Wojna i jej skutki jako ideologiczne źródło europejskiego faszyzmu

• Autorzy: Maria Zmierczak

Warianty tytułu

War and Its Effects as an Ideological Source of European Fascism

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Pierwsza wojna światowa i jej skutki stanowiły podłoże, na którym w całej Europie wyrosły ruchy faszystowskie, zarówno faszyzm włoski, jak i niemiecki nazizm, belgijski reksizm, węgierscy strzałokrzyżowcy i inni. Chociaż tylko nieliczne zdobyły władzę, wszystkie jednak odwoływały się do programu walki ze skutkami wojny, najczęściej dążąc do nowej wojny. Z jednej strony I wojna światowa, która wywołała rozpad wielkich wielonarodowych imperiów, a w której padło hasło samostanowienia narodów, wymagała zdecydowanej identyfikacji jednostki ze względu na przynależność narodową, z drugiej zaś traktat wersalski nie zawsze respektował te narodowe dążenia, jak w przypadku Słowacji, Austrii czy Węgier. Niezadowolenie z ładu powojennego było istotnym podłożem dla ruchów faszystowskich. Drugim elementem była gloryfikacja i rehabilitacja wojny jako przeciwieństwa tchórzliwego pacyfizmu, jako wspaniałej postawy narodowej. W tym duchu wychowywano młodzież, a nawet dzieci. Wreszcie - co trzeba podkreślić - większość charyzmatycznych przywódców rozmaitych ruchów faszystowskich brała udział w I wojnie światowej, odbierając ją jako wielkie przeżycie wspólnoty. Dotyczyło to nie tylko Mussoliniego czy Hitlera. Pragnienie, by ład wersalski był ładem trwałym, od początku było zatem skazane na kontestację. W tej roli wystąpili faszyści, którzy doprowadzili do II wojny światowej. (abstrakt oryginalny)

EN

The First World War and its consequences constituted the soil, on which the fascists movements rose in all European countries, gathering people mainly on the basis of discontent and disagreement with the Treaty of Versailles. On the one hand, after the end of multinational imperial state, promise to respect the right of every nation to self-ruling was a popular idea; on the other hand, the Treaty of Versailles did not always respect the idea, e.g. in case of Slovakia, Austria or Hungarian. The so- -called little treaty, concerning the minorities, was also treated as non-equal position of nation. The fascists movements based on this and began not only to identify everyone on the basis of national identity, but also to glorify war as a unique experience, as an example of heroism, something much better than pacifism. This idea was fundamental in education, beginning with children. It seems also very important to underline the fact, that most of the charismatic leaders of fascists movements personally took part in the First World War, treating the war as a splendid example of national community, it was the case not only of Mussolini and Hitler. The dream that the Treaty concluded after the Great War will be a guarantee of eternal peace, from the very beginning was contested by fascist movements, leading in the end to the Second World War. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Wojna Światowa I; Wojna Światowa II; Ideologia

EN

World War I; World War II; Ideology

• Czasopismo: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G. Ius
• Rocznik: 2019
• Tom: 66
• Numer: nr 2
• Strony: 191--203

Twórcy

autor

Maria Zmierczak

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Bibliografia

• Aristide Briand, la Société des Nations et l'Europe 1919-1932. Publié sous la direction de Jacques Bariéty, Strasbourg 2007.
• Baranowska M., Nazizm kontra Nietzsche, "Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi" 2008, t. 30.
• Benjamin W., Teorie niemieckiego faszyzmu. O pracy zbiorowej pt. Wojna i wojujący, pod red. Ernsta Jüngera, [w:] Wobec faszyzmu, wyb. i wstęp H. Orłowski, Warszawa 1987.
• Cesarz M., Od "Większej Brytanii" do zjednoczonej Europy. Faszystowska doktryna Oswalda Mosleya, Wrocław 2006.
• Chioveanu M., Sacralizing the Nation. The Political Messianism of the Legion "Archangel Michael", [w:] Vers un profil convergent des fascisms. « Nouveau consensus » et la religion politique en Europe centrale, sous la dir. de Traian Sandu, Paris 2010.
• Davies N., Europa. Rozprawa historyka z historią, Kraków 1998.
• Eatwell R., Faszyzm. Historia, Poznań 1999. Faszyzmy europejskie (1922-1945) w oczach współczesnych i historyków, wyb. i wstęp J.W. Borejsza, Warszawa 1979.
• Hägg G., Mussolini. Butny faszysta, Warszawa 2015.
• Ingrao Ch., Wierzyć i niszczyć. Intelektualiści w machinie wojennej SS, Wołowiec 2013.
• Kracauer S., Ornament z ludzkiej masy, [w:] Wobec faszyzmu, wyb. i wstęp H. Orłowski, Warszawa 1987.
• Laignel-Lavastine A., Cioran, Eliade, Ionesco: o zapominaniu faszyzmu. Trzech intelektualistów rumuńskich w dziejowej zawierusze, Kraków 2010.
• Lefebvre G., Pouthas Ch.H., Baumont M., Historia Francji, t. 2: Od 1774 do czasów współczesnych, Warszawa 1969.
• Maftei-Bourbonnais M.M., Cioran, compagnon de route de la Garde de Fer, [w:] Vers un profil convergent des fascisms. « Nouveau consensus » et la religion politique en Europe centrale, sous la dir. de Traian Sandu, Paris 2010.
• Markiewicz H., Romanowski A., Skrzydlate słowa. Wielki słownik cytatów polskich i obcych, Kraków 2005.
• Mussolini B., Doktryna faszyzmu, Lwów 1935.
• Ortega y Gasset J., Bunt mas i inne pisma socjologiczne, Warszawa 1982.
• Paxton R.O., Anatomia faszyzmu, Poznań 2005.
• Payne S., Fascism. Comparison and Definition, Madison 1980.
• Podemski P., Giovinezza. Młodzież w faszystowskich Włoszech, Warszawa 2010.
• Rosenberg A., Novemberköpfe, München 1927.
• Seidler M., Hungary and the League of Nations, [w:] Der Traum vom Frieden - Utopie oder Realität? Kriegs- und Friedensdiscurse aus historischer, politologischer und juristischer Perspektive (1914-2014), Hrsg. E. Dácz, Ch. Griessler, H. Kovács, Budapest 2016.
• Sondel-Cedarmas J., Gabriele D'Annunzio. U ź ródeł ideologicznych włoskiego faszyzmu, Kraków 2008.
• Sorel G., Réflexions sur la violence, Paris 1925
• Sternhell Z., La droite révolutionnaire, 1885-1914: les origines françaises du fascisme, Paris 1978.
• Urbaniak M., Wywiad z Andą Rottenberg, "Wysokie Obcasy", 18.08.2018, nr 32(995).
• Weber T., Pierwsza wojna Hitlera. Adolf Hitler, żołnierze pułku Lista i pierwsza wojna światowa, Poznań 2011.
• Zmierczak M., Der Einfluss des Ersten Weltkrieges auf die Entwicklung des Völkerrechts, [w:] Der Traum vom Frieden - Utopie oder Realität? Kriegs- und Friedensdiscurse aus historischer, politologischer und juristischer Perspektive (1914-2014), Hrsg. E. Dácz, Ch. Griessler, H. Kovács, Budapest 2016.
• Zmierczak M., Spory o istotę faszyzmu. Dzieje i krytyka, Poznań 1988.

Identyfikatory

DOI

10.17951/g.2019.66.2.191-203