Moralność finansowa polskich konsumentów

• Autorzy: Anna Lewicka-Strzałecka

Warianty tytułu

The Financial Morality of Polish Consumers

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

System moralnych przekonań konsumentów jest jedną z tych nieformalnych instytucji, które w istotny sposób wpływają na poziom zaufania w relacjach społecznych i gospodarczych. Nadwyrężenie zaufania ma destrukcyjne skutki zarówno dla uczestników transakcji rynkowych, jak i całego otoczenia gospodarczego. Należy jednak podkreślić, że zaufanie jest relacją symetryczną i może ono być podważane nie tylko przez nieetyczne działania biznesu, ale także przez narusza-nie norm moralnych przez konsumentów. Nadużycia dokonywane przez konsumentów mają wielorakie skutki. Po pierwsze, powodują określone bezpośrednie i pośrednie straty ponoszone przez przedsiębiorców. Straty bezpośrednie to straty wymierne finansowo, na przykład koszty wynikłe z wyłudzonych kredytów, nienależnych odszkodowań, straty pośrednie - to osobiste straty pracowników, obniżenie ich morale, pogorszenie wizerunku firmy. Po drugie, nadużycia konsumenckie przyczyniają się do obniżenia satysfakcji innych konsumentów, ponieważ skutkują wyższymi cenami usług, bardziej rygorystycznymi wymaganiami i biurokratycznymi procedurami. Po trzecie, nadużycia popełniane przez jednych konsumentów zachęcają innych do podobnych zachowań, sprzyjają kształtowaniu się przyzwolenia na nieetyczne działania, a nawet traktowaniu pewnych nadużyć jako przejawu zaradności czy przedsiębiorczości. Chociaż wykroczenia konsumenckie nie są tak spektakularne, jak wielkie afery będące udziałem nieuczciwych menedżerów czy skorumpowanych urzędników, to jednak, popełniane w skali masowej, wywierają istotny wpływ na kształt instytucji rynkowych i pośrednio instytucji społecznych. (fragment tekstu)

EN

The consent to abuse made by consumers reflects a particular normative order which constitutes part of a socially accepted moral order. It constitutes a specific market regulator because the wide acceptance of unethical behaviours can hinder the functioning of legal and other formal institutions, while the lack of such acceptance can support them and make them more efficient. The paper presents the results of a periodical research project aimed at reconstructing this order in the financial area. The project, entitled "The Financial Morality of Poles", includes a survey of a group of 1000 Polish adults from the whole country. The survey has been conducted on a yearly basis since 2016. The main result of the project is a map of Poles' moral permissivism in the area of finance. The map is based on questions the respondents were asked about the level of justification of consumer activities which are illegal or which violate moral norms. Ethical standards for judging consumers' behaviours vary considerably, from behaviours that are condemned by the overwhelming majority to behaviours deemed justifiable by more than half of the respondents. It was assumed that, based on the results obtained in individual questions, an estimate of consumer reliability on the financial market can be made. This estimate results from averaging the responses which accept the behaviours described in the questions and is defined as the acceptance index for unethical financial behaviours. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Moralność; Konsument; Zachowania konsumenta

EN

Morality; Consumer; Consumer behaviour

• Czasopismo: Annales : etyka w życiu gospodarczym
• Rocznik: 2019
• Tom: 22
• Numer: nr 2
• Strony: 41--54

Twórcy

autor

Anna Lewicka-Strzałecka

• Polish Academy of Sciences

Bibliografia

• Atakan, M. G. S., Burnaz, S., & Topcu, Y. I. (2008). An empirical investigation of the ethical perceptions of future managers with a special emphasis on gender-Turkish case. Journal of Business Ethics, 82(3), 573-586.
• Babakus, E., Cornwell, T. B., Mitchell, V. & Schlegelmilch, B. (2004). Reactions to unethical consumer behavior across six countries. Journal of Consumer Marketing, 21(4/5), 254-263.
• CBOS 2013. Wartości i normy. Komunikat z badań. BS/111/2013.
• CBOS 2016. Postawy wobec płacenia podatków. Komunikat z badań 85/2016.
• Cialdini, R. (1994). Wywieranie wpływu na ludzi. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Fisher, J., Fullerton, S., & Woodbine, G. (1999). Today's ethical perspectives of tomorrow's business leaders. Irish Marketing Review, 12(2), 48-54.
• Fisher, J., Woodbine, G., & Fullerton, S. (2003). A cross-cultural assessment of attitudes regarding perceived breaches of ethical conduct by both parties in the business/consumer dyad. Journal of Consumer Behavior: An Interna-tional Review, 2(4), 333-353.
• Frentzel-Zagórska, J., & Zagórski, K. (1992). Prywatyzacja i interwencjonizm państwowy w polskiej opinii publicznej. Studia Socjologiczne, 3-4, 65-87.
• Fullerton, S., Kerch, K. B., & Dodge, H. R. (1996). Consumer ethics: An assessment of individual behavior in the marketplace. Journal of Business Ethics, 15(7), 805-814.
• Fullerton, S., Neale, L. (2010). An assessment of the acceptability of an array of perceived consumer transgressions in the american marketplace. Journal of Leadership, Accountability and Ethics, 8(2), 1-27.
• Gruszewska, E. (2017). Instytucje formalne i nieformalne. Skutki antynomii. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 493, 36-50.
• Lewicka-Strzałecka, A. (2006). Moralność ekonomiczna w krajach europejskich. W: H. Domański, A. Ostrowska & P. Sztabiński (red.), W środku Europy, (s. 241-265). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.
• Lewicka-Strzałecka, A. (2016). Moralność finansowa konsumentów jako konstrukt teoretyczny i jego empiryczna reprezentacja na przykładzie polskich konsumentów. Przegląd Socjologiczny, 3, 41-79.
• Lewicka-Strzałecka, A., & Białowolski, P. (2007). Etyka zobowiązań finansowych i stosunek do instytucji upadłości konsumenckiej. W: B. Klimczak & A. Lewicka-Strzałecka (red.), Etyka i ekonomia (s. 87-108). Warszawa: Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego.
• Lindenmeier, J., Schleer, C., & Pricl, D. (2012). Consumer outrage: Emotional reactions to unethical corporate behavior. Journal of Business Research, 65(9), 1364-1373.
• Meyers-Levy, J., & Loken, B. (2015). Revisiting gender differences: What we know and what lies ahead. Journal of Consumer Psychology, 25(1), 129-149.
• Muncy, J., & Vitell, S. (1992). Consumer ethics: An investigation of the ethical beliefs of the final consumer. Journal of Business Ethics, 24(4), 297-311.
• O'Fallon, M. J., & Butterfield, K. D. (2005). A review of the empirical ethical decision-making literature: 1996-2003. Journal of Business Ethics, 59(4), 375-413.
• Olendzka, H. (2009). Etyka na rynku ubezpieczeń w Polsce z perspektywy Rzecznika Ubezpieczonych, Monitor Ubezpieczeniowy nr 40. https://rf.gov.pl/ publikacje/artykuly-pracownikow-i-wspolpracownikow/Halina_Olendzka__ _Etyka_na_rynku_ubezpieczen_w_Polsce_z_perspektywy_Rzecznika_Ubezpieczonych___Monitor_Ubezpieczeniowy_n__2441
• Ossowska, M. (1970). Normy moralne. Próba systematyzacji. Warszawa: Państwo-we Wydawnictwo Naukowe.
• Rawwas, M. Y. A., & Singhapakdi, A. (1998). Do consumers' ethical beliefs vary with age? A substantiation of Kohlberg's typology in marketing. Journal of Marketing Theory and Practice, 6(2), 26-38.
• Reiss, M. C., & Mitra, K. (1998). The effects of individual difference factors on the acceptability of ethical and unethical workplace behaviors. Journal of Business Ethics, 17(14), 1581-1593.
• Simga-Mugan, C., Daly, B. A., Onkal, D., & Kavut, L. (2005). The influence of nationality and gender on ethical sensitivity: An application of the issue-contingent model. Journal of Business Ethics, 57(2), 139-159.
• TNS Polska. (2015). Postawy konsumentów wobec produktów finansowych w kontekście tzw. polisoloka, Raport TNS Polska dla Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
• Tyszka, T., & Sokołowska, J. (1991). Struktura poznawcza i struktura preferencji Polaków w sferze społeczno-ekonomicznej. Studia Socjologiczne, 3-4, 29-50.
• Vitell, S. J., & Muncy, J. (1992). Consumer ethics: An empirical investigation of factors influencing ethical judgments of the final consumer. Journal of Business Ethics, 11(8), 585-597.
• Vitell, S. J., & Muncy, J. (2005). The Muncy-Vitell consumer ethics scale: A modification and application. Journal of Business Ethics, 62(3), 267-275.
• You, D., Maeda, Y., & Bebeau, M. J. (2011). Gender differences in moral sensi-tivity: A meta-analysis. Ethics and Behavior, 21(4), 263-282.

Identyfikatory

DOI

10.18778/1899-2226.22.2.03