Komitet Obywatelski Niesienia Pomocy Biednym w Łodzi - organizacja, struktura, zadania w początkowym okresie I wojny światowej (1914-1915)

• Autorzy: Joanna Sosnowska

Warianty tytułu

Komitet Obywatelski Niesienia Pomocy Biednym (Citizens' Committee for Providing Aid to the Poor) in Lodz - Organization, Structure, and Tasks at the Initial Period of the World War I (1914-1915)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W początkowym okresie pierwszej wojny światowej istniały w Łodzi dwa komitety o statusie instytucji pomocy społecznej: Główny Komitet Obywatelski miasta Łodzi (GKO) i Komitet Obywatelski Niesienia Pomocy Biednego (KONPB). Obie te organizacje powstały praktycznie w tym samym czasie, tj. w pierwszych dniach sierpnia 1914 r., a ich działania wzajemnie się uzupełniały. Pierwszy z nich przejął funkcję miejskiego rządu z szeregiem kompetencji w administracji po opuszczeniu miasta przez prezydenta Władysława Pieńkowskiego; drugi skupił się na typowej opiece społecznej dla mieszkańców, którzy nagle znaleźli się w sytuacji zagrożenia dla ich bezpieczeństwa, życia i zdrowia, ryzykując utratę źródła dochodu. Głównym celem KONPB w początkowej fazie wojny było zapewnienie pomocy materialnej najbiedniejszym mieszkańcom Łodzi; najważniejszą formą wsparcia stosowaną przez największą liczbę osób było dostarczanie żywności. Korzystali z tego ludzie wszystkich religii i narodowości. Wśród nich byli przede wszystkim robotnicy fabryczni z rodzinami, ludzie, którzy stracili źródło dochodu, rodziny rezerwistów, imigrantów, bezdomnych i tych korzystających z usług wielu łódzkich organizacji filantropijnych i społecznych. W artykule przedstawiono kilka aspektów działań KONPB, takich jak geneza KONPB, struktura, zadania i zaplecze finansowe, a także współpracę i komunikację z GKO. Łódzkie komitety obywatelskie zostały zlikwidowane przez niemieckie władze okupacyjne 30 czerwca 1915 r., po prawie roku działalności.(abstrakt oryginalny)

EN

In the initial period of the World War I, there were two committees in Lodz with the status of social aid institutions: Główny Komitet Obywatelski miasta Łodzi - GKO (Main Citizens' Committee of the City of Lodz) and Komitet Obywatelski Niesienia Pomocy Biednym - KONPB (Citizens' Committee for Providing Aid to the Poor). Both of those organizations were formed virtually at the same time, i.e. on the first days of August 1914, and their activities complemented each other. The first of them took over the function of the city government with a number of competences in administration after Władysław Pieńkowski had left the city; the other one focused its efforts on typical social care for residents, who had suddenly found themselves in a situation of hazard to their safety, life, and health, at the risk of losing the source of income. The main goal of KONPB in the initial phase of the war was to provide material aid to the poorest residents of Lodz; the most important form of support used by the greatest number of people was provision of food. It was used by people of all religions and nationalities. They included, most of all, factory workers with families, people who lost their source of income, families of enlisted reservists, immigrants, homeless people, and those using services of many Lodz philanthropic and social organizations and institutions. This work presents several aspects of KONPB activities, such as the origins, structure, tasks, and financial resources as well as the cooperation and communication with GKO. Lodz citizens' committees were liquidated by German occupation authorities on 30 June 1915, after almost a year of operations.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Wojna Światowa I; Pomoc społeczna; Pomoc żywnościowa

EN

World War I; Social assistance; Food aid

• Czasopismo: Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku
• Rocznik: 2018
• Tom: 20
• Strony: 68--88

Twórcy

autor

Joanna Sosnowska

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta miasta Łodzi, Wydział Opieki Społecznej, sygn. 17934.
• Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta miasta Łodzi, Wydział Prezydialny, sygn. 13666.
• Archiwum Państwowe w Łodzi, Główny Komitet Obywatelski w Łodzi, sygn. 1, 9, 22, 28, 97, 285.
• Alleluja! Jednodniówka wielkanocna (4 kwietnia 1915 r.), Łódź 1915.
• Drugą kwestę na chleb, "Rozwój" 1914, nr 189.
• Komitet obywatelski, "Rozwój" 1914, nr 182.
• Komitet Obywatelski niesienia pomocy biednym, "Rozwój" 1914, nr 190.
• Milicja obywatelska, "Nowa Gazeta Łódzka" 1914, nr 179.
• Nadużycie, "Nowa Gazeta Łódzka" 1914, Wydanie poranne [26 VIII].
• Odezwa komitetu obywatelskiego. W sprawie głodnych, "Rozwój" 1914, nr 189.
• Skład Komitetów Obywatelskich w dniu 1. Maja 1915 r., Łódź 1915.
• Z Komitetu niesienia pomocy biednym, "Nowy Kurjer Łódzki" 1914, nr 295.
• Z komitetu obywatelskiego, "Nowa Gazeta Łódzka" 1914, nr 177.
• Z Komitetu Obywatelskiego, "Nowa Gazeta Łódzka" 1914, Wydanie poranne [22 VIII].
• Z Komitetu obywatelskiego, "Rozwój" 1914, nr 181.
• Z komitetu Obywatelskiego, "Rozwój" 1914, nr 190.
• Z Komitetu Obywatelskiego, "Rozwój" 1914, nr 192.
• Bortnowski W., Ziemia łódzka w ogniu. 1 VIII-6 XII 1914 rok, Łódź 1969.
• Fijałek J., Położenie ludności, [w:] Dzieje miasta, t. 1: Do 1918 r., red. B. Baranowski, J. Fijałek, Warszawa-Łódź 1980.
• Hertz M., Łódź w czasie Wielkiej Wojny, Łódź 1933.
• Karwacki W.L., Łódzka organizacja PPS-Lewicy 1906-1918, Łódź 1964.
• Kowalczyński K.R., Łódź 1914. Kronika oblężonego miasta, Łódź 2010.
• Oettingen U., Działalność dobroczynna ziemiaństwa w Królestwie Polskim w latach I wojny światowej - problem badawczy, [w:] Działalność i pomoc społeczna na ziemiach polskich w XIX, XX i na początku XXI wieku, red. M. Przeniosło, Kielce 2008.
• Operacja łódzka. Zapomniany fakt I wojny światowej, red. J.A. Daszyńska, Łódź 2011.
• Pająk J.Z., Powstanie i rozwój samorządu miejskiego w Królestwie Polskim podczas I wojny światowej, [w:] Z historii ustroju państwa polskiego od XIV do XX wieku, red. W. Saletra, Kielce 2003.
• Przeniosło M., Działalność struktur terenowych instytucji samopomocy społecznej na terenie Królestwa Polskiego w latach 1914-1918, "Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych" 2001, t. 61.
• Przeniosło M., Organizacja samopomocy społecznej w Królestwie Polskim w latach I wojny światowej, "Niepodległość i Pamięć" 2011, nr 1.
• Przeniosło M., Rada Główna Opiekuńcza w latach 1915-1918 - władze, struktura wewnętrzna, formy aktywności, [w:] Dzieje biurokracji, t. 4, cz. 2, red. A. Górak, K. Latawiec, D. Magiera, Lublin-Siedlce 2011.
• Skarżyński M., Akcja pomocy społecznej w Łodzi w okresie działania Głównego Komitetu Obywatelskiego (3 VIII 1914-1 VII1915 r.), "Rocznik Łódzki" 1975, t, 20.
• Skarżyński M., Główny Komitet Obywatelski w Łodzi i jego działalność w latach 1914-1915, "Varia" 1986, nr 3.
• Sosnowska J., Opieka nad dziećmi w Łodzi w latach I wojny światowej, Łódź 2017, s. 197-209.
• Spodenkiewicz P., Obywatele, [w:] Bezbronne miasto. Łódź 1914-1918, Łódź 2014.
• Stawiszyńska A., Łódź w latach I wojny światowej, Oświęcim 2016.
• Stawiszyńska A., Zagonki jako forma pomocy mieszkańcom Łodzi w czasie I wojny światowej, "Acta Universitatis Lodziensis, Folia Historica" 2013, nr 90.
• Stoksik A., Główny Komitet Ratunkowy w Lublinie 1915-1918, [w:] Działalność i pomoc społeczna na ziemiach polskich w XIX, XX i na początku XXI wieku, red. M. Przeniosło, Kielce 2008.
• Terlecki A., Rzecz o społecznej solidarności w obliczu Wielkiej Wojny, [w:] Wielka Wojna o ziemię obiecaną, red. P. Werner, Łódź 2006.
• Walicki J., Samoorganizacja społeczeństwa Łodzi w obliczu wybuchu wojny i działań wojennych w 1914 r., [w:] Łódź i region łódzki w czasie I wojny światowej, red. K. Radziszewska, P. Zawilski, Łódź 2011.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.18778/2080-8313.20.03