PL EN


Preferencje help
Widoczny [Schowaj] Abstrakt
Liczba wyników
2019 | 22 | nr 1 | 7--30
Tytuł artykułu

Ekonomia neoklasyczna versus ekonomia behawioralna : libertariański paternalizm a reforma emerytalna

Treść / Zawartość
Warianty tytułu
Neoclassical Economics versus Behavioural Economics : Libertarian Paternalism and the Retirement System
Języki publikacji
PL
Abstrakty
Celem artykułu jest wykorzystanie reformy emerytalnej jako przyczynku do krytyki teoretycznych założeń ekonomii neoklasycznej i ich stosowania. Uwaga zostaje zwrócona na zmianę wieku, w którym można przejść na emeryturę (60 lat z 65 dla kobiet i 65 lat z 67 dla mężczyzn). Politycy partii rządzącej argumentują, że ludzie nie będą przechodzili na emeryturę najwcześniej, jak to możliwe - będą pracowali dłużej, bo dzięki temu będą mieli dużo wyższe emerytury. Pod tym względem argumentacja przypomina założenia ekonomii neoklasycznej dotyczącej ludzkiej racjonalności. Według niej człowiek jest racjonalny, wie, co jest dla niego najlepsze i potrafi osiągnąć to, co sobie zamierzył. Te założenia szczególnie dotyczą decyzji w czasie. Według neoklasycznych ekonomistów jesteśmy w stanie porównywać strumień użyteczności osiągany w danym momencie z przyszłością (Samuelson, 1937). To oznacza, że ludzie nie mają problemu z oszczędzaniem i potrafią w efektywny sposób ustalić, ile powinni konsumować teraz, a ile odłożyć na przyszłość. Oczywiście przyczyn przejścia na wcześniejszą emeryturę jest wiele i są bardzo zróżnicowane, ale w artykule uwaga jest skoncentrowana na preferencjach, które zmieniają się wraz z czasem. Artykuł ma spełnić dwa szczegółowe cele. Po pierwsze wykazać, że założenia ekonomii neoklasycznej dotyczące decyzji w czasie są nieadekwatne w stosunku do rzeczywistości. Między innymi dzięki ekonomii behawioralnej wiemy, że występują błędy poznawcze, które nie są tylko anomaliami, a przedstawiają sposób, w jaki zachowują się ludzie. Z ich powodu nie wszyscy będą w stanie spełnić swoje preferencje długookresowe i dlatego wielu zdecyduje się na skorzystanie z wcześniejszej emerytury, bez względu na negatywne konsekwencje ekonomiczne (niska stopa zastąpienia). Problem przedstawiony w artykule jest szerszy niż sam wybór wieku przejścia na emeryturę. Dotyczy on ogólnych zagadnień dotyczących decyzji w czasie. Przedstawione zostają różne koncepcje, które wykazują, że człowiek nie spełnia swoich długookresowych preferencji, a skupia się na krótkookresowych przyjemnościach. Ta wiedza jest dobrze ugruntowana w światowej literaturze, dlatego ta część artykułu jest przeglądem i krytycznym omówieniem pozycji dotyczących racjonalności wyboru. Nowatorskim elementem artykułu jest podanie w wątpliwość samej koncepcji racjonalności używanej w ekonomii neoklasycznej (tzw. racjonalności instrumentalnej). Jest ona postrzegana jako założenie teoretyczne, które nie wyjaśnia lepiej rzeczywistości, a jest dodana ad hoc w celu obrony "twardego rdzenia" teorii racjonalnego wyboru (Lakatos, 1980). Drugim celem artykułu jest przedstawienie koncepcji libertariańskiego paternalizmu (Thaler & Sunstein, 2008), która opiera się na wnioskach z ekonomii behawioralnej. Te teoretyczne założenia zostaną wykorzystane, by sprawdzić, czy państwo jest wadliwym architektem wyboru, który nie sprzyja długookresowym preferencjom obywateli, a wspiera ich ograniczenia poznawcze, co w ostateczności doprowadza ludzi do osiągania niższego dobrobytu. (fragment tekstu)
EN
The goal of the article is to criticise neoclassical economics from the behavioural economics perspective on the example of Poland's reform of the retirement system (the possibility of earlier retirement). The creators of the reform assume that people are rational and will choose the best option and save enough for retirement. Thanks to conclusions from psychology we know that people cannot discount utility in time, but they behave in accordance with hyperbolic discounting. This situation leads to the conflict between preferences in time. To resolve this conflict, the concept of multiple selves is presented. Different preferences in time are not the problem for neoclassical economics, which assumes that people choose what is best for them (revealed preferences). The criticism of this assumption is presented along with the limitations of perceiving rationality in the instrumental sense. Thanks to axiomatic assumptions, neoclassical economists could dismiss conclusions from behavioural economics which concerns human irrationality. It proves that people do not always make the best choices, which is observable on the example of people who take early retirement. The concept of libertarian paternalism is presented as a way of helping people to make the "right" choices. The possibility of early retirement is presented as the default option. The author comes to the conclusion that this state is a flawed choice architecture because, despite its negative consequences, many people will choose early retirement. (original abstract)
Rocznik
Tom
22
Numer
Strony
7--30
Opis fizyczny
Twórcy
  • Wroclaw University of Economics
Bibliografia
  • Ainslie, G. (1975). Specious reward: A behavioral theory of impulsiveness and impulse control. Psychological Bulletin, 82(4), 463-496.
  • Becker, G. (1990). Ekonomiczna teoria zachowań ludzkich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  • Becker, G., & Murphy, K. (1988). A theory of rational addiction. Journal of Political Economy, 96(4), 675-700.
  • Bentham, J. (1958). Wprowadzenie do zasad moralności i prawodawstwa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  • Bratman, M. (1979). Practical reasoning and weakness of the will. Nous, 13(2), 153-171.
  • Bruni, L., Comin, F., & Pugno, M. (2008). Capabilities and happiness. Oxford University Press.
  • Bruni, L., & Porta, P. L. (2005). Economics and happiness: Framing the analysis. Oxford University Press.
  • Bruni, L., & Porta, P. L. (2007). Handbook on the economics of happiness. Northampton: Edward Elgar Publishing.
  • Bruni, L., & Sugden, R. (2007). The road not taken: How psychology was re-moved from economics, and how it might be brought back. Economic Journal, 117(516), 146-173.
  • Callon, M. (2006). What does it mean to say that economics is performative? CSI Working Papers Series, 5, Centre de Sociologie de l'Innovation (CSI), Mines ParisTech.
  • Colander, D. (2000). The death of Neoclassical Economics. Journal of the History of Economic Thought, 22(2), 127-143.
  • Davidson, D. (1969). How is weakness of the will possible? In Joel Feinberg (Ed.), Moral Concepts. Oxford University Press.
  • Dzionek-Kozłowska, J., & Rehman, S. N. (2017). Indoctrination, preselection or culture? Economic education and attitudes towards cooperation. Gospo-darka Narodowa, 292(6), 57-77.
  • Elster, J. (1985). Ulysses and the sirens: Studies in rationality and irrationality. Cambridge University Press.
  • Fiedor, B, & Ostapiuk, A. (2007). Utylitaryzm versus aksjologiczne i społeczne uwarunkowania wyborów ekonomicznych. In E. Mączyńska, & J. Sójka (Eds.), Etyka i ekonomia - w stronę nowego paradygmatu (s. 19-44). Warszawa: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne.
  • Frey, B. S. (2010). Happiness. A revolution in economics. Cambridge: The MIT Press.
  • Frey, B. S., & Oberholzer-Gee, F. (1997). The cost of price incentives: An empirical analysis of motivation crowding-out. American Economic Review, 87(4), 746-755.
  • Frey, B. S., & Stutzer, A. (2002). What can economists learn from happiness research? Journal of Economic Literature, 40(2), 402-435.
  • Friedman, M. (1953). Essays in positive economics. University of Chicago Press.
  • Friedman, M. (2009). Kapitalizm i wolność. Gliwice: Wydawnictwo Helion.
  • Friedman, M., & Friedman, R. (2009). Wolny wybór. Sosnowiec: Wydawnictwo Aspekt.
  • Galbraith, J. K. (1998). The affluent society. Nowy Jork: Mariner Books.
  • Gilbert, D. T. (2007). Stumbling on happiness. Nowy Jork: Vintage Books.
  • Hare, R. M. (1952). The language of morals. Oxford: Clarendon Press.
  • Hare, R. M. (1963). Freedom and reason. Oxford: Clarendon Press.
  • Hausman, D. M. (1992). The inexact and separate science of economics. Cambridge University Press.
  • Hausman, D. M. (2011). Preference, value, choice, and welfare. Cambridge University Press.
  • Hausman, D. M., & McPherson, M. C. (1993). Taking ethics seriously: Economics and contemporary moral philosophy. Journal of Economic Literature, 31(2), 671-731.
  • Hayek, F. A. von, (2012). Konstytucja wolności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  • Hodgson, G. M. (2004). Reclaiming habit for institutional economics. Journal of Economic Psychology, 25(5), 651-660.
  • Hume, D. (1978). Treatise of human nature (P. H. Nidditch & L. A. Selby-Bigge, Eds.). Oxford University Press.
  • Infante, G., Lecouteux, G., & Sugden, R. (2016). Preference purification and the inner rational agent: A critique of the conventional wisdom of behavioural welfare economics. Journal of Economic Methodology, 23(1), 1-25.
  • Jevons, W. S. (1911). The theory of political economy. London: Macmillan.
  • Kahneman, D. (2003). Well-being: Foundations of hedonic psychology. Nowy Jork: Russell Sage Foundation.
  • Kahneman, D. (2011). Thinking, fast and slow. Nowy Jork: Macmillan.
  • Kahneman, D., Knetsch, J. L., & Thaler, R. (1986). Fairness as a constraint on profit seeking: Entitlements in the market. American Economic Review, 76(4), 728-741.
  • Kahneman, D., & Schkade, D. A. (1998). Does living in California make people happy? A focusing illusion in judgments of life satisfaction. Psychological Science, 9(5), 340-346.
  • Kahneman, D., & Tversky, A. (1979). Prospect theory: An analysis of decision under risk. Econometrica, 47(2), 263-291.
  • Laibson, D. (1997). Golden eggs and hyperbolic discounting. Quarterly Journal of Economics, 112(2), 443-477.
  • Lakatos, I. (1980). The methodology of scientific research programmes: Philosophical Papers Volume 1. Cambridge University Press.
  • Lazear, E. P. (2000). Economic imperialism. Quarterly Journal of Economics, 115(1), 99-146.
  • Leijonhufvud, A. (1973). Life among the Econ. Economic Inquiry, 11(3), 327-337.
  • Loewenstein, G., O'Donoghue, T., & Rabin, M. (2000). Projection bias in predicting future utility. U.C. Berkeley Economics Working Paper, E00-284.
  • Mandel, A. (2017). Wcześniejsza emerytura już dla 330 tys. osób. Jest też coś, czym rząd się nie chwali. http://next.gazeta.pl/next/7,151003,22718322,wczesniejsza-emerytura-juz-dla-330-tys-osob-jest-tez-cos.html
  • Mäki, U. (2009). Economics imperialism: Concept and constraints. Philosophy of the Social Sciences, 39(3), 351-380.
  • Mäki, U., Walsh, A., & Pinto, M. F. (Eds.). (2017). Scientific imperialism: Explor-ing the boundaries of interdisciplinarity. Londyn: Routledge.
  • Mele, A. (2012). Backsliding: Understanding weakness of will. Oxford University Press.
  • Mises, L. von (2007). Ludzkie działanie. Traktat o ekonomii (W. Falkowski, Trans.). Wrocław: Instytut Ludwiga von Mises.
  • Mitchell, G. (2005). Libertarian paternalism is an oxymoron. Northwestern University Law Review, 99(3), 1245-1277.
  • Modigliani, F. (1966). The life cycle hypothesis of saving, the demand for wealth and the supply of capital. Social Research, 33(2), 160-217.
  • O'Donoghue, T., & Rabin, M. (1999). Doing it now or later. American Economic Review, 89(1), 103-124.
  • O'Donoghue, T., & Rabin, M. (2001). Choice and procrastination. Quarterly Journal of Economics, 116(1), 121-160.
  • Ostapiuk, A. (2017). Moralna ekonomia - homo oeconomicus jako istota pomagająca innym. Ekonomia XXI Wieku, 13(1), 70-91.
  • Ostapiuk, A. (2018a). Human now versus human over time. When instrumental rationality and utility are not enough. Panoeconomicus. doi:10.2298/PAN 161203026O
  • Ostapiuk, A. (2018b). Droga ekonomii wolnej od wartościowania do epistemologicznej pychy. Użycie i nadużycie matematyki przez ekonomistów. Working Papers, Polska Sieć Filozofii Ekonomii. https://drive.google.com/file/d/1gT5dK2xbs-veiU_ZcVf_8a9IsehN2dpE/view
  • Parfit, D. (1984). Reasons and persons. Oxford University Press.
  • Qizilbash, M. (2009). Well-being, preference formation and the danger of paternalism. Paper on economics and evolution, Max Planck Institute, University of Jena, 2009-2018.
  • Rand, A. (2013). Kapitalizm. Nieznany ideał. Warszawa: Zysk i S-ka.
  • Rodrik, D. (2015). Economics rules: The rights and wrongs of the dismal science. Nowy Jork: W. W. Norton & Company.
  • Rothbard, M. N. (2007). O nową wolność. Manifest libertariański. Warszawa: Fundacja Odpowiedzialność Obywatelska.
  • Rothbard, M. N. (2010). Etyka wolności. Warszawa: Fijorr Publishing.
  • Samuelson, P. (1937). A note on measurement of utility. Review of Economic Studies, 4(2), 155-161.
  • Samuelson, P. (1938). A note on the pure theory of consumer's behaviour. Economica, 5(17), 61-71.
  • Samuelson, P. (1948). Consumption theory in terms of revealed preference. Economica, 15(60), 243-253.
  • Samuelson, W., & Zeckhauser, R. (1988). Status quo bias in decision making. Journal of Risk and Uncertainty, 1(1), 1-59.
  • Schelling, T. C. (1978). Egonomics, or the art of self-management. American Economic Review, 68(2), 290-294.
  • Schelling, T. C. (1980). The intimate contest for self-command. Public Interest, 60, 94-116.
  • Schelling, T. C. (1984). Self-Command in practice, in policy, and in a theory of rational choice. American Economic Review, 74(2), 1-11.
  • Schelling, T. C. (1985). Enforcing rules on oneself. Journal of Law, Economics and Organization, 1(2), 357-374.
  • Schelling, T. C. (1996). Coping rationality with lapses from rationality. Eastern Economic Journal, 22(3), 251-269.
  • Sedláček, T. (2012). Ekonomia dobra i zła. Warszawa: Studio Emka.
  • Sen, A. (1993). Internal consistency of choice. Econometrica, 61(3), 495-521.
  • Shefrin, H. M., & Thaler, R. H. (1988). The behavioral life-cycle hypothesis. Economic Inquiry, 26(4), 609-643.
  • Simon, H. A. (1997). Administrative behavior: A study of decision-making pro-cesses in administrative organization. Nowy Jork: The Free Press.
  • Sondaż (2010). Polacy zadowoleni z zakazu palenia. http://www.nto.pl/polska-i-swiat/art/4170131,sondaz-polacy-zadowoleni-z-zakazu-palenia,id,t.html
  • Stenogram. (2018). http://pte.pl/pliki/2/1/autoryzowany_stenogram18_01_17.pdf
  • Strotz, R. H. (1955). Myopic and inconsistency in dynamic utility maximization. Review of Economic Studies, 23(3), 165-180.
  • Stroud, S., & Tappolet, C. (Eds.). (2003). Weakness of will and practical irration-ality. Oxford University Press.
  • Sugden, R. (2008). Why incoherent preferences do not justify paternalism. Consti-tutional Political Economy, 19(3), 226-248.
  • Sugden, R. (2009). On nudging: A review of nudge: improving decisions about health, wealth and happiness by Richard H. Thaler and Cass R. Sunstein. International Journal of the Economics of Business, 16(3), 365-373.
  • Sugden, R. (2015). Looking for a psychology for the inner rational agent. Social Theory and Practice, 41(4), 579-598.
  • Sunstein, C. R. (2013). Simpler: The future of government. Nowy Jork: Simon & Schuster.
  • Szczepański, M. (2017). Badanie możliwości wykorzystania ekonomii behawioralnej w reformowaniu systemów emerytalnych. Finanse, Rynki Fi-nansowe, Ubezpieczenia, 5(89), 423-433.
  • Thaler, R. (1980). Toward a positive theory of consumer choice. Journal of Economic Behavior and Organization, 1(1), 39-60.
  • Thaler, R. (1985). Mental accounting and consumer choice. Marketing science, 4(3), 199-214.
  • Thaler, R. H. (2015). Misbehaving: The making of behavioral economics. Nowy Jork: W. W. Norton & Company.
  • Thaler, R. H., & Benartzi, S. (2004). Save more tomorrow™: Using behavioral economics to increase employee saving. Journal of Political Economy, 112(S1), 164-187.
  • Thaler, R. H., & Shefrin, H. M. (1981). An economic theory of self-control. Journal of Political Economy, 89(2), 392-406.
  • Thaler, R. H, & Sunstein, C. R. (2008). Impuls. Jak podejmować właściwe decyzje dotyczące zdrowia, dobrobytu i szczęścia. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikatory
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.ekon-element-000171565772

Zgłoszenie zostało wysłane

Zgłoszenie zostało wysłane

Musisz być zalogowany aby pisać komentarze.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.