Szkło patriotyczne w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu

• Autorzy: Elżbieta Gajewska-Prorok

Warianty tytułu

Patriotic Glass in Collection of the National Museum in Wroclaw (Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu przechowywane są liczne pamiątki związane z walką Polaków o niepodległość w końcu XVIII i w XIX stuleciu. Należy do nich także kolekcja szklanych naczyń: dwanaście pucharów oraz dwie szklanice i flakon z dekoracją o tematyce patriotycznej. Zabytki te zdobione są rytowaną dekoracją odnoszącą się do powstań narodowych: kościuszkowskiego w 1794 r., listopadowego w 1830 r. i styczniowego w 1863 r., a także do wojen napoleońskich. Widzimy na nich m.in. scenę z bitwy pod Maciejowicami z naczelnikiem Tadeuszem Kościuszką na pierwszym planie, scenę śmierci księcia Józefa Poniatowskiego w falach Elstery, portrety cesarza Napoleona Bonaparte, a także godło Królestwa Polskiego z lat 1830-1831 i okolicznościowe napisy. W dnie jednej ze szklanic znajduje się moneta z czasów Królestwa Polskiego z roku 1831 r., a inny zabytek - flakon, zdobiony jest zatopioną w szkle plakietą porcelanową z herbem Królestwach Polskiego. Zabytki powstały w latach ok. 1830-1863 w czeskiej hucie Neuwelt (ob. Nový Svět), hutach śląskich i polskich, m.in. w Jasieniu. Wspaniałą plastyczną dekorację sześciu naczyń można przypisać wybitnym czeskim artystom szkła: Emanuelowi Hoffmannowi (1819-1878) i Johannowi F. Hoffmannowi (1840-1890), którzy mieli pracownie w czeskim uzdrowisku Karlsbad (ob. Karlovy Vary). (abstrakt oryginalny)

EN

In the collection of the National Museum in Wroclaw there are many memorabilia which are related to the struggle of Poles for independence which took place in the late eighteenth and nineteenth centuries. Those memorabilia include also a collection of glass dishes: twelve goblets, two beakers and a flacon with patriotic decorations. They are decorated with engraving decoration referring to the national uprisings: Kościuszko Uprising in 1794, November Uprising in 1830 and January Uprising in 1863, and to the Napoleonic wars. We can see a scene from the battle of Maciejowice with Tadeusz Kosciuszko in the foreground, the death scene of Prince Józef Poniatowski in the waves of Elster, portraits of Emperor Napoleon Bonaparte, the emblem of the Kingdom of Poland from years 1830-1831 and occasional inscriptions. In the bottom of one of the beakers there is a coin from the time of the Kingdom of Poland from 1831 and the flacon is decorated with embedded porcelain paste with the coat-of-arms of the Poland Kingdom. The antique glass dishes were made in the years 1830-1863 in the Bohemia glassworks in Neuwelt (now Nový Svět, north Czech), in Silesian and Polish glassworks, among others in Jasień. The splendid decoration of the six vessels can be attributed to outstanding Bohemia glass artists: Emanuel Hoffmann (1819-1878) and Johann F. Hoffmann (1840-1890), who had workshops in the Bohemia spa town of Karlsbad (now, Karlovy Vary, Czech). (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Wyroby szklane; Historia; Muzea

EN

Glassware products; History; Museums

• Czasopismo: Szkło i Ceramika
• Rocznik: 2018
• Numer: nr 4
• Strony: 11--14

Twórcy

autor

Elżbieta Gajewska-Prorok

• Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Bibliografia

• Lichtenberg von P., (2004), Glasgravuren des Biedermeier. Dominik Biemann und Zeitgenossen. Katalog raisonné, Regensburg; tu wcześniejsza literatura.
• Łanuszka M., Spektakularna śmierć księcia Józefa Poniatowskiego. Kopie obrazu Horacego Verneta w zbiorach polskich oraz zaskakujące dzieje oryginału. https://historiaposzukaj.pl/wiedza,obrazy,233,obraz_poniatowski_w_nurtach. html (dostep: 23.06.208). Grafiki francuskie i austriackie wg obrazów H. Verneta znajdują się m.in. także w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu.
• Zabytki w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Narodowego w Warszawie, kolekcjach prywatnych, zob. katalog wystawy 1812-2012 Napoleon. Wielka Armia. Polacy, Zamek Królewski na Wawelu, Kraków 2012.
• Brožová J., (1977), České sklo 1800-1860, Katalogy sbirek Uměleckoprůmyslového muzea v Praze. Sbirka skla. Katalog I, Praha, kat 60, puchar z rytowanym portretem arcyksięcia Stefana Wiktora Habsburga, datowany 1846, sygnowany: Hofm. w zbiorach Uměleckoprůmyslového Museum w Pradze. Wykonany ze szkła dwuwarstwowego z rubinem miedzi. Obramienie pola obrazowego wycięte w identyczny sposób jak na szklanicy wrocławskiej. Na ściance przeciwległej szlifowana siedmiopłatkowa rozeta. O tym zabytku także Mergl J. et al., (2012) From Neuwelt to the Whole World. 300 Years of Harrach Glass, Arbor vitae. Museum of Decorative Art in Prag, Prag, 121, kat. 134. Poza pucharem ze zbiorów praskich nie są znane inne sygnowane prace Emanuela Hoffmanna. Szklanicę powlekaną warstwą szkła rubinowego, zdobioną przedstawieniem konnego portretu Napoleona, pochodzącą z dawnej kolekcji Josefa Urbana w Karlsbadzie i przypisywaną wg dziewiętnastowiecznej tradycji E. Hoffmannowi opisuje Gustav E. Pazaurek, Gläser der Empire und Biedermeierzeit, Leipzig 1923, s. 120, il. 109. Zabytek ten jest bardzo zbieżny w formie i dekoracji z dwiema szklanicami ze zbiorów wrocławskich.
• Nieliczne szklanice ze srebrnymi i miedzianymi (rzadziej) monetami polskimi z czasu Królestwa Polskiego 1830-1831 znajdują się także w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowego w Krakowie i Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze. O inkluzjach w naczyniach pamiątkowych okresu biedermeieru: monetach, plakietach z biskwitu porcelanowego, pisze szerzej Pazaurek (1923), op. cit., ss. 292-311
• Dekoracyjne naczynia oraz wolnostojące plakiety i obeliski z bezbarwnego, szlifowanego szkła, pochodzące głównie z wytwórni szkła w Neuwelt reprezentowane są najliczniej w zbiorach Uměleckoprůmyslového Museum w Pradze i Glasmuseum w Passau (Pasawa).
• Lichtenberg von P., (2004), op. cit., 200, kat. 123. Omówione są tu dwa zabytki z analogiczną dekoracją. Na pucharze z okresu 1849/50, z huty w Neuwelt, widnieje scena Bitwy pod Maciejowicami (wg grafiki V. Adama), przypisywana przez autora Augustowi Böhmowi, wybitnemu czeskiemu rytownikowi szkła. Jest to dekoracja lepsza artystycznie od dekoracji pucharu wrocławskiego. Ta sama scena z podpisem Kosciuszko na szklanicy (w kolekcji prywatnej w Nowej Anglii, USA) o formie i dekoracji szlifowanej identycznej jak w szklanicy z konnym portretem Napoleona w zbiorach wrocławskich. Dekoracja szklanicy w kolekcji amerykańskiej została przypisana przez Lichtenberga nieznanemu naśladowcy Böhma w USA. Jest to atrybucja bardzo dyskusyjna, nie znamy prac rytowników szkła czynnych w Ameryce Północnej w tym czasie, tworzących dekoracje na takim poziomie artystycznym jak artyści czescy.