"Jak kropla na kamień..." Lokalna działalność rodziny Tarczyńskich jako przykład pracy na rzecz niepodległości Polski

• Autorzy: Piotr Wysocki

Warianty tytułu

"Like a Drop Falling on a Stone...". Local Activity of the Tarczynski Family as an Example of Work for the Independence of Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W drugiej połowie XIX w. w Królestwie Polskim popularne stały się hasła pracy organicznej i pracy u podstaw. Realizowali je pozytywiści, którzy wierzyli, że taką drogą można odzyskać niepodległą ojczyznę. Przykładem takich pozytywistów na Mazowszu była rodzina Tarczyńskich. Jej przedstawiciele działali na wielu polach życia społecznego i kulturalnego. Głową rodu był Kazimierz Tarczyński - kolekcjoner monet, archeolog amator, badacz historii dzwonów. Miał on duży wpływ na wychowanie i edukację swoich dzieci. Po wejściu w dorosłość, aktywnie udzielały się one w życiu publicznym. Franciszek Tarczyński brał udział w powstaniu styczniowym. Został za to zesłany do Ufy. Po powrocie pracował w Płocku jako nauczyciel rysunku, zajmował się także archeologią i kolekcjonował pamiątki przeszłości. Józef Tarczyński był muzykiem i nauczycielem w Instytucie Muzycznym w Warszawie. Uczestniczył w manifestacjach patriotycznych w 1861 r. Władysław Tarczyński był stroicielem fortepianów, ale zasłynął jak twórca Muzeum w Łowiczu, współorganizator tamtejszej straży pożarnej, literat oraz działacz społeczny. Hipolit Tarczyński był nauczycielem w szkołach elementarnych w guberni płockiej. Pracował także jako urzędnik na Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Jednocześnie działał na niwie literatury. Pisał artykuły i książki moralizatorskie, zachęcające do pracy społecznej. Helena Tarczyńska była nauczycielką domową oraz bibliotekarką. Rodzina Tarczyńskich wpłynęła na rozwój społeczny i kulturalny Płocka, Łowicza i innych miejscowości Mazowsza. Choć nie wszyscy doczekali niepodległej Polski, ich praca miała wielkie znaczenie w drodze do wolnej ojczyzny.(abstrakt oryginalny)

EN

In the second half of the 19th century, the slogans of organic work and basic work became popular in the Kingdom of Poland. They were realized by the positivists who believed that they would win independent Poland in this way. The Tarczyński family was a good example of such positivists in Mazovia. Members of this family were active in many areas of social and cultural life in the Kingdom of Poland. The head of the family was Kazimierz Tarczyński - a coin collector, an amateur archeologist, and a researcher of the history of the bells. He had a great impact on the education of children who, after reaching the age of majority, actively participated in public life. Franciszek Tarczyński participated in the January Uprising. As part of the repression, he was sent to Ufa. After returning, he worked as a drawing teacher, he was also interested in archeology. Józef Tarczyński was a musician and teacher at the Institute of Music in Warsaw. He took part in patrotic manifestations in 1861. Władysław Tarczyński was a piano tuner, but he became famous as the creator of the Museum in Łowicz, a co-organizer of the local fire service, a writer and a social activist. Hipolit Tarczyński was a teacher in elementary schools in the Płock Governorate. He also worked as a clerk on the Warsaw-Vienna Railway. At the same time, he was active in the field of literature. He wrote articles and moralizing books that encouraged social work. Helena Tarczyńska was a homework teacher and a librarian. The Tarczyński family influenced the social and cultural development of Płock, Łowicz and other towns of Mazovia. Although not everyone lived to see independent Poland, their work was of great importance on the way to a free homeland.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Praca; Pozytywizm; Straż pożarna; Edukacja; Literatura; Inteligencja

EN

Labour; Positivism; Firefighters; Education; Literature; Intelligence

• Czasopismo: Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku
• Rocznik: 2018
• Tom: 19
• Strony: 169--190

Twórcy

autor

Piotr Wysocki

• Łowickie Towarzystwo Przyjaciół Nauk

Bibliografia

• Archiwum Państwowe w Płocku, Akta Stanu Cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej św. Bartłomieja w Płocku, 1845, sygn. 38; 1852, sygn. 51.
• Archiwum Państwowe w Płocku, Gimnazjum Żeńskie w Płocku, sygn. 27.
• Archiwum Państwowe w Warszawie, Akta Stanu Cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej św. Aleksandra w Warszawie, 1878, sygn. 98.
• Archiwum Państwowe w Warszawie, Akta Stanu Cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Wszystkich Świętych w Warszawie, 1892, sygn. 55.
• Archiwum Państwowe w Warszawie Oddział w Łowiczu, Zbiór Władysława Tarczyńskiego w Łowiczu: sygn. 5, 13, 14, 15, 16, 18, 20, 22, 225, 247, 389, 392, 394, 403, 412, 414.
• Archiwum rodzinne Teresy Stawiarskiej, Genealogia z dodaniem wiadomości o członkach polskiego, katolickiego rodu Tarczyńskich tudzież spokrewnionych z nim najbliżej rodzin. Ułożył i takową prowadzić zaczął Hipolit Bogumił Tarczyński, Warszawa 20 lutego 1877 r.: przepisał i dalej prowadzić dzieciom przekazał Tarczyński Władysław w Łowiczu w grudniu 1893 r., poz. 66.
• Archiwum rodzinne Teresy Stawiarskiej, List H.B. Tarczyńskiego do Heleny, Warszawa 5 września 1878.
• Biblioteka im. Zielińskich Towarzystwa Naukowego Płockiego, Dział Zbiorów Specjalnych: R. 419; R. 952.
• Muzeum w Łowiczu, Dział Dokumentacji Historycznej: sygn. D. 77 MŁ; sygn. Łow. D. 2. MNW.
• "Echo" 1879, nr 129.
• "Kurier Codzienny" 1873, nr 220.
• "Kurier Warszawski" 1876, nr 156.
• "Wędrowiec" 1897, nr 14.
• Chmielińska A., Ś. p. Wanda z Karpowiczów Tarczyńska, "Łowiczanin" 1912, nr 49.
• "Nie wybiła godzina wybawienia z otchłani nieszczęść... Kronika dziejów Łowicza Władysława Tarczyńskiego", oprac. M. Wojtylak, Warszawa 2015.
• Rybacki K., Notatki jeńca Danholmu i zamku Celle, [w:] M. Malangiewicz, J. Rutkowski, I wojna światowa w Łowiczu 1914-1918, Łowicz 2014.
• Rybacki K., Z moich wspomnień, "Jednodniówka Jubileuszowa 50-lecia Straży Pożarnej Ochotniczej w Łowiczu 1879-1929", Łowicz 1929.
• Tarczyński H.B., Cmentarz Powązkowski w Warszawie w dniu zadusznym, "Kalendarz Lubelski na rok przestępny 1884" 1883, s. 10-12.
• Tarczyński H.B., Co Piotrek z Drobina widział nowego w Łowiczu?, Warszawa 1880.
• Tarczyński H.B., Czem włościanin był dawniej i czem jest teraz?, Warszawa 1883.
• Tarczyński H.B., Czemu nasz chłop ciemny?, "Prawda" 1882, nr 17.
• Tarczyński H.B., Czynniki wytwarzające powszechne bogactwo Ziemia, praca i kapitał. Pogadanka, Warszawa 1883.
• Tarczyński H.B., Dawny cmentarz przy kościele Św. Barbary w Warszawie, "Przegląd Bibliograficzno-Archeologiczny" 1882, nr 25 i 26.
• Tarczyński H.B., Jak sobie pościelisz, tak się wyśpisz, Warszawa 1892.
• Tarczyński H.B., Jakie są obowiązki obywatela, Warszawa (1878).
• Tarczyński H.B., Jan Samulczak czyli chciwość ukarana. Powiastka osnuta na tle prawdziwego zdarzenia, Warszawa 1880.
• Tarczyński H.B., Michał Kubicki pięknej odwagi strażak. Obrazek z natury, Warszawa 1881.
• Tarczyński H.B., Nekrolog, "Dziennik dla wszystkich" 1884/5, nr 3.
• Tarczyński H.B., O drogach na lądzie wodzie i powietrzu czyli rzeki, szose, koleje żelazne i balony. Pogadanka, 1880.
• Tarczyński H.B., O dzisiejszych szkołach i nauczycielach ludowych w kraju naszym, "Przegląd Tygodniowy" 1875, nr 15-17.
• Tarczyński H.B., O stopniu estetycznego wykształcenia dzisiejszych włościan naszych, i co gwoli niego przedsięwziąć by należało, "Tygodnik Powszechny" 1881, nr 48.
• Tarczyński H.B., O wielkim naszym pieśniarzu Franciszku Karpińskim, 1880.
• Tarczyński H.B., Oświata naszego duchowieństwa, szlachty, mieszczan i włościan w XV-tym wieku, "Nowiny" 1882, nr 147, nr 149.
• Tarczyński H.B., Pan Laborski w małem miasteczku, Warszawa 1883.
• Tarczyński H.B., Pierwsze wiadomości o Świecie, Warszawa 1876.
• Tarczyński H.B., Słów parę o czytelnictwie ludowym, "Kalendarz Powszechny na rok 1886" 1886, s. 97-99.
• Tarczyński H.B., Smok we wsi czyli strach ma wielkie oczy, ucieszna historyjka, Warszawa 1879.
• Tarczyński H.B., Szara Bera. Krotochwila w I-nym akcie ze śpiewkami, Warszawa 1883.
• Tarczyński H.B., Świnia domowa oraz soliter, wągier i trychiny, Warszawa 1889.
• Tarczyński H.B., U nas a w Brazylii?, Warszawa 1891.
• Tarczyński H.B., W obronie pokrzywdzonych, "Nowiny" 1882, nr 132.
• Tarczyński H.B., Wieś i miasto. Pogadanka, Warszawa 1880.
• Tarczyński H.B., Współpracownicy rolnika kret, jeż i nietoperz. Pogadanka, Warszawa 1880.
• Tarczyński H.B., Zwierciadło towarzyskich nieprzyzwoitości naszych, do użytku wszystkich, którzy ludźmi być pragną, Warszawa 1879.
• Tarczyński W., Dwie litanie do użytku mieszkańców Łowicza, Warszawa 1898.
• Tarczyński W., Karawika czyli krzyż o dwóch ramionach. Nabożeństwo w czasie cholery i innych chorób epidemicznych, Warszawa 1894.
• Tarczyński W., Łowicz. Wiadomości historyczne z dodaniem innych szczegółów, Łowicz 1899.
• Tarczyński W., Pomoc cierpiącym. Nabożeństwo żałobne za dusze zmarłych z dodaniem modłów w chorobie, przy konających i o śmierć szczęśliwą, Łowicz 1887.
• Inskrypcja na grobie K. Tarczyńskiego na cmentarzu Emaus w Łowiczu.
• Inskrypcja na grobie W. Tarczyńskiego na cmentarzu Emaus w Łowiczu.
• Brückner A., Dzieje kultury polskiej, Kraków-Warszawa 1946.
• Encyklopedia muzyki, pod red. A. Chodkowskiego, Warszawa 1995.
• Iwanowska T., 100 lat działalności Ochotniczej Straży Pożarnej w Łowiczu 1879-1979, Łowicz 1979.
• Iwanowska T., Nieznane karty z życia rodziny Władysława Tarczyńskiego, "Roczniki Łowickie" 2013, t. 10, s. 214-248.
• Iwanowska T., Początki Muzeum Historycznego im. Wł. Tarczyńskiego, "Roczniki Łowickie" 1973, s. 75-82.
• Iwanowska T., Siły ducha żadna przemoc nie pokona, "Łowiczanin. Kwartalnik Historyczny" 2014, nr 3(46).
• Iwanowska T., Tarczyński Władysław Paulin, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 52, Warszawa-Kraków 2018.
• Konarska-Pabiniak B., Szkolnictwo płockie w okresie niewoli narodowej (1793-1918), [w:] Dzieje Płocka, t. 2, Dzieje miasta w latach 1793-1945, pod red. M. Krajewskiego, Płock 2006.
• Kordala T., Stawiarska T., Tarczyński Franciszek, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 52, Warszawa-Kraków 2018.
• Kulczycka-Saloni J., Życie literackie Warszawy w latach 1864-1892, Warszawa 1970.
• Latawiec K., Górak A., Legieć J., Bogdanov S., Naczelnicy organów rosyjskiej administracji specjalnej w Królestwie Polskim w latach 1839-1918. Słownik Biograficzny, t. 1, Ministerstwo Oświecenia Publicznego, Lublin 2015.
• Lutyńska A., Franciszek Tarczyński 1833-1900, "Notatki Płockie" 1960, nr 2(16).
• Markiewicz H., Pozytywizm, Warszawa 2006.
• Micińska M., Inteligencja na rozdrożach 1864-1918, Warszawa 2008.
• Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu, red. J. Kulczycka-Saloni, H. Markiewicz, Z. Żabicki, Warszawa: 1965 (t. 1), 1966 (t. 2), 1969 (t. 3), 1971 (t. 4).
• Stawiarska T., Franciszek Tarczyński (1833-1900), [w:] Śladami Franciszka Tarczyńskiego. Przeszłość gminy Gozdowo w świetle odkryć archeologicznych, pod red. T. Kordali, Płock 2008.
• Stawiarska T., Helena Tarczyńska - nauczycielka, społecznica, późna "Entuzjastka" (1850-1935), "Kwartalnik Historii Kultury Materialnej" 2018, R. LXVI, nr 2.
• Stawiarska T., Kazimierz Tarczyński - budowniczy fortepianów, starożytnik (1802-1873), "Kwartalnik Historii Kultury Materialnej" 2016, R. LXIV, nr 3.
• Stawiarska T., Wysocki P., Tarczyński Hipolit Bogumił, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 52, Warszawa-Kraków 2018.
• Stogowska A. M., Kultura i życie artystyczne Płocka w latach 1918-1939, [w:] Dzieje Płocka, t. 2, Dzieje miasta w latach 1793-1945, pod red. M. Krajewskiego, Płock 2006.
• Wojtylak M., Zbiory biblioteczne Władysława Tarczyńskiego w Łowiczu, Łowicz 1993.
• Wrońska J., Archeologia w "Echach Płockich i Łomżyńskich" (1898-1906), "Notatki Płockie" 1989, nr 1(138).
• Wrońska J., Archeologia w "Korespondencie Płockim" (1876-1888), "Notatki Płockie" 1989, nr 4(141).
• Wrońska J., Franciszek Tarczyński jako archeolog (1833-1900), "Notatki Płockie" 1989, z. 2(139).
• Wysocki P., Życie i twórczość Hipolita Bogumiła Tarczyńskiego, "Roczniki Łowickie" 2012, t. 9.
• Старейшие фотографии Уфы. 1866 год, https://visualhistory.livejournal.com/1856224.html (dostęp: 11.08.2018).

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.18778/2080-8313.19.10