W poszukiwaniu ciszy - dźwięk jako walor turystyczny szlaków górskich

• Autorzy: Magdalena Malec

Warianty tytułu

In Search of Silence - Sound as a Tourist Value of Mountain Hiking Trails

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Cel. Celem niniejszej pracy jest ocena krajobrazu dźwiękowego dwóch popularnych szlaków górskich znajdujących się w często odwiedzanych rejonach górskich - Gorcach (szlak na Turbacz) oraz Beskidzie Wyspowym (szlak na Luboń Wielki). W pracy zwrócono uwagę na relacje zachodzące pomiędzy turystami a krajobrazem dźwiękowym. Coraz częściej szukając miejsc odpoczynku turyści wybierają miejsca ciche i spokojne. Pozwala im to z jednej strony odpocząć i zregenerować siły, z drugiej strony umożliwia lepsze poznanie i zrozumienie otaczającej nas przyrody. Cisza w rozumieniu możliwości usłyszenia najsubtelniejszych odgłosów natury powinna być promowana jako podstawowy walor turystyczny danego miejsca. Nie można tu zapomnieć o charakterystycznych dźwiękach pochodzenia kulturowego, które decydują o duchu miejsca.
Metoda. Ocenie poddano przydatność regionów górskich do tworzenia miejsc cichych i spokojnych, nadających się do odpoczynku oraz promowania tych miejsc jako walor turystyczny. Z drugiej strony w badaniach zwrócono uwagę na wpływ nadmiernej presji turystycznej na krajobraz i przyrodę. W trakcie badań dokonano pomiarów poziomu dźwięku przy użyciu decybelomierza cyfrowego klasy 1 oraz inwentaryzacji charakterystycznych dźwięków metodą "spaceru dźwiękowego".
Wyniki. W badanym okresie oba szlaki charakteryzowały się dużą naturalnością - przeważały dźwięki pochodzenia przyrodniczego. Presja wywołana przez turystykę nie była zbyt słyszalna, co można było zauważyć w dużej aktywności ptaków i drobnych ssaków oraz w możliwości usłyszenia subtelnych odgłosów przyrody. W okresie wiosny w dni powszednie tereny takie mogą stanowić dobre miejsca odpoczynku i relaksu dla mieszkańców dużych aglomeracji miejskich. Jednak sezonowość ruchu turystycznego wpływa również na zmiany w sferze dźwiękowej tych miejsc.
Ograniczenia badań i wnioskowania. Badania dotyczą tylko jednej pory roku (późna wiosna) i dnia powszedniego, konieczne jest przeprowadzenie tego typu badań w innych porach roku oraz w weekend, aby ukazać zmienność poziomu dźwięku w czasie i przestrzeni. Implikacje praktyczne. Badania z jednej strony wskazują na zagrożenia związane z hałasem, wynikające z ruchu turystycznego na szlakach, z drugiej zaś - wskazują na możliwości wykorzystania krajobrazu dźwiękowego w promowaniu terenów turystycznych polskich gór.
Oryginalność. W literaturze dotyczącej walorów turystycznych i antropopresji relatywnie mało jest doniesień dotyczących sfery akustycznej górskich obszarów turystycznych i wzajemnych relacji między krajobrazem dźwiękowym a użytkownikami terenu.
Rodzaj pracy. Artykuł prezentujący wyniki badań empirycznych. (abstrakt oryginalny)

EN

Purpose. The aim of this work was to assess the sound landscape of two popular mountain trails located in often visited mountain regions - Gorce (the route to Turbacz) and the Beskid Wyspowy (the route to Luboń Wielki). The work focuses on relations between tourists and the soundscape. More and more often, searching for resting places, tourists choose quiet and peaceful places. On the one hand, they allow for relaxation and regeneration, while on the other, they allow for acquainting and understanding the surrounding nature better. Silence in terms of the ability to hear the most subtle sounds of nature, should be promoted as the basic tourist value of a given place. One cannot forget about the characteristic sounds of cultural origin that determine the spirit of a place.
Methods. The usefulness of mountainous regions to create quiet and peaceful places suitable for rest and to promote these places as a tourist value was assessed. On the other hand, research has highlighted the impact of excessive tourism pressure on landscape and nature. During the research, the sound level and the inventory of characteristic sounds were measured.
Findings. In the analysed period, both routes were characterised by high naturalness - the sounds of natural origin prevailed. The pressure caused by tourism was not very visible, as could be seen in the high activity of birds and small mammals, and in the possibility of hearing the subtle sounds of nature. In spring, on weekdays, such areas can be good places for rest and relaxation for residents of large urban agglomerations. However, the seasonality of tourist traffic also affects changes in the sound sphere of these places.
Research and conclusions limitations. The research concerns only one season of the year (late spring) and weekdays. It is necessary to carry out this type of research at different times of the year and at the weekend to show the variability of this parameter in time and space.
Practical implications. Research indicates noise hazards resulting from tourist traffic on the trails, but contrarily, it indicates the possibilities of using the sound landscape to promote tourist areas of the Polish mountains.
Originality. In the literature on tourism and anthropopressure, there are relatively few reports regarding the acoustic sphere of mountain tourist areas and mutual relations between the sound landscape and terrain users.
Type of paper. An article presenting the results of empirical research. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Turystyka; Szlaki turystyczne; Region turystyczny; Atrakcyjność turystyczna

EN

Tourism; Tourist routes; Tourist region; Touristic attractiveness

• Czasopismo: Folia Turistica / Akademia Wychowania Fizycznego im. B. Czecha w Krakowie
• Rocznik: 2019
• Numer: nr 52
• Strony: 119--140

Twórcy

autor

Magdalena Malec

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie

Bibliografia

• Aletta F., Kang J., Astolfi A., Fuda S. (2016), Difference in soundscape appreciation of walking sounds from different footpath materials in urban parks, "Sustainable Cities and Society", Vol. 27, s. 367-376.
• Barber J.R., Burdett C.L., Reed S.E., Warner K.A., Formichella C., Crooks K.R., Theobald D.M., Fristrup K.M. (2011), Anthropogenic noise exposure in protected natural areas: estimating the scale of ecological consequences, "Landscape Ecol", Vol. 26, s. 1281-1295.
• Bell P.A., Greene Th.C., Fischer J.D., Baum A. (2004), Psychologia środowiska, Gdańskie Wydawnictwa Psychologiczne, Gdańsk, s. 80-130.
• Berglund B., Lindvall T., Schwel D.H. (1999), Guidelines on Community Noise, Światowa Organizacja Zdrowia, Genewa.
• Bernat S. (2008), Dźwięk w krajobrazie jako przedmiot badań interdyscyplinarnych, "Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG" nr 11, Instytut Nauk o Ziemi UMCS, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Lublin.
• Bernat S. (2010a), Problemy uciążliwości dźwiękowych i zapachowych w zrównoważonym rozwoju, "Problemy Ekorozwoju", Vol. 5, no. 1, s. 139-144.
• Bernat S. (2010b), Obszary przyrodniczo cenne - ostoje ciszy czy świątynie hałasu, Prądnik, "Prace Muz. Szafera", nr 20, s. 105-114.
• Bernat S. (2010c), Strefy ciszy w krajobrazie rekreacyjnym. Krajobrazy rekreacyjne -kształtowanie, wykorzystanie, transformacje, "Problemy Ekologii Krajobrazu", XXVII, s. 35-42.
• Bernat S. (2012), Percepcja i ocena jakości krajobrazów dźwiękowych w polskich parkach narodowych, "Problemy Ekologii Krajobrazu", XXXIII, s. 175-184.
• Bernat S. (2013), Turystyka dźwiękowe i spacery dźwiękowe jako forma aktywności turystyczno-rekreacyjnej w lasach, "Studia i Materiały CEPL w Rogowie", 15, 37/4, s. 45-50.
• Bernat S. (2014a), Potencjał nieczynnych kamieniołomów dla turystyki dźwiękowej (na wybranych przykładach), "Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego", nr 21, s. 11-22.
• Bernat S. (2014b), Potencjał turystyki dźwiękowej, "Turystyka Kulturowa", nr 6, s. 36-51.
• Bernat S. (2014c), Krajobrazy dźwiękowe a turystyka - w kierunku turystyki zrównoważonej. "Problemy Ekorozwoju", Vol. 9, no. 1, s. 107-117.
• Bernat S. (2015), Krajobraz a turystyka na przykładzie Nadwieprzańskiego Parku Krajobrazowego, "Studia i Materiały CEPL w Rogowie", 17, 45/4, s. 23-29.
• Bernat S. (2015), Dźwięk w krajobrazie. Podejście geograficzne, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2015.
• Bernat S. (2016), Uzdrowiska -"wyspami ciszy" w krajobrazie Polski?, "Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego", nr 33/2016, s. 79-93.
• Bohatkiewicz J. (2005), Wytyczne wykonywania pomiarów hałasu przy drogach krajowych prowadzonych w trakcie generalnego pomiaru ruchu. Biuro Ekspertyz i Projektów Budownictwa Komunikacyjnego "EKKOM" Sp. Z oo. Dostępny w Internecie: http://www.gddkia.gov.pl.
• Branden C. (2012), Acoustic tourism - an emerging industry, The Global Composition. Sound, Media and the Environment, Darmstadt-Dieburg, www.blackiesound.com.
• Brassley P. (1998), On the unrecognized significance of the ephemeral landscape, "Landscape Research", Vol. 23, s. 119-132.
• Brossard Th., Wieber J.C., Joly D. (1998), Analyse viselle systemtique des paysages de cours d'eau par aleux approaches complementaires, "Revue de geographque de Lyon", Vol. 73, no. 4, s. 299-308.
• Bucur, V. (2006), Urban Forest Acoustics, Springer, Berlin.
• Cohen P., Potchter O., Schnell J. (2014), The impact of on urban park on air pollution and noise levels in the Mediterranean city of Tel-Aviv, Israel, "Environmental Pollution", Vol. 195, s. 73-83.
• Cieszkowski M., Luboński P. (2004). Gorce - przewodnik dla prawdziwego turysty, Pruszków, Oficyna Wydawnicza "Rewasz", ISBN 83-89188-19-8, s. 1-352.
• Cox T. (2014), The Sound Book: The Science of the Sonic Wonders of the World, ISBN 10: 0393239799, W.W. Norton & Company.
• Doygun H., Gurun D.K. (2007), Analysing and mapping spatial and temporal dynamics of urban traffic noise pollution: a case study in Kahramaras Turkey, "Environmental Monitoring and Assessment", Vol. 142, Issue 1-3, s. 65-72.
• Dreger S., Meyer N., Fromme H., Bolte G. (2015), Environmental noise and incident mental health problems: A prospective cohort study among school children in Germany.Environmental Resrearch, Vol. 143, part A, s. 49-54.
• Fang, C.F., Ling, D.L. (2003), Investigation of the noise reduction provided by tree belts, "Landscape and Urban Planning", Vol. 63, s. 187-195.
• Fang, C.F., Ling, D.L. (2005), Guidance for noise reduction provided by tree belts, "Landscape and Urban Planning". Vol. 71, s. 29-34.
• Farina A. (2013), Soundscape ecology. Principles, Patterns, Methods and Applications. Springer, ISBN 978-94-007-7374-5,DOI 10.1007/978-94-007-7374-5.
• Fortin D., Boyce M., Merrill E., Fryxell J. (2004), The costs of vigilance in large mammalian herbivores, "Oikos", Vol. 107, s. 172-180.
• Gacek D. (2012), Beskid Wyspowy - przewodnik, Oficyna Wyd. Rewasz, Pruszków, s. 1-368.
• Goodvin S., Shriver G. (2011), Effectcs of traffic noise on occupancy patterns of forest birds, "Conservation Biology", Vol. 25(2), s. 406-411.
• Habart T. (1999), Zieleń jako element ekranujący, Infrastruktura Telekomunikacji i Akustyki Politechniki Wrocławskiej.
• Halfwerk W., Holleman L.J.M., Lessells C.M., Slabbekoorn H. (2010), Negative impact of traffic noise on avian reproductive success, "Journal of Applied Ecology", Vol. 48, s. 210-219.
• Hernik J. (2008), Potrzeba uwzględnienia walorów krajobrazu kulturowego w zarządzaniu gminą wiejską, "Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego" PTG, nr 10, s. 61-68.
• Herzfeld M. (2002), Antropologia. Praktykowanie teorii w kulturze i społeczeństwie (przekł.) M. M. Piechaczek, Wydawnictwo UJ, Kraków.
• Huang L.J., Kang J. (2015), The sound environment and soundscape preservation in historic city centers - the case study of Lhasa, "Environment and planning B-Planning & Design", Vol. 42, s. 652-674.
• Huebel K.J. (2012), Assessing the impacts of Heli-skiing on the behaviour and spatial distrbution of mounatin caribou (Rangifer Tarandus Caribou), A thesis Master of Science in Environmental Science Thompson Rivers University.
• Kancelaria Senatu (2012), Zagrożenie hałasem. Wybrane zagadnienia, Opracowanie tematyczne OT-612, Biuro Analiz i Dokumentacji. Zespół Analiz i Opracowań Tematycznych, Warszawa, s. 1-25.
• Khaiwal R., Sinh T., Tripathy J.P., Mor S., Munjal S., Petro B., Panda N. (2016), Assessment of noise pollution in and around a sensitive zone in North India and its non-auditory impacts, "Science of The Total Environment", Vol. 566-567, s. 981-987.
• King R.P., Davis J.R. (2003), Community noise: Health effects and management, "International Journal of Hygiene and Environmental Health",Vol. 206, s.123-131.
• Kondracki J. (2002), Geografia Regionalna Polski, PWN, Warszawa.
• Kowalczyk A. (1992), Metodologia i metodyka badań percepcji krajobrazu z punktu widzenia potrzeb turystyczno-wypoczynkowych, [w:] Metody oceny środowiska przyrodniczego, Gea 2, Wydawnictwo Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski, Warszawa - Płock - Murzynowo.
• Kowalczyk A. (2008), Preferencje dźwięków w krajobrazie, [w:] Dźwięk w krajobrazie jako przedmiot badań interdyscyplinarnych, "Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego", T. XI, s. 36-43.
• Krause B.L. (2002), Wild soundscape in the national parks: an educational program guide to listening and recording, National Park Service.
• Kulczyk S. (2014), Atrakcyjność turystyczna krajobrazu - przykłady podejścia systemowego, "Turystyka Kulturowa", nr 4, s. 6-15.
• Lam, K.C., Ng, S.L., Hui, W.C., Chan, P.K. (2005), Environmental quality of urban parks and open spaces in Hong Kong, "Environmental Monitoring and Assessment", Vol. 111, s. 55-73.
• Lebiedowska B. (2009), Silence as a competitive tourist product."Polish Journal of Sport and Tourism", Vol. 16, s. 176-183.
• Lewandowski W., Szumacher I. (2008), Dźwięk jako walor krajobrazu, [w:] Dźwięk w krajobrazie jako przedmiot badań interdyscyplinarnych, "Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego", T. XI, s. 54-62.
• Liu J., Kang J., Luo T., Behm H., Coppack T. (2013), Spatiotemporal variatibility of soundscape in a multiple functional urban area, "Landscape and Urban Planning", 115(2013), s. 1-9.
• Lynch E., Joyce D., Fristrup K. (2011), An assessment of noise audibility and sound levels in U.S. National Parks, "Landscape Ecology" (2011), Vol. 26, s. 1297-1309.
• Majewski J. (2010), Wiejskość jako rdzeń produktu turystycznego - użyteczność podejść geograficznego i ekonomicznego, "Acta Sci. Polonorum, Oeconomia", 9(4), s. 287-294.
• Malec M., Klatka S., Kruk E., Ryczek M. (2017), Porównanie krajobrazów dźwiękowych wsi tradycyjnej i podmiejskiej, Woda - Środowisko - Obszary Wiejskie, T. 17., z. 3(59), s. 71-84.
• Malec M., Klatka S., Kruk E., Ryczek M. (2017), Próba oceny wpływu roślinności na kształtowanie krajobrazu dźwiękowego na przykładzie dwóch parków miejskich Krakowa, "Acta Scientiarum Polonorum. Formatio Circumiectus", Vol. 16(2), s. 167-178.
• Maleki K., Hosseini S.M. (2011), Investigation of the effects of leaves, branches and canopies of trees on noise pollution reduction, "Annals of Environmental Science", Vol. 5, s. 13-21.
• Masayuki S.M., Yamaura Y., Francis C.D., Nakamura F. (2016), Traffic noise reduces foraging efficiency in wild owls, "Scientific Reports", Vol. 6.
• Mason J.T., McClure C.J.W., Barber J.R. (2016), Anthropogenic noise impairs owl hunting behavior, "Biological Conservation", Vol. 199, s. 29-32.
• Matsinos Y., Mazaris A., Papadimitriou A., Mniestris G., Maioglou D. (2008), Spatio - tempral variability in human and natural sounds in a rural landsacape, "Lanscape Ecology", Vol. 23(8), s. 945-959.
• Matuszczyk A. (1986), Beskid Wyspowy. Część wschodnia, Wyd. PTTK "Kraj", Kraków, s. 1-80.
• Merchan C.I., Diaz-Balteiro L., Solino M. (2014), Noise pollution in national parks: Soundscape and economic valuation."Landscape and Urban Planning", Vol. 123, s. 1-9.
• NIK (2013), Informacja o wynikach kontroli "Ochrona mieszkańców dużych miast przed hałasem", LBI-4101-11-00/2013. Nr ewid. 23/2014/P/13//134/LBI.
• Ongel A., Sezgin F. (2016), Assessing the effects of noise abatement measures on health risks: A case study in Instanbul, "Environmental Impact Assessment Review", Vol. 56, s. 180-187.
• Owens J., Stec C., O'Hatnick A. (2012), The effects of extended exposure to traffic noise on parid social and risk-taking behaviour ,"Behavioral Processe", Vol. 91, s. 61-69.
• Papafotiou, M., Chronopoulos, J., Tsiotsios, A., Mouzakis, K., Balotis, G. (2004), The impact of traffic noise control in an urban park, "Acta Horticulturae", Vol. 643, s. 277-279.
• Pathak, V., Tripathi, B.D., Mishra, V.K. (2011), Evaluation of anticipated performance index of some tree species for green belt development to mitigate traffic generated noise, "Urban Forestry & Urban Greening", Vol. 10, s. 61-66.
• Pawłowska K. (2000), Percepcja krajobrazu kulturowego - raport z badań, [w:] P. Wolski, red., III Forum Architektury Krajobrazu w Polsce, Zakład Studiów Krajobrazowych SGGW, Warszawa, s. 51-59.
• Piechota S. (2006), Percepcja krajobrazu rekreacyjnego Pszczewskiego Parku Krajobrazowego, Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań, s. 1-104.
• Pietrzak M., Miedzińska J., Styperek J. (1999), "Rzeczywista" atrakcyjność wizualna krajobrazu szlaków turystycznych (na przykładzie szlaku im. Cyryla Ratajskiego w Wielkopolskim Parku Narodowym), "Problemy Ekologii Krajobrazu", nr 5, s. 113-121.
• Polak M., Wiącek J., Kucharczyk M., Orzechowski R. (2013), The effect of road traffic on a breading community of woodland birds, "European Journal of Forest Research", Vol. 132, s. 931-941.
• Raimbault M., Dubois D. (2005), Urban soundscape experience and knowledge, "Cities", Vol. 22, Issue 5, s. 339-350.
• Reijnen R., Foppen R. (1995), The effect of car traffic on breeding bird population in woodland, "Journal of Applied Ecology", Vol. 32, s. 481-491.
• Richling A. (2012), Główne kierunki badań nad krajobrazem, "Problemy Ekologii Krajobrazu", XXXIII, s. 9-15.
• Rogowski M. (2016), Multisensoryczność krajobrazu jako inspiracje w kreowaniu produktu turystycznego, "Turyzm", Vol. 26/2, s. 23-32.
• Rypiński M. (2013), Dźwięk jako element produktu turystycznego na wybranych przykładach, "Turystyka Kulturowa", nr 8/2013, s. 24-37.
• Schafer R.M. (1982), Muzyka środowiska, tłum. D. Gwizdalanka, "Res Facta", Vol. 9, s. 289-315.
• Schafer R.M. (1977), The Tuning of the World, Knopf, New York.
• Schulter-Fortkamp B. (2002), The Meaning of Annoyance in Relation to the Quality of Acoustic Environments, "Noise Health", Vol. 4(15), s. 13-18.
• Schomer P.D. (2003), Does the soundscape concept hare real utility, "Internoise", s. 2825-2826.
• Semczuk M. (2012), Ruch turystyczny w Gorczański Parku Narodowym, "Ochrona Beskidów Zachodnich", nr 4, s. 98-100.
• Southworth M. (1969), The sonic environment of cities, "Environment and Behaviour", Vol. 1, s. 49-70.
• Simpson K. (1987), The effects of snowmobiling on winter range use by mountain caribou, B.C. Ministry of Environmental.
• Simpson K., Terry E. (2000), Impacts of Backcountry Recreation Activities on Mountain Caribou, Ministry of Environment, Lands and Parks.
• Strumidło Z. (2015), Ile kosztuje cisza?, "Audiosfera. Koncepcje - Badania - Praktyki", nr 1/2015, ISSN 2450-4467, s. 52-61.
• Szumacher I., Jackowiak K., Konopski M. (2008), Dźwięk w parkach miejskich, [w:] Dźwięk w krajobrazie jako przedmiot badań interdyscyplinarnych, "Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego", T. XI, s. 211-219.
• Wiącek J., Polak M., Kucharczyk M., Zgorzałek S. (2014), Wpływ hałasu drogowego na ptaki, "Budownictwo i Architektura", nr 13(1), s. 75-86.
• Wieber J.C. (1981), Etude du paysage et (ou) analyse ecologique, "Travaux de l'Institut de Geographie de Remis", Vol. 45/46, s. 13-23.
• Quinn J., Whittingham M., Butler S., Cresswell W. (2006), Noise, predation risk compensation and vigilance in the Chaffinch Fringilla coelebs, "Journal of Avian Biology", Vol. 37, s. 601-608.
• www.gorczanskipark.pl (10.05.2018)
• http://www.sonicwonders.org (11.05.2018)
• www.odkryjbeskidwyspowy.pl (11.05.2018).

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0013.2646