Odpowiedzialność w edukacji versus dylematy etyczne pedagogów w kreowaniu postaw jednostkowych uczniów

• Autorzy: Grażyna Genowefa Gajewska , Paweł Zapeński

Warianty tytułu

Responsibility in Education versus Ethical Dilemmas of Teachers, Carers and School Counselors in Creating Individual Attitudes of their Pupils

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

CEL NAUKOWY: Celem naukowym podjętej analizy jest uzupełnienie wiedzy z zakresu odpowiedzialności w edukacji realizowanej przez nauczyciela-wychowawcę w procesie opieki i wychowania ucznia w dobie szybko postępujących zmian rzeczywistości. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Sformułowano następujące problemy badawcze: Jakie są aspekty/ komponenty odpowiedzialności w edukacji? Jakie wynikają z tego konsekwencje - dylematy etyczne nauczyciela w kreowaniu postaw jednostkowych uczniów, wychowanków - podopiecznych systemu edukacji? Refleksja stanowi studium literatury z zakresu filozofii etyki szkoły, pedagogiki opiekuńczej, teorii wychowania oraz doświadczeń poznawczych i praktycznych autorów. Jest dwugłosem doświadczonego pracownika naukowego - pedagoga, specjalisty z zakresu pedagogiki opiekuńczej, rodziny i społecznej oraz doświadczonego nauczyciela, wychowawcy, pedagoga szkolnego i placówki opiekuńczowychowawczej, jednocześnie rozpoczynającego pracę naukową. PROCES WYWODU: Realizacja celu jest ujęta w procesie wywodu, na który składa się wprowadzenie w zagadnienie oraz ukazanie rozumienia zaprezentowanych treści. Następnie przedstawiono przykłady dylematów aksjologicznych, wynikających z rozbieżności pomiędzy postawami nauczyciela a jego odpowiedzialnością za kreowanie postaw jednostkowych wychowanków. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Przedstawiona analiza wskazuje na konieczność zwrócenia uwagi na komponenty odpowiedzialności w edukacji oraz wyznacza dalsze kierunki poznania, a także projekt badań empirycznych z uwzględnieniem odpowiedzialności w dzielonym głównie z rodziną zinstytucjonalizowanym procesie opieki, wychowania i kształcenia. Wskazuje na całościowe ujmowanie zjawiska bez pomijania jego istotnych komponentów. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Należy eksplorować podjęty temat i zaplanować badania naukowe związane z nim. Istnieje również potrzeba uwrażliwiania studentów kierunków pedagogicznych na wskazane w tekście kwestie na podstawie obiektywizmu naukowego. W czasach zmiany społecznej należy wskazywać na dużą rolę odpowiedzialności nauczyciela i realizować w tym zakresie szkolenia i poradnictwo dla szkolnej kadry merytorycznej i zarządzającej. (abstrakt oryginalny)

EN

RESEARCH OBJECTIVE: The aim of the research is to complete the knowledge about responsibility in education carried out by a teacher-carer in the process of taking care and education of a student in the times of rapid changes in reality around. THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The following research issues have been formulated: What are the aspects/components of responsibility in education? What are the consequences - teacher's ethical dilemmas in creating individual attitudes of students, pupils - harges of the education system? The reflection is a study of the literature of the philosophy school ethics, pedagogy of caring, theory of education, cognitive and practical experience of the authors. The reflection is mutual statement of an experienced researcher - an educator, a specialist in pedagogy of family and social care and an experienced teacher, a counselor at school and educational care centre - meanwhile taking his first steps in science. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: The aim of the article is fulfilled in the process of argumentation, which consists of: the introduction of the issue and the presentation of its understanding. Subsequently, the authors show examples of axiological dilemmas, emerging from discrepancy between teacher's attitudes and his responsibility for creating students' individual attitudes. RESEARCH RESULTS: The presented analysis indicates the need to pay attention to the responsibility components in education and sets further directions of cognition and the need for the implementation of a project taking into account empirical research concerning institutional responsibility of upbringing and education shared primarily with the family. It indicates the overall recognition of the phenomenon without concealing its essential components. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: Furtherer exploration of the undertaken topic is needed, as well as a corresponding research. In addition pedagogical students need to be sensitized to the indicated issues, while basing on the scientific objectivism. In times of social change the significance of teacher's responsibility should be highlighted and adequate trainings and counselling ought to be provided for teachers and school's managing personnel. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Odpowiedzialność zawodowa; Wychowanie; Nauczyciele; Etyka; Obiektywizm

EN

Professional liability; Parenting; Teachers; Ethics; Objectivism

• Czasopismo: Horyzonty Wychowania
• Rocznik: 2018
• Tom: 17
• Numer: nr 41 Współczesne dyskursy edukacyjne
• Strony: 135--148

Twórcy

autor

Grażyna Genowefa Gajewska

• Uniwersytet Zielonogórski

autor

Paweł Zapeński

• Uniwersytet Zielonogórski

Bibliografia

• Albińska, E. (2004). Odpowiedzialność. W: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. 3. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak, 773781.
• Bortnowski, S. (1982). Spór ze szkołą. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Dąbrowski, Z. (2000). Terminologia pedagogiki opiekuńczej. W: Z. Dąbrowski i F. Kulpiński, Pedagogiki opiekuńcza. Historia, teoria, terminologia. Olsztyn: Wydawnictwo UWM, 183208.
• Dąbrowski, Z. (2006a). Pedagogika opiekuńcza w zarysie. T. 1. Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
• Dąbrowski, Z. (2006b). Pedagogika opiekuńcza. W: B. Śliwerski (red.), Pedagogika. T. 3. Gdańsk: GWP, 253277.
• Delors, J. (1998). Raport Edukacja. Jest w niej ukryty skarb. Warszawa: Stowarzyszenie Oświatowców Polskich Wydawnictwa UNESCO.
• Drzeżdżon, W. (2007). Wpływ zmian w edukacji na system wartości młodego człowieka. Studia Gdańskie. T. IV, 2434.
• Gajewska, G. (2009). Wsparcie dziecka w rozwoju. Konteksty opieki i edukacji. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza UZ.
• Gajewska, G. (2012). Wybrane elementy ogólnej metodyki współpracy wychowawców, pedagogów, opiekunów z rodziną. W: G. Gajewska i J. Gajewska, Współpraca z rodzicami. Wskazówki, programy, scenariusze spotkań. T. 1. Zielona Góra: PEKW Gaja, 842.
• Gajewska, G. (2017). Teoretyczne podstawy działalności opiekuńczo-wychowawczej, czyli o meandrach naukowych opracowanych w Polsce koncepcji oraz ich umiędzynaradawiania i rozwoju w rozstrzygnięciu odpowiedzi na pytanie: Czy opieka i wsparcie mogą być zadaniem całożyciowym. W: Cz. Kustra, M. Fopka-Kowalczyk i A. Bandura (red.), Opieka i wsparcie jako zadanie całożyciowe. Studia z pedagogiki opiekuńczej. Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne "Akapit", 8594.
• Hajduk, E. (2012). Czy można pomagać skutecznie? Poznań: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa.
• Hołówka, J. (2002). Etyka w działaniu. Warszawa: Wydawnictwo Prószyński i S-ka.
• Ingarden, R. (2001). Książeczka o człowieku. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Janus-Sitarz, A. (2005). Doskonalenie warsztatu nauczyciela-polonisty. Kraków: Universitas.
• Karasowska, A. (2009). Wychowanie do odpowiedzialności. Wspomaganie rozwoju społecznego i moralnego dziecka. Warszawa: ORE.
• Kotarbiński, T. (1984). Hasło dobrej roboty. Warszawa: WP.
• Kucharski, J. (2014). Usprawiedliwione kłamstwo we współczesnej etyce stosowanej. Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Lenort, L. (2007). Odpowiedzialność jako fundamentalna kategoria etyczna. Studium na podstawie literatury współczesnej filozofii odpowiedzialności. Ruch Filozoficzny, LXIV (2).
• Mazurkiewicz, E. (2014). Edukacja jako odpowiedź. Odpowiedzialni nauczyciele w zmieniającym się świecie. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Michalak, J.M. (2004). Odpowiedzialność nauczyciela. W: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. III. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak, 781792.
• Muszyńska, E. (2012). Miejsce opieki we współczesnej pedagogice. Rocznik Lubuski, 38(2), 91104.
• Radziewicz-Winnicki, A. (2008). Pedagogika społeczna w obliczu realiów codzienności. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Radziewicz-Winnicki, A. (2014). Żywiołowość otaczającej społeczesności a szansa na homeostazę społeczną. Studia, szkice i refleksje socjo-pedagogiczne. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza UZ.
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 lipca 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych. Dziennik Ustaw z dnia 20 lipca 2007 r., Nr 130, poz. 906. Pozyskano z: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20071300906/O/D20070906.pdf (dostęp: 18.04.2018).
• Rurka, A., Hardy, G. i Defays, Ch. (2013). Proszę nie pomagaj mi! Paradoks pomocy narzuconej. Warszawa: Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich.
• Skandal w Szczodrem. Gazeta Wrocławska. Pozyskano z: http://www.gazetawroclawska.pl/artykul/zdjecia/3787393,skandal-w-szczodrem-kuratorium-nauczycielka-nie-miala-odpowiedniego-nadzoru,id,t.html (dostęp: 08.12.2017).
• Śliwerski, B. (2010). Myśleć jak pedagog. Sopot: GWP.
• Śliwerski, B. (2003). Edukacja. W: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak, 905906.
• Środa, M. (2010). Etyka dla nauczycieli. Pozyskano z: http://www.lodz.znp.edu.pl/dodatkowe/2010/etyka_rozwazania.pdf (dostęp: 08.12.2017).
• Turska, E. (2013). Indywidualne i społeczne wymiary tożsamości przyszłych pedagogów. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza UZ.
• Zapeński, P. (2015). Nauczyciel i jego odpowiedzialność za kreowanie postaw jednostkowych wychowanków. Warszawa: maszynopis niepublikowany.

Identyfikatory

DOI

10.17399/HW.2018.174109