality, Political Field or Public Sphere? Theoretical Alternatives in the Political Sociology of the EU, "European Journal of Social Theory" 2011, vol. 14, nr 4.
• Zombory M., Centers of Europe, w: W. Przybylski, M. Moskalewicz (red.), Understanding Central Europe, Routledge, New York 2018.