Przestrzeń (nie)negocjowana. Zasady uczestnictwa społeczności lokalnych w kształtowaniu wiejskiej przestrzeni w polskim prawie

• Autorzy: Maria Bednarek-Szczepańska

Warianty tytułu

A (Non-)Negotiated Space. Rules for the Participation of Local Societies in Shaping Rural Space under the Polish Law

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem artykułu jest ocena obowiązujących w Polsce przepisów prawa dotyczących uczestnictwa społeczności lokalnych w kształtowaniu wiejskiej przestrzeni w odniesieniu do drabiny S. Arnstein i koncepcji collaborative planning. W pracy przyjęto, że kształtowanie przestrzeni obejmuje zarówno tworzenie i ustalanie granic obszarów, jej planowanie o różnych stopniach szczegółowości (ustalanie kierunków rozwoju, definiowanie przeznaczenia i użytkowania obszarów), jak również planowanie i realizację konkretnych przedsięwzięć. Dokonano przeglądu 27 aktów prawnych (ustaw i rozporządzeń ogólnokrajowych), które nakreślają ramy włączenia społeczeństwa (w tym społeczności lokalnych) w kształtowanie wiejskiej przestrzeni oraz posłużono się interpretacjami przepisów prawa dokonanymi przez innych autorów. Inspirując się drabiną partycypacji według S. Arnstein (1969), zaproponowano schemat ilustrujący stopień gwarantowanego przez prawo uczestnictwa społeczeństwa w postępowaniach dotyczących kształtowania wiejskiej przestrzeni w podziale na kategorie, z uwzględnieniem roli społeczności lokalnych.(abstrakt oryginalny)

EN

The aim of the article is to evaluate law regulations being in force in Poland regarding the participation of local communities in shaping the rural space in relation to the concept of ladder of citizen participation by S. Arnstein and the idea of collaborative planning. It has been assumed that shaping the space involves both establishing and defining borders of given areas, its planning with various degrees of detail (appointing development priorities, defining destination and land use), as well as planning and implementation of specific projects. For this purpose, 27 legal acts (laws and national regulations) have been reviewed. These documents outline the framework for the inclusion of society (including local communities) in shaping the rural space and the interpretations of legal provisions made by other authors have been implemented. Inspired by the concept ladder of citizen participation according to S. Arnstein (1969), a diagram was developed illustrating the degree of public participation guaranteed by the legislative system in shaping the rural space divided into categories, taking into account the role of local communities.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Obszary wiejskie; Społeczności lokalne; Prawo; Struktura przestrzenna

EN

Rural areas; Local community; Law; Spatial structure

• Czasopismo: Studia Obszarów Wiejskich
• Rocznik: 2018
• Tom: 51
• Strony: 75--98

Twórcy

autor

Maria Bednarek-Szczepańska

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa

Bibliografia

• Anders J., 2011, Rola władz publicznych w stymulowaniu partycypacji obywateli w procesach governance - doświadczenia międzynarodowe i wnioski dla Polski, [w:] S. Korenik, A. Dybała (red.), Przestrzeń a rozwój, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 241, s. 200-211.
• Arnstein S., 1969, A Ladder of Citizen Participation, Journal of the American Planning Association, 35, 4, s. 216-224.
• Boryczka E., 2015, Partycypacyjne instrumenty zarządzania jednostkami samorządu terytorialnego, [w:] A. Nowakowska (red.), Nowoczesne metody i narzędzia zarządzania rozwojem lokalnym i regionalnym, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 39-86.
• Cent J., Grodzicka-Jurczak M., Nowak M., 2010, Ocena efektów małopolskiego programu konsultacji społecznych wokół obszarów Natura 2000, Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 4 (66), s. 251-260.
• Damurski Ł., 2012, Polish planners' attitudes towards citizen participation, Problems of Sustainable Development, 2, s. 87-96.
• Davidoff P., 1965, Advocacy and pluralism in planning, Journal of the American Institute of Planning, 31, s. 331-338.
• Dobrowolski G., 2012, Szczególne substytuty planowania przestrzennego, Acta Iuridica Agraria, 10, s. 185-197.
• Eiter S., Vik M., 2015, Public participation in landscape planning: Effective methods for implementing the European Landscape Convention in Norway, Land Use Policy, 44, s. 44-53.
• Fedyszak-Radziejowska B., 2006, Kapitał społeczny wsi - w poszukiwaniu utraconego zaufania, [w:] K. Szafraniec (red.), Kapitał ludzki i zasoby społeczne wsi, Wydawnictwo IRWiR PAN, Warszawa, s. 71-118.
• Foster-Fisherman P., Berkowitz S., Lounsbury D., Jacobson S., Allen N., 2001, Building Collaborative Capacity in Community Coalitions: A Review and Integrative Framework, American Journal of Community Psychology, 29, 2, s. 241-261.
• Fraser N., 1990, Rethinking the public sphere: a contribution to the critique of the actually existing democracy, Social Test 25/26, s. 56-80.
• Frykowski M., Starosta P., 2008, Kapitał społeczny i jego użytkownicy, Przegląd Socjologiczny, 57, 1, 31-62.
• Furman S., 2014, Partycypacja społeczna w planowaniu przestrzennym. Konkluzje z konferencji, [w:] Partycypacja społeczna w planowaniu przestrzennym, Polskie Towarzystwo Urbanistów, Warszawa, s. 86-93.
• Gans H., 1969, Planning for people, not buildings, Environment and Planning A, 1, s. 33-46.
• Goldstein B.E., Butler W.H., 2010, Expanding the Scope and Impact of Collaborative Planning, Journal of the American Planning Association, 76, 2, s. 238-250.
• Goszczyński W., Knieć W., Czachowski H., 2015, Lokalne horyzonty zdarzeń. Lokalność i kapitał społeczny w kulturze (nie) ufności na przykładzie wsi kujawsko-pomorskiej, MET, Toruń.
• Gotkiewicz W., 2014, Wpływ sieci Natura 2000 na działalność gospodarstw rolnych położonych na terenie obszarów specjalnej ochrony Ostoja Warmińska i Przełomowa Dolina Narwi, Woda - Środowisko - Obszary Wiejskie, 14 (45), s. 5-17.
• Goździewicz-Biechońska J., 2008, Partycypacja społeczna w tworzeniu prawa na przykładzie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, Samorząd Terytorialny, 7-8, s. 32-42.
• Grodzińska-Jurczak M., Cent J., 2010, Udział społeczeństwa szansą dla realizacji programu Natura 2000 w Polsce, Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 66, 5, s. 341-352.
• Healey P., 1997, Collaborative Planning. Shaping Places in Fragmented Societies, Planning-Environment-Cities, UBC Press, Vancouver.
• Habermas J., 1999, Teoria działania komunikacyjnego, PWN, Warszawa.
• Hibszer A., 2008, Komunikacja społeczna jako sposób przezwyciężania konfliktów społecznych w parkach narodowych, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 10, s. 579-591.
• Innes J., Booher D., 1999, Consensus building and complex adaptive systems. A framework for evaluation collaborative planning, Journal of the American Planning Association, 65, 4, s. 412-423.
• Itrich-Drabarek J., 2009, Problem sfery publicznej, Studia Politologiczne, 14, s. 70-83.
• Izdebski H., Nelicki A., Zachariasz I., 2007, Zagospodarowanie przestrzenne. Polskie Prawo na tle standardów demokratycznego państwa prawa, Ernst&Young, Warszawa.
• Jałowiecki B., Szczepański M., 2006, Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej, Scholar, Warszawa.
• Kaleta A., 2013, Obszary badawcze polskiej socjologii wsi okresu przejścia systemowego (lata 1989-2013), Roczniki Historii Socjologii, 3, s. 127-154.
• Kalisiak-Mędelska M., 2011, Partycypacja społeczna - przymus czy rzeczywista potrzeba?, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 241, s. 262-276.
• Kopeć A., 2009, Udział społeczny w planowaniu przestrzennym - uwarunkowania prawne a praktyka planistyczna, Space - Society - Economy, 9, s. 35-42.
• Lane M., 2005, Participation in planning, Australian Geographer, 36, 3, s. 283-300.
• Mojkowski K., 2016, Pięć lat inicjatywy lokalnej. Porównanie przepisów dotyczących inicjatywy lokalnej z praktyką ich stosowania, Fundacja Batorego, www.Batory.org.pl (dostęp: 29.01.2018).
• Nalazek S., 2016, Prawne formy stosowania instytucji demokracji bezpośredniej na szczeblu jednostek pomocniczych gmin, Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ, 3, s. 17-27.
• Patel M., Kok K., Rothman D., 2007, Participatory scenario construction in land use analysis: An insight into the experiences created by stakeholder involvement in the Northern Mediterranean, Land Use Policy, 24, s. 546-561.
• Pawłowski S., 2016, Ustawa o rewitalizacji a zakres partycypacji społecznej - wyzwania i zagrożenia, Acta Polonica Politica, 2 (36), s. 77-89.
• Peter-Bombik K., Szczudlińska-Kanoś A., 2015, Zarządzanie partycypacyjne we wspólnotach lokalnych, [w:] R. Brol, A. Raszkowski, A. Sztando (red.), Gospodarka lokalna w teorii i praktyce, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław, s. 83-91.
• Ptak A., 2015, Lokalna społeczność w procesie tworzenia funduszu sołeckiego, Studia Regionalne i Lokalne, 1, 59, s. 138-153.
• Putnam R., 1993, Making Democracy Work, Princeton University Press, Princeton.
• Roy P., 2015, Collaborative planning - A neoliberal strategy? A study of the Atlanta BeltLine, Cities, 43, s. 59-68.
• Ryan R., Fabos J.G., Allan J.J., 2006, Understanding opportunities and challenges for collaborative greenway planning in New England, Landscape and Urban Planning, 76, 1-4, s. 172-191.
• Siemiński W., 2007, Cele i zasady partycypacji społecznej w planowaniu przestrzennym - przegląd literatury, Człowiek i Środowisko, 31 (1-2), s. 37-59.
• Sobotka M., Jawecki B., Tokarczyk-Dorociak K., 2012, Aspekty prawne zmiany granic administracyjnych gmin, Barometr Regionalny, 4 (30), s. 31-38.
• Soneryd L., 2004, Public involvement in the planning process: EIA and lessons from the Örebro airport extension, Sweden, Environmental Science & Policy, 7, s. 59-68.
• Starosta P., Frykowski M., 2008, Typy kapitału społecznego i wzory partycypacji obywatelskiej w wiejskich gminach centralnej Polski, [w:] M. S. Szczepański, K. Bierwiaczonek, T. Nawrocki, (red.) Kapitały ludzkie i społeczne a konkurencyjność regionów, Wydawnictwo UŚ, Katowice.
• Theiss M., 2010, System pozornie otwarty. O instytucjonalnych uwarunkowaniach lokalnej partycypacji politycznej w Polsce, [w:] B. Lewenstein, J. Schindler, R. Skrzypiec (red.), Partycypacja społeczna i aktywizacja w rozwiązywaniu problemów społeczności lokalnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 61-80.
• Van den Hove S., 2006, Between consensus and compromise: acknowledging the negotiation dimension in participatory approaches, Land Use Policy, 23, s. 10-17.
• Walczak B., 2014, Udział społeczeństwa w ochronie środowiska, Zeszyty Naukowe Instytutu Administracji AJD w Częstochowie, 9, s. 97-105.
• Wallis A., 1990, Socjologia przestrzeni, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
• Waszak Ł., 2013, Inicjatywa lokalna - podstawa prawna, [w:] Samorząd z Inicjatywą lokalną, Fundacja Biuro Inicjatyw Społecznych, Kraków, s. 1-17.
• Wierzbicki Z., 1987, Aktywizacja i rozwój społeczności lokalnych i środowiskowych, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 49, 3, s. 313-335.
• Wodzikowski C., 2005, Konflikt społeczny na tle tworzenia Parku Narodowego "Bory Tucholskie", [w:] A. Hibszer, J. Partyka (red.), Między ochroną przyrody a gospodarką - bliżej ochrony, PTG Oddział Katowicki, Ojcowski Park Narodowy, Sosnowiec, Ojców, s. 74-91.
• Zastawnik A., 2013, Kształtowanie przestrzeni z udziałem społeczności lokalnych w procesie planowania przestrzennego na wybranych przykładach z gmin małopolskich, Politechnika Krakowska, Kraków (praca doktorska).
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dn. 18.08.2017 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej na operacje typu "Inwestycje w obiekty pełniące funkcje kulturalne", operacje typu "Kształtowanie przestrzeni publicznej" oraz operacje typu "Ochrona zabytków i budownictwa tradycyjnego" w ramach działania "Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.
• Ustawa z dn. 20.07.2017 Prawo wodne.
• Ustawa z dn. 14.12.2016 r. Prawo oświatowe.
• Ustawa z dn. 09.10.2015 r. o rewitalizacji.
• Ustawa z dn. 05.08.2015 r. o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych.
• Ustawa z dn. 20.02.2015 o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczności.
• Ustawa z dn. 21.02.2014 r. o funduszu sołeckim.
• Ustawa z dn. 14.12.2012 r. o odpadach.
• Ustawa z dn. 09.06.2011 Prawo geologiczne i górnicze.
• Ustawa z dn. 08.07.2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych.
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 30.03.2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000.
• Ustawa z dn. 12.02.2009 r. o szczególnych zasadach przygotowywania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego.
• Ustawa z dn. 03.10.2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dn. 14.02.2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania "Odnowa i rozwój wsi" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013.
• Ustawa z dn. 06.12.2006 o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 12.05.2005 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego, dokonywania zmian w tym planie oraz ochrony zasobów, tworów i składników przyrody.
• Ustawa z dn. 16.04.2004 r. o ochronie przyrody.
• Ustawa z dn. 24.04.3003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie.
• Ustawa z dn. 10.04.2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych.
• Ustawa z dn. 23.07.2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.
• Ustawa z dn. 28.03.2003 r. o transporcie kolejowym.
• Ustawa z dn. 27.03.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.
• Ustawa z dn. 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska.
• Ustawa z dn. 07.07.1994 r. Prawo budowlane.
• Ustawa z dn. 28.09.1991 r. o lasach.
• Ustawa z dn. 8.03.1990 r. o samorządzie gminnym.
• Ustawa z dn. 21.03.1985 r. o drogach publicznych.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.7163/SOW.51.5