Antropologia jako projekt podroży etycznej : kolonializm, wyprawy badawcze i turystyka masowa w perspektywie komunikacji międzykulturowej

• Autorzy: Anna Maj

Warianty tytułu

Anthropology as a Project of Ethical Travel : Colonialism, Research Expeditions and Mass Tourism in the Perspective of Intercultural Communication

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Cel. Celem artykułu jest teoretyczny namysł nad wybranymi aspektami myśli antropologicznej, filozoficznej i kulturoznawczej oraz refleksja nad antropologią jako projektem podróży etycznej i komunikacji międzykulturowej w kontekście historycznym rozwoju dyscypliny i refleksji nad metodami badawczymi oraz figurą Innego, w wymiarze kulturowym, etycznym i komunikacyjnym.
Metoda. Analiza i interpretacja tekstów kultury, w tym prac badawczych z zakresu antropologii. Reinterpretacja badań antropologii klasycznej w kontekście teorii podróży.
Wyniki. Przeprowadzona analiza pozwala skonstatować, że antropologia jest w istocie projektem etycznej podróży i komunikacji międzykulturowej. Świadczą o tym punkty zwrotne w historii dyscypliny, rozwój jej metod badawczych oraz metarefleksja dotycząca doświadczenia podróży do innej kultury wraz z mitologizowaniem i demitologizowaniem Obcego i badacza w dyskursie naukowym. Analiza problematyki typologii podróżnych, dyskursu kolonialnego i postkolonialnego wraz z usytuowaniem doświadczenia podróży, współobecności i odmienności antropologii i turystyki masowej wykazały, że podróż badawcza pełniła i nadal pełni istotną rolę autodefiniującą dla zachodniego namysłu nad spotkaniem z Innym.
Ograniczenia badań i wnioskowania. Badania ograniczone są w sensie historycznym, przynależąc do określonego czasu i dominującego współcześnie postkolonialnego dyskursu naukowego oraz metodologicznie, sytuując się w obrębie paradygmatu badań kulturoznawczych i komunikacyjnych nad turystyką.
Oryginalność. Oryginalność pracy wynika z interdyscyplinarnego spojrzenia na kwestie antropologicznej podróży badawczej, usytuowania antropologii w kontekście percepcji w podróży, wybranych teorii i filozofii podróży. Dobór przytaczanych koncepcji oraz argumentacja mają charakter autorski. Refleksja nad wymiarem etycznym projektu antropologicznego, który rozwijał się przez ponad sto lat, ma istotne znaczenie w kontekście rozwoju dyskursu postkolonialnego i alternatywnych antropologii "tubylczych", a także współczesnych przemian komunikacji międzykulturowej zachodzących pod wpływem nowych technologii oraz dynamicznych i masowych procesów społecznych związanych z mobilnością przestrzenną i socjokulturową, turystyczną i migracyjną.
Rodzaj pracy. Praca teoretyczna. (abstrakt oryginalny)

EN

Purpose. The aim of the article is theoretical reflection on selected aspects of anthropological, philosophical and cultural thought, as well as reflection on anthropology as a project of ethical travel and intercultural communication within the historical context of the development of the discipline. The research also regards reflection on research methods and on the figure of the Other in cultural, ethical and communication dimensions.
Method. Analysis and interpretation of cultural texts, including research in the field of anthropology. Reinterpretation of classical anthropology within the context of travel theory.
Findings. The analysis allows us to conclude that anthropology is essentially a project of ethical travel and intercultural communication. The evidence is turning points in the history of the discipline, the development of its research methods and meta-reflection regarding the experience of travelling to another culture along with mythologising and demythologising the Other and the researcher in scientific discourse. The analysis of the typology of travelers, colonial and postcolonial discourse, along with the location of travel experience, co-presence and diversity of anthropology and mass tourism, have shown that the research journey has played an important, auto-defining role in the Western reflection on the meeting with the Other.
Research and conclusions limitations. The research is limited in a historical sense, belonging to a specific epoch and the contemporary postcolonial scientific discourse prevailing and methodologically, situating itself within the paradigm of cultural and communication research on tourism.
Originality. The originality of the work results from an interdisciplinary view on the issues of anthropological research travel, the location of anthropology in the context of travel perception, selected theories and philosophies of travel. The choice of quoted concepts and arguments are the author's. Reflection on the ethical dimension of the anthropological project, which has been developed for over 100 years, is important within the context of development of postcolonial discourse and alternative "indigenous" anthropologies, as well as contemporary transformations of intercultural communication under the influence of new technologies and dynamic and mass social processes related to spatial and socio-cultural mobility, tourism and migration.
Type of paper. Theoretical work. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Turystyka; Etyka; Antropologia

EN

Tourism; Ethics; Anthropology

• Czasopismo: Folia Turistica / Akademia Wychowania Fizycznego im. B. Czecha w Krakowie
• Rocznik: 2018
• Numer: nr 49 Etyka w turystyce
• Strony: 239--261

Twórcy

autor

Anna Maj

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

Bibliografia

• Bacon F. (1625), Of Travel, [w:] Essays of Francis Bacon. The Essays or Counsels, Civil and Moral, of Francis Ld. Verulam Viscount St. Albans, http://www.authorama.com/book/essays-of-francis-bacon.html (05.05.2018) Benedyktowicz Z. (2000), Portrety "obcego". Od stereotypu do symbolu, WUJ, Kraków.
• Buber M. (1992), Ja i Ty. wybór pism filozoficznych, przeł. J. Doktór, Instytut Wydawczniczy PAX, Warszawa.
• Castañeda C. (1991), Nauki Don Juana. Wiedza Indian z plemienia Yaqui, przeł. A. Szostkiewicz, Dom Wydawniczy Rebis, Kraków.
• Clifford J. (2000), Kłopoty z kulturą. Dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka, przeł. E. Dżurak i in, Wyd. KR, Warszawa 2000.
• Cohen E. (1972), Toward a Sociology of International Tourism. "Social Research", Vol. 39, no. 1, s. 164-182. JSTOR, www.jstor.org/stable/40970087.
• Dziekan M.M. (2000), Świat arabski, Chiny i starożytna Mezopotamia w badaniach polskiej orientalistyki, [w:] pr. zb. [br. red.], Orient w kulturze polskiej. Materiały z sesji jubileuszowej z okazji 25-lecia Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie, 15-16 października 1998, Wyd. Akademickie Dialog, Warszawa, s. 109-116.
• Edwards E. (2001), Raw Histories. Photographs, Anthropology and Museums, Berg, Oxford.
• Etounga-Manguelle D. (2003), Czy Afryce potrzebny jest program dostosowania kulturowego?, [w:] Harrison L.E., Huntington S.P., red., Kultura ma znaczenie, przeł. S. Dymczyk, Poznań, s. 127-143.
• Fanon F. (1985), Wyklęty lud ziemi, przeł. H. Tygielska, PIW, Warszawa. Foucault M. (2002), Archeologia wiedzy, przeł. A. Siemek. Wyd. De Agostini - Altaya, Warszawa.
• Foucault M. (1998), Nadzorować i karać, przeł. T. Komendant, Wyd. Aletheia, Warszawa.
• Foucault M. (2005), Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych, t. 2, przeł. T. Komendant, Wyd. Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk.
• Gadamer H.G. (1993), Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, przeł. B. Baran, Kraków.
• Geertz C. (2005), Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretatywnej, przeł. D. Wolska. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Global Code of Ethics for Tourism (1999), World Tourist Organization, Santiago 1 October 1999. URL: <http://ethics.unwto.org/en/content/full- -text-global-code-ethics-tourism> (13.03.2018).
• Goffman E. (1981), Człowiek w teatrze życia codziennego, przeł. H. i S. Śpiewakowie, PIW, Warszawa.
• Goffman E. (2006), Rytuał interakcyjny, przeł. A. Szulżycka, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
• Gombrich E. (1981), Sztuka i złudzenie. O psychologii przedstawienia obrazowego. przeł. J. Zarański, PIW, Warszawa.
• Hastrup K. (1987), The Challenge of the Unreal - or How Anthropology Comes to Terms with Life, "Culture and History", Vol. 2 (1), s. 50-62.
• Heilbrun F. (1998), Around the World. Explorers, travelers and tourists, [w:] Frizot M., red. A New History of Photography, Könnemann, Köln.
• Hofstede G. (2000), Kultury i organizacje: zaprogramowanie umysłu, przeł. M. Durska, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Huang Y. (2002), Transpacific Displacement. Ethnography, Translation, and Intertextual Travel in TwentiethCentury American Literature, University of California Press, Berkeley.
• Jennings G.R. (2018), Qualitative Research and Tourism Studies, [w:] Cooper Ch., Volo S., Gartner W.C., Scott N., red., The SAGE Handbook of Tourism Management. Theories, Concepts and Disciplinary Approaches to Tourism, 2nd ed., Sage, Los Angeles, London, New Delhi, Singapore, Washington D.C., Melbourne, s. 5-33.
• Kartezjusz (Descartes R.) (2008), Rozprawa o metodzie. Rozmyślania nad zasadami filozofii i inne pisma, przeł. T. Boy-Żeleński, I.K. Dworzaczek, W. Dobrzycki, Hachette, Warszawa.
• Kazimierczak M. (2006), Kodeksy etyczne szansą dla turystyki? "Ido- Ruch dla Kultury: rocznik naukowy", nr 6, s. 11-20.
• Kaziemierczak M. (2011), W poszukiwaniu praktycznej filozofii podróży, "Folia Turistica": "Filozofia podróży i turystyki", nr 24, s. 11-33.
• Kerckhove D. de (1996), Powłoka kultury. Odkrywanie nowej elektronicznej rzeczywistości, przeł. W. Sikorski, P. Nowakowski. Wyd. Mikom, Warszawa.
• Kruszelnicki W. (2010), Antropologia i kolonializm, czyli o kulturowo-politycznym uwikłaniu reprezentacji. "Kultura i Historia" 2010, nr 17. URL: <http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/1742>.
• Kuper A. (2009), Wymyślanie społeczeństwa pierwotnego. Transformacje mitu, przeł. T. Sieczkowski, A. Dąbrowska, WUJ, Kraków.
• Levinás E. (1998), Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, przeł. M. Kowalska, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
• Levinás E. (1991), Etyka i nieskończoność. Rozmowy z Philipem Nemo, przeł. B. Opolska-Kokoszka, wst. J. Tischner, Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej, Kraków.
• Lévi-Strauss C. (1960), Smutek tropików, przeł. A. Steinsberg, PIW, Warszawa. Lippman W. (1922), Public Opinion, McMillan Co., New York.
• MacCannell D. (2002), Turysta. Nowa teoria klasy próżniaczej, przeł. E. Klekot, A. Wieczorkiewicz, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza S.A., Warszawa.
• Malinowski B. (2000), Współczesna antropologia a rządy Europejczyków w Afryce (1938), [w:] Idem, Kultura i jej przemiany. Dzieła, T. 9, przeł. A. Bydłoń, A. Mach, Warszawa.
• Malinowski B. (2000), Zmiana kulturowa w teorii i praktyce (1938), [w:] Malinowski B., Kultura i jej przemiany. Dzieła, t. 9, przeł. A. Bydłoń, A. Mach, Warszawa.
• Mazanec J.A. (2018), Quantitative Research Approaches to Tourism, [w:] The SAGE Handbook of Tourism Management. Theories, Concepts and Disciplinary Approaches to Tourism (2018), Cooper Ch., Volo S., Gartner W.C., Scott N., red., 2nd ed., Sage, Los Angeles, London, New Delhi, Singapore, Washington D.C., Melbourne, s. 34-50.
• Mączak A. (1980), Życie codzienne w podróżach po Europie w XVI i XVII wieku, PIW, Warszawa.
• Mączak A. (2001), Peregrynacje, wojaże, turystyka. Książka i Wiedza, Warszawa. Michałowska M. (2004), Niepewność przedstawienia. Od kamery obskury do współczesnej fotografii, Rabid, Kraków.
• Mitchell T. (2001), Egipt na wystawie świata, przeł. E. Klekot, PIW, Warszawa. Montaigne M., de (1774), Journal du Voyage de Michel de Montaigne en Italie, par la Suisse et l'Allemagne, en 1580 et 1581, vol. 1-3, avec le notes par M. de Querlon, Le Jay, Rome - Paris, [Internet Archive].
• Montaigne, M. de (1957), O doświadczeniu, [w:] Montaigne, M. de, Próby, księga III, przeł. T. Boy-Żeleński, PIW, Warszawa (1580-1588), [Fundacja Nowoczesna Polska, Seria: Wolne lektury, Kraków 2015].
• Nash D. (1989), Tourism as a Form of Imperialism, [w:] Smith V.L., red., Hosts and Guests. The Anthropology of Tourism, University of Pennsylvania Press, Philadelphia, s. 37-52.
• Nelson T.D. (2003), Psychologia uprzedzeń, przeł. A. Nowak, GWP, Gdańsk. Nowak K.: Staropolskie widzenie Orientu. Próba typologii, [w:] pr. zb. [br. red.], Orient w kulturze polskiej. Materiały z sesji jubileuszowej z okazji 25-lecia Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie, 15-16 października 1998. Wyd. Akademickie Dialog, Warszawa, s. 97-105.
• Nuñez T. (1989), Touristic Studies in Anthropological Perspective, [w:] Smith V.L., red., Hosts and Guests. The Anthropology of Tourism, University of Pennsylvania Press, Philadelphia, s. 265-274.
• Orłowski B. (1999), Technika, Wyd. Ossolineum, Wrocław.
• Pearce P.L. (1982), The Social Psychology of Tourist Behaviour. International Series in Experimental Social Psychology, Vol. 3, Pergamon Press, Oxford New - York - Toronto - Sydney - Paris - Frankfurt.
• Podemski K. (2004), Socjologia podróży, Wyd. Nauk. UAM, Poznań.
• Risse M. (1998), White Knee Socks Versus Photojournalist Vests. Distinguishing Between Travelers and Tourists, [w:] Williams C.T., red., Travel Culture. Essays on What Makes Us Go, Praeger, Westport, s. 41-50.
• Rojek Ch. (1997), Indexing, Dragging and the Social Construction of Tourist Sights, [w:] Rojek Ch., Urry J., red., Touring Cultures: Transformations of Travel and Theory, Routledge, London 1997.
• Rugh W.A. (2004), Arab Mass Media: Newspapers, Radio, and Television in Arab Politics, Praeger, Westport.
• Sabry T. (2005), What is 'global' about Arab media? "Global Media and Communication", no. 1, s. 41-46.
• Said E.W. (1991), Orientalizm, przeł. W. Kalinowski, wstęp Z. Żygulski jun., PIW, Warszawa.
• Said E.W. (2002), Za ostatnim niebem. Palestyńczycy, fot. J. Mohr, przeł. M. Lipszyc, Aletheia, Warszawa.
• Stanisławski K. (1953-1954), Praca aktora nad sobą, przeł. A. Męczyński, PIW, Warszawa, cz. 1 (1953): Praca aktora nad sobą w twórczym procesie przeżywania; cz. 2 (1954): Praca aktora nad sobą w twórczym procesie realizacji.
• Thompson E.M. (2000), Trubadurzy imperium. Literatura rosyjska i kolonializm, przeł. A. Sierszulska, Universitas, Kraków.
• Tokarska-Bakir J. (1995), Dalsze losy syna marnotrawnego. Projekt etnografii nieprzezroczystej, "Konteksty", nr 1, s. 13-22.
• Touring Cultures: Transformations of Travel and Theory (1997), Rojek Ch.,, Urry J.. Routledge, London.
• Turner L., Ash J. (1975), The Golden Hordes. International Tourism and Pleasure Periphery, Constable & Co., London.
• Urry J. (1992), The Tourist Gaze and the Environment. "Theory, Culture and Society" 1992, No 9, s. 1-26.
• Urry J. (1990 [2002]), The Tourist Gaze, Sage, London. [polskie tłumaczenie: Urry J. (2007), Spojrzenie turysty, przeł. A. Szulżycka. PWN, Warszawa.]
• Weisner T.S. (2003), Kultura, dzieciństwo i postęp na obszarze Afryki Subsaharyjskiej, [w:] Harrison L.E., Huntington S.P., red., Kultura ma znaczenie, przeł. S. Dymczyk, Poznań, s. 228-249.
• Wieczorkiewicz A. (1995), Filozof w podróży. O dekonstrukcji pewnej metafory, "Konteksty", nr 3-4, s. 129-133.
• Witkiewicz S.I. (Witkacy) (2000), Listy do Bronisława Malinowskiego (list nr 21, pisany na Kanale Sueskim 18.06.1914), "Konteksty", nr 1-4, s. 259.
• Zowisło M. (2011), Hermy filozofii. Zamiast wprowadzenia. "Folia Turistica": "Filozofia podróży i turystyki" , nr 24, s. 5-10.
• Żydek-Bednarczuk U. (2015), Spotkanie kultur. Komunikacja i edukacja kulturowa w glottodydaktyce, Wyd. UŚ, Katowice.

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0013.0830