Polski socjalizm - wyobrażenia i rzeczywistość. Kilka refleksji o koncepcji Jana Strzeleckiego

• Autorzy: Zbigniew Kantyka

Warianty tytułu

Polish Socialism - Imagination and Reality. Reflections on Jan Strzelecki's Concept

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł jest poświęcony krótkiej prezentacji najważniejszych elementów wizji socjalizmu Jana Strzeleckiego (1919-1988) - polskiego socjologa i działacza ruchu socjalistycznego, którego teksty naukowe i publicystyczne oraz aktywność polityczna stanowią ważną część intelektualnej historii polskiej myśli politycznej okresu po II wojnie światowej. Jedną z jego najważniejszych propozycji była koncepcja "humanizmu socjalistycznego", ogłoszona po raz pierwszy w 1946 r. w broszurze programowej Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej, w której przedstawił filozoficzne i polityczne problemy związane z przebudową życia społecznego w Polsce po doświadczeniach okresu okupacji i w kontekście zagrożenia mechanicznym powieleniem radzieckiego modelu socjalizmu. Wyrażonym wówczas ideom Strzelecki był wierny do końca życia, zakończonego tragiczną śmiercią 30 lat temu, u progu transformacji politycznej, w której przygotowaniu brał czynny udział, wspierając aktywnie rewolucję solidarnościową lat 1980-1981. (abstrakt oryginalny)

EN

The article is a short presentation of the most important elements of the vision of socialism by Jan Strzelecki (1919-1988) - a Polish sociologist and activist of the socialist movement whose scientific and journalistic texts and political activity constitute an important part of the intellectual history of the Polish political thought after the Second World War. One of his most important concepts was "socialist humanism" announced for the first time in 1946 in the program brochure of the Independent Socialist Youth Union. In this text he presented the philosophical and political problems related to the reconstruction of Poland's social life after the occupation and in the threat of automatic replication the Soviet model of socialism. Strzelecki remained faithful to this ideas until his tragic death 30 years ago, on the verge of the political transformation which he actively prepared supporting the Solidarity revolution of 1980-1981. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Socjalizm; Marksizm; Historia myśli politycznej; Doktryny polityczne

EN

Socialism; Marxism; History of political thought; Political doctrine

• Czasopismo: Chorzowskie Studia Polityczne
• Rocznik: 2018
• Numer: nr 15 Spory i kontrowersje wokół wybranych problemów współczesnej Europy
• Strony: 63--77

Twórcy

autor

Zbigniew Kantyka

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

Bibliografia

• Bomba liberalizmu! Adam Michnik w rozmowie z Jarosławem Kuiszem i Piotrem Kieżunem, 2012, Kultura Liberalna, nr 20(175), https://kulturaliberalna.pl/2012/05/15/bomba-liberalizmu-adam-michnik-w-rozmowie-z-jaroslawem-kuiszem-i-piotrem-kiezunem [dostęp: 17.12. 2018].
• Czerwiński M., 1991, Jan Strzelecki - ofiara własnej filozofii, audycja Barbary Syczewskiej, Polskie Radio, 24.02.1991, www.polskieradio.pl/69/156/Artykul/1161004 %2CJan-Strzelecki--ofiara-wlasnej-filozofii [dostęp: 25.12.2018].
• Friszke A., 2015, Między wojną a więzieniem 1945-1953. Młoda inteligencja katolicka, Warszawa: Towarzystwo "Więź", Instytut Studiów Politycznych PAN.
• Gawin D., 2010, Duchowość lewicy - przypadek Jana Strzeleckiego, w: Aktualność idei Jana Strzeleckiego. Niepokoje i kontynuacje, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 29-50.
• Grochowska M., 2014a, Strzelecki. Śladem nadziei, Warszawa: Świat Książki.
• Grochowska M., 2014b, Jan Strzelecki - socjalista połknięty przez komunistów. Rozmowa Doroty Gacek z Magdaleną Grochowską, Polskie Radio, 4.06.2014, www.polskieradio.pl/80/1594/Artykul/1142990,Jan-Strzelecki---socjalista-polkniety-przez-komunistow [dostęp: 25.12.2018].
• Jagiełło M., 2001, Próba rozmowy. Szkice o katolicyzmie odrodzeniowym i "Tygodniku Powszechnym" 1945-1953, t. 2: "Tygodnik Powszechny" i komunizm 1945-1953, Warszawa: Biblioteka Narodowa.
• Jedlicki J., 2008, O przekonaniach moralnych Jana Strzeleckiego, Gazeta Wyborcza, nr 162: 20.
• Jedlicki J., 2014, Wypowiedź radiowa, w: Jan Strzelecki - socjalista połknięty przez komunistów. Rozmowa Doroty Gacek z Magdaleną Grochowską, Polskie Radio, 4.06.2014, www.polskieradio.pl/8/1594/Artykul/1142990,Jan-Strzelecki-%E2%80%93-socjalista-polkniety-przez-komunistow [dostęp: 25.12.2018].
• Kabatc E., 2008, Socjalizm etyczny Jana Strzeleckiego, w: M. Szyszkowska (red.), Socjalizm i jego różnorodne koncepcje, Warszawa: Dom Wydawniczy tCHu, 56-67.
• Kantyka Z., 1984, Problemy humanizacji środowiska pracy, Warsztat, nr 7: 62-72.
• Kłoskowska A., 2012, Wojna i socjologia, w: A. Sułek (oprac.), Socjologia na Uniwersytecie Warszawskim. Fragmenty historii, Warszawa: Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, 112-118.
• Kosicki P.H., 2018, Catholics on the Barricades. Poland, France, and 'Revolution' 1891-1956, New Heaven - London: Yale University Press.76 Zbigniew Kantyka
• Mencwel A., 2010, Czytać Strzeleckiego!, w: A. Mencwel, Nauczyciele i przyjaciele, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 182-188.
• Mencwel A., 2015, Notoryczny socjalista, w: K. Piskała (wybór i oprac.), J. Strzelecki. Żywe konflikty. Wybór pism, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 5-15.
• Mikołajczyk M., 2011, Przenikliwość ówczesnych i współczesny prezentyzm: próby modernizacji w dyskursie politycznym sprzed pół wieku, Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Politologica, nr 6: 73-89.
• Schaff A., 1947, Bezdroża pseudohumanizmu, Kuźnica, nr 11: 4-5.
• Siemek M., 1984, Romantyk marksizmu, w: A. Schaff, W kręgu filozofów, Warszawa: Czytelnik, 277-284.
• Strzelecki J., 1946a, Mała i wielka historia, Płomienie. Miesięcznik, nr 2: 1-6.
• Strzelecki J., 1946b, O socjalistycznym humanizmie, w: J. Strzelecki, Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej. Historia - Ideologia - Zadania, Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Wiedza, 47-72.
• Strzelecki J., 1947, Ludzie i kategorie, Płomienie. Miesięcznik, nr 3-4: 2-6.
• Strzelecki J., 1962, Niepokoje amerykańskie, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Strzelecki J., 1969a, Fragmenty dialogu, w: J. Strzelecki, Kontynuacje. Wybór artykułów, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 103-124.
• Strzelecki J., 1969b, O niektórych źródłach uproszczeń marksizmu, w: J. Strzelecki, Kontynuacje. Wybór artykułów, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 49-68.
• Strzelecki J., 1969c, Uwagi o problemie zaangażowania, w: J. Strzelecki, Kontynuacje. Wybór artykułów, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 147-155.
• Strzelecki J., 1971, Próby świadectwa, Warszawa: Czytelnik.
• Strzelecki J., 1981, Propozycje języka lirycznego: model socjalizmu, Teksty: Teoria Literatury, Krytyka, Interpretacja, nr 1(55): 31-54.
• Strzelecki J., 1988a, List do Johana Galtunga, w: Kontynuacje (3), Warszawa: Wydawnictwo Grup Politycznych Wola, 55-64.
• Strzelecki J., 1988b, Socjalizm społecznej debaty, w: J. Strzelecki, Kontynuacje (3), Warszawa: Wydawnictwo Grup Politycznych WOLA, 157-163.
• Strzelecki J., 1989a, Socjalizmu model liryczny. Założenia o rzeczywistości w mowie publicznej. Polska 1975-1979, Warszawa: Czytelnik.
• Strzelecki J., 1989b, Ślady tożsamości, Warszawa: Czytelnik.
• Strzelecki J., 1989c, Wypowiedź w dyskusji "Niewierzący a Kościół", Miesięcznik Znak, nr 405-406: 50-53.
• Strzelecki J., 1990a, Rozmiękczanie Ameryki, w: J. Strzelecki, Kontynuacje (2), Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 248-266.
• Strzelecki J., 1990b, "Samotny tłum" Davida Riesmana, w: J. Strzelecki, Kontynuacje (2), Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 227-247.
• Strzelecki J., Żywe konflikty. Wybór pism, K. Piskała (wybór i oprac.), Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Śliwa M., 2000, Jan Strzelecki, w: M. Śliwa, Sylwetki polskich socjalistów. Studia i szkice, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej w Krakowie, 134-145.
• Tischner J., 1981, Polski kształt dialogu, Paris: Editions Spotkania.
• Trencsényi B. i in., 2018, A History of Modern Political Thought in East Central Europe. Volume II: Negotiating Modernity in the "Short Twentieth Century" and Beyond. Part I: 1918-1968, Oxford: Oxford University Press.