Philosophical and Legal Basis of Territorial Self-Governance

• Autorzy: Katarzyna Doliwa , Adam Doliwa

Warianty tytułu

Filozoficzno-prawne podstawy samorządności terytorialnej

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The subject of the article are selected philosophical and fundamental legal (i.e., systemic and constitutional, foundations of self-governance and local democracy). The authors present a general concept and the most important pragmatic function of democracy. The subject of the analysis is also the legal principle of self-governance as a systemic postulate of the democratic state ruled by law. The theoretical inspiration for the deliberations on decentralization and local democracy are the philosophical and political concepts of Ostrom and the philosophical classics: Hobbes, Montesquieu, and de Tocqueville. Self-governance and democracy, also considered from the point of view of their merits and disadvantages, have been included as a counterweight to centralism and monocentric democracy carrying a number of threats to freedom. In order to illustrate general arguments based on the method of analysis of normative and philosophical texts, the authors also use the example of American local democracy; it was chosen as a form of self-governance and local democracy in a modern sense, yet the oldest one and very well-functioning in practice. In the conclusions, the authors state what territorial self-governance is and what role it plays in the democratic system. They also emphasize that territorial self-governance, through actual decentralization of public authority, ensures democracy and secures against the transformation of monocentric democracy into a dangerous oligarchy. (original abstract)

Przedmiotem artykułu są wybrane filozoficzne i podstawowe prawne, tj. ustrojowe i konstytucyjne zasady samorządności i demokracji lokalnej. Autorzy przedstawiają ogólne pojęcie i najistotniejszą pragmatyczną funkcję demokracji. Przedmiotem analizy jest także prawna zasada samorządności jako postulat ustrojowy demokratycznego państwa prawnego. Inspiracją teoretyczną rozważań nad decentralizacją i demokracją lokalną są filozoficzne i politologiczne koncepcje Ostroma oraz klasyków: Hobbesa, Montesquieu i de Tocquevillle'a. Samorządność i demokracja lokalna, rozpatrywane także z punktu widzenia ich zalet i wad, ujęte zostały jako przeciwwaga centralizmu i niosącej za sobą szereg zagrożeń dla wolności, monocentrycznej demokracji. Autorzy w celu ilustracji wywodów ogólnych, przeprowadzonych za pomocą metody analizy tekstów normatywnych i filozoficznych, posługują się także przykładem amerykańskiej demokracji lokalnej, wybranym z tego powodu, że jest to postać samorządności i demokracji lokalnej, we współczesnym rozumieniu, najstarsza i bardzo dobrze w praktyce działająca. We wnioskach stwierdzają na czym polega samorządność terytorialna i jaką odgrywa rolę w systemie demokratycznym. Zaznaczają także, że samorządność terytorialna, poprzez rzeczywistą decentralizację władzy publicznej, zapewni demokrację i zabezpieczy przed przeradzaniem się monocentrycznej demokracji w groźną oligarchię. (abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

EN

Decentralization; Self-government; Democracy

PL

Decentralizacja; Samorządność; Demokracja

• Czasopismo: Barometr Regionalny
• Rocznik: 2018
• Tom: 16
• Numer: nr 5
• Strony: 15--25

Twórcy

autor

Katarzyna Doliwa

• University of Bialystok, Poland

autor

Adam Doliwa

• University of Bialystok, Poland

Bibliografia

• Bałaban, A. 2003. Polskie problemy ustrojowe (konstytucja, źródła prawa, samorząd terytorialny, prawa człowieka). Monografie Zakamycza. Kraków: "Zakamycze."
• Barański, M. 2007. "Samorządność i podmiotowość samorządu terytorialnego. Władza i polityka lokalna." In Samorząd terytorialny i wspólnoty lokalne, edited by M. Barański, S. Kantyka, S. Kubas and M. Kuś. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP.
• Bąkiewicz, M. 2010. "Demokratyczny system wyborczy jako gwarant realizacji konstytucyjnej zasady decentralizacji władzy publicznej." In Wybory i referenda lokalne: aspekty prawne i politologiczne, edited by M. Stec and K. Małysa-Sulińska. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
• Bickerton, D. 2009. Adam's Tongue. How Humans Made Language, How Language Made Humans. New York: Hill and Wang.
• Bigo, T. 1928. Związki publiczno-prawne w świetle ustawodawstwa polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego.
• Chmaj, M. ed. 1999. Leksykon samorządu terytorialnego. Warszawa: "Graf-Punkt."
• Chmielewski, P. 2013. "Elinor Ostrom. Wybory i decyzje indywidualne a wybory i decyzje zbiorowe - jak unikać dylematów społecznych?" Decyzje (20): 125-139.
• Clarke, M., and H. Davies. 1997. "Samorząd lokalny: cele i praktyka." In Wartości podstawowe samorządu terytorialnego i demokracji lokalnej, edited by P. Swianiewicz. Warszawa: Międzykomunalna Spółka Akcyjna "Municipium."
• Dąbek, D., and J. Zimmermann. 2005. "Decentralizacja poprzez samorząd terytorialny w ustawodawstwie i orzecznictwie prokonstytucyjnym." In Samorząd terytorialny. Zasady ustrojowe i praktyka, edited by P. Sarnecki. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe. Kancelaria Sejmu.
• de Tocqueville, A. 1976. O demokracji w Ameryce. Translated by M. Król. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• de Tocqueville, A. 1998. "O demokracji w Ameryce." In Historia idei politycznych. Wybór tekstów. T. 2, edited by S. Filipowicz. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Doliwa, A. 2014. "Dopuszczalność referendum lokalnego na tle ustrojowym. Między demokracją przedstawicielską a bezpośrednią." Samorząd Terytorialny 24 (7/8): 141-147.
• Doliwa, K. 2004. "Tomasz Hobbes o poznawczej i społecznej funkcji języka." Ideas in Marketing: Finding the New and Polishing the Old (16): 45-55.
• Filipek, J. 1968. Stosunek administracyjnoprawny. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego Prace Prawnicze. Kraków: Uniwersytet Jagielloński; PWN.
• Fundowicz, S. 2005. Decentralizacja administracji publicznej w Polsce. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Gąciarz, B. 2004. Instytucjonalizacja samorządności. Aktorzy i efekty. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.
• Grabowska, S., R. Grabowski, and W. Skrzydło. eds. 2009. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz encyklopedyczny (stan prawny na dzień 31 maja 2009 r.). Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
• Gray, J. 1995. Liberalism. 2nd ed. Concepts in the Social Sciences. Buckingham: Open University Press.
• Grodziski, S. 1998. Porównawcza historia ustrojów państwowych. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych "Universitas."
• Hobbes, T. 1845. "Philosophical Rudiments Concerning Government and Society." In The English works of Thomas Hobbes of Malmesbury. Vol. II., edited by W. Molesworth, 359. London: John Bohn.
• Hobbes, T. 1909. Hobbes's Leviathan. Oxford: Clarendon Press.
• Izdebski, H., and M. Kulesza. 1998. Administracja publiczna. Zagadnienia ogólne. Warszawa: "Liber."
• Kamiński, A.Z. 1994. "Wstęp." In Federalizm amerykański. Tworzenie społeczeństwa samorządnego, edited by V. Ostrom, 260. Warszawa-Olsztyn: Polskie Towarzystwo Psychologiczne Pracownia Wydawnicza.
• Karpiuk, M. 2008. Samorząd terytorialny a państwo. Prawne instrumenty nadzoru nad samorządem gminnym. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Kaźmierczyk, S. 1993. "Podmiot samorządu terytorialnego." In Ustrój i funkcje samorządu terytorialnego. Studia i szkice, edited by H. Rot. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski.
• Kołakowski, L. 2003. Mini wykłady o maxi sprawach. Trzy serie. Kraków: "Znak."
• Komarnicki, W. 2008. Polskie prawo polityczne (geneza i system). BPS Biblioteka Przeglądu Sejmowego. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe; Kancelaria Sejmu.
• Kuniński, M. 2010. "Problem stanu natury i stanu politycznego w teorii umowy społecznej Thomasa Hobbesa." In Umowa społeczna i jej krytycy w myśli politycznej i prawnej, edited by Z. Rau and M. Chmieliński. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Leoński, Z. 2006. Samorząd terytorialny w RP(stan prawny marzec 2006). 5th ed. extended. Podręczniki Prawnicze. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck.
• Madison, J. 1977. "Federalista nr 51." In Wizje Stanów Zjednoczonych w pismach Ojców Założycieli, edited by W. Osiatyński. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Mączyński, M. 2011. "Samodzielność a samorządność." In Nadzór nad samorządem a granice jego samodzielności, edited by M. Mączyński and M. Stec, 15-29. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
• Montesquieu, C.L.d.S. 1957. O duchu praw. T. 1. Translated by T. Żeleński. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Niewiadomski, Z. 1990. Samorząd terytorialny w Europie Zachodniej. Podstawowe założenia i modele. Warszawa: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej.
• Nowacka, E.J. 2005. Polski samorząd terytorialny. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis.
• Nowacka, E.J. 2010. Samorząd terytorialny jako forma decentralizacji administracji publicznej. Warszawa: LexisNexis Polska.
• Okolski, A. 1880. Wykład prawa administracyjnego oraz prawa administracyjnego obowiązującego w Królestwie Polskiem. T. 1. Biblioteka Umiejętności Prawnych Serya 4. Warszawa: Redakcja Biblioteki Umiejętności Prawnych.
• Osiatyński, W. 1977. Wizje Stanów Zjednoczonych w pismach Ojców Założycieli. Translated by A. Jaraczewski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Ostrom, V. 1991. The Meaning of American Federalism. Constituting a Self-Governing Society. San Francisco, Calif.: ICS Press.
• Ostrom, V. 1997. The Meaning of Democracy and the Vulnerability of Democracies. A Response to Tocqueville's Challenge. Ann Arbor: University of Michigan Press.
• Panejko, J. 1926. Geneza i podstawy samorządu europejskiego. Paryż.
• Panejko, J. 1990. Geneza i podstawy samorządu europejskiego. I Pierwsza Seria Klasyki Samorządowej (reprinty). Warszawa: "Przemiany."
• Piekara, A. 1991. "Aksjologiczne i pragmatyczne aspekty samorządu terytorialnego." Samorząd Terytorialny (1/2): 76-80.
• Rabska, T. 1993. "Samorząd terytorialny w strukturze aparatu państwa (perspektywy przebudowy administracji lokalnej)." Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 55 (3): 25-34.
• Rabska, T. 1995. "Pozycja samorządu terytorialnego w Konstytucji." Samorząd Terytorialny (5).
• Regulski, J. 2000. Samorząd terytorialny III Rzeczypospolitej. Koncepcje i realizacja. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Regulski, J. 2005. Samorządna Polska. Szklane Domy. Warszawa: Rosner i Wspólnicy.
• Saint-Ouen, F. 1991. "Podział władzy w demokracji europejskiej." Samorząd Terytorialny (6): 3-7.
• Sarnecki, P. 2004. "Samorząd terytorialny." In Podstawowe problemy stosowania konstytucji RP. Raport wstępny, edited by K. Działocha. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Sartori, G. 1994. Teoria demokracji. Translated by P. Amsterdamski and D. Grinberg. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Schmidt-Assmann, E. 1993. "Demokracja i samorząd w państwie konstytucyjnym." Samorząd Terytorialny (11): 3-9.
• Sikora, K. 2010. Samodzielność gminy w aspekcie oddziaływań nadzorczych. Radom: Wyższa Szkoła Handlowa.
• Skrzydło-Niżnik, I. 2007. Model ustroju samorządu terytorialnego w Polsce na tle zagadnień ustrojowego prawa administracyjnego. Monografie Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego Seria C, Habilitacje. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Starościak, J. 1960. Decentralizacja administracji. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Wachholz, S. 1928. Istota i prawo związków publicznych (publiczne osoby związkowe). Biblioteka Gazety Administracji i Policji Państwowej. Warszawa: "Gazeta Administracji i Policji Państwowej."
• Wiktorowska, A. 2002. Prawne determinanty samodzielności gminy. Zagadnienia administracyjnoprawne. Monografie, Prace Zbiorowe / Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Warszawa: Liber.
• Wójcik, S. 1999. Samorząd terytorialny w Polsce w XX wieku. Myśl samorządowa, historia i współczesność. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Wytrążek, W. 2006. Sprawność działania administracji publicznej w Polsce w warunkach decentralizacji. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Identyfikatory

DOI

10.56583/br.58