Wniosek o wyłączenie sędziego w sprawach cywilnych : rozważania na tle aktualnej praktyki stosowania prawa

• Autorzy: Tomasz Demendecki

Warianty tytułu

Exclusion of a Judge Referred to in the Act - the Code of Civil Procedure : Considerations Based on the Practice of Applying the Law

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Do autonomicznych, podstawowych praw i wolności każdego podmiotu zalicza się tradycyjnie prawo do sądu. Jego poprawna realizacja jest uzależniona od zapewnienia dostępu do sądu obiektywnego i sprawiedliwego, w którym cały skład orzekający i poszczególni jego członkowie są bezstronni i obiektywni, korzystając z zasady niezawisłości. Do podstawowych gwarancji procesowych niezawisłości sędziowskiej w każdym postępowaniu sądowym zaliczana jest także instytucja wyłączenia sędziego, w odniesieniu do postępowania cywilnego unormowana w przepisach art. 48 i n. k.p.c.; zasadniczo konstruowana w dwojakim ujęciu, jako wyłączenie następujące z mocy ustawy oraz na żądanie samego sędziego lub strony/uczestnika postępowania. Celem badawczym postawionym przez Autora niniejszego opracowania pozostaje ustalenie, czy wniosek o wyłączenie sędziego, o którym mowa w ustawie Kodeks postępowania cywilnego, może stanowić podstawę wyłączenia określonej grupy sędziów lub wszystkich sędziów danego sądu in abstracto. Rozważania te oparte są przede wszystkim na analizie orzecznictwa oraz poglądów doktryny. W procedurze cywilnej ustawodawca nie unormował instytucji "wyłączenia sądu"; można jedynie domagać się wyłączenia indywidualnego sędziego z powodu okoliczności uzasadniającej wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie (art. 49 k.p.c.). Ponadto de lege lata przyjąć należy, że wniosek o wyłączenie sędziego może zostać skutecznie złożony tylko w stosunku do sędziego, a w składach kolegialnych - sędziów, którzy zostali wyznaczeni do rozpoznania konkretnej sprawy cywilnej. Nie może dotyczyć zaś bezpośrednio pozostałych sędziów danego sądu, gdyż nie można wyłączyć sędziego in abstracto, na przyszłość. Należy przyjąć w szczególności, że sędziowie wymienieni we wniosku o wyłączenie wszystkich sędziów danego sądu, którzy nie zostali wyznaczeni do rozpoznania sprawy, mogą rozpoznać ten wniosek, gdyż nie dotyczy on ich bezpośrednio. Ponadto de lege ferenda konieczna wydaje się interwencja ustawodawcy, który powinien znaleźć remedium na próby obstrukcji procesowej przy wykorzystywaniu wniosków o wyłączenie sędziego. Wydaje się, że w polskim procesie cywilnym chociażby konstrukcja nadużycia prawa procesowego mogłaby w istotny sposób wpłynąć na rozwiązanie problemu wnoszenia w toku postępowań cywilnych wniosków oczywiście bezzasadnych, celowo służących przewlekaniu toczących się postępowań w sprawach cywilnych. (abstrakt oryginalny)

EN

The right to court is one of the autonomous, fundamental rights and freedoms of each entity. Its correct implementation depends on ensuring access to an objective and just court, in which the whole bench and its individual members are impartial and objective, using the principle of independence. Among the basic guarantees of judicial independence in every court proceeding is the institution of exclusion of a judge, in relation to civil proceedings regulated in the provisions of art. 48 Code Civ.; fundamentally constructed in two ways, as the exclusion following from the law and at the request of the judge or party/participant in the proceedings. The research goal set by the author of this study remains to determine whether the request to exclude the judge referred to in the Act, the Code of Civil Procedure may be the basis for excluding a specific group of judges or all judges of a given court in abstracto. These considerations are based primarily on the analysis of jurisprudence and doctrinal views. In the civil procedure, the legislator did not regulate the institution of the "exclusion of the court," only the individual judge can be excluded because of circumstances justifying the impartiality of the judge in the case (Article 49 of the Code Civ.). Besides it should be acknowledged de lege lata that the motion to exclude a judge may be effectively filed only with respect to the judge or judges who have been appointed to hear a particular civil case. It cannot directly affect the other judges of the court, because the judge cannot be excluded in abstracto for the future. In particular it should be acknowledged that the judges mentioned in the motion concerning exclusion of all the judges of a given court - those who had not been appointed to hear a particular case - can examine this motion as it does not concern them directly. In addition, de lege ferenda intervention by the legislator seems necessary. The legislator should find a remedy for attempts to obstruct trial by means of the use of motions to exclude a judge. It seems that in the Polish civil process even the construction of an abuse of procedural law could significantly affect the solution of the problem of filing, in civil proceedings, unreasonable motions that are deliberately intended to delay the ongoing civil proceedings. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Postępowanie cywilne; Niezawisłość sędziowska; Wyłączenie sędziego; Nadużycie prawa

EN

Civil proceedings; Judge independence; Exclusion of a judge; Abuse of law

• Czasopismo: Barometr Regionalny
• Rocznik: 2018
• Tom: 16
• Numer: nr 5
• Strony: 147--159

Twórcy

autor

Tomasz Demendecki

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Bibliografia

• Bodio J., Borkowski G., Demendecki T. (2016): Ustrój organów ochrony prawnej. Część szczegółowa. Seria Akademicka, Warszawa, Wolters Kluwer.
• Broniewicz W. (2008): Postępowanie cywilne w zarysie. Warszawa, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis.
• Czeszejko-Sochacki Z. (1997): Prawo do sądu w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (ogólna charakterystyka). "Państwo i Prawo", nr 11/12, s. 86-105.
• Derlatka J. (2016): Wyłączenie sędziego w postępowaniu cywilnym. Monografie, Warszawa, Wolters Kluwer.
• Ereciński T. (red.) (2016): Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. T. 1, Postępowanie rozpoznawcze. Warszawa, Wolters Kluwer.
• Gołąb S. (1930): Projekty polskiej procedury cywilnej. Powstanie, uzasadnienie, zdania odrębne. Kraków, Księgarnia Powszechna.
• Góra-Błaszczykowska A. (red.) (2013): Kodeks postępowania cywilnego. T. 1, Komentarz - Art. 1-729. Komentarze Kompaktowe, Warszawa, Wydawnictwo C. H. Beck.
• Gudowski J. (red.) (2013): Środki zaskarżenia. System Prawa Procesowego Cywilnego, t. 3, cz. 1, Warszawa, LexisNexis Polska.
• Korzonek J. (1931): Przyczynki do polskiego procesu cywilnego. Jurysdykcja krajowa. Rzeczowa właściwość sądów. Wyłączenie sędziego. O wyłączaniu biegłych. Interwencja główna. Interwencja uboczna. Przypozwanie. Wskazanie poprzednika. Zastępstwo stron przez pełnomocników. Powództwo o ustalenie. Stosunek procesu cywilnego do postępowania adhezyjnego w procesie karnym. Kraków, L. Frommer.
• Łazarska A. (2012): Rzetelny proces cywilny. Monografie Lex, Warszawa, Wolters Kluwer Polska.
• Manowska M. (red.) (2015): Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. T. 1, Art. 1-505³8. Warszawa, LexisNexis Polska.
• Marciniak A., Piasecki K. (red.) (2014): Kodeks postępowania cywilnego. T. 1, Komentarz - Art. 1-366. Duże Komentarze Becka, Warszawa, Wydawnictwo C. H. Beck.
• Osajda K. (2005): Nadużycie prawa w procesie cywilnym. "Przegląd Sądowy", t. 15, nr 5, s. 47-80.
• Piasecki K. (1960): Nadużycie praw procesowych przez strony. "Palestra", t. 4, nr 11, s. 20-28.
• Plebanek M.G. (2012): Nadużycie praw procesowych w postępowaniu cywilnym. Monografie Lex, Warszawa, Wolters Kluwer Polska.
• Reiwer R. (2016): Wyłączenie sędziego w procesie cywilnym. Monografie Prawnicze, Warszawa, Wydawnictwo C. H. Beck.
• Resich Z. (1973): Nauka o organach ochrony prawnej. Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Waltoś S. (2002): Proces karny. Zarys systemu. Warszawa, Wydaw. Prawnicze "LexisNexis".
• Weitz K. (2011): System koncentracji materiału procesowego według projektu zmian Kodeksu postępowania cywilnego. [w:] K. Markiewicz (red.): Reforma postępowania cywilnego w świetle projektów Komisji Kodyfikacyjnej, Iustitia Biblioteka, Warszawa, Wydawnictwo C. H. Beck.
• Włodyka S. (1968): Ustrój organów ochrony prawnej. Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Zembrzuski T. (2006): Przeciwdziałanie nadużyciom w korzystaniu z instytucji wyłączenia sędziego w postępowaniu cywilnym. "Przegląd Sądowy", t. 16, nr 2, s. 43-60.

Identyfikatory

DOI

10.56583/br.73