Podręczniki szkolne do nauczania religii jako przedmiot badań socjologicznych - rola jakościowej analizy treści

• Autorzy: Marcin Zwierżdżyński

Warianty tytułu

School Textbooks to Teaching Religion as a Subject of Sociological Inquiry - the Role of Qualitative Content Analysis

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

CEL NAUKOWY: Celem naukowym artykułu jest analiza badań podręczników szkolnych do nauczania religii pod kątem stosowanej w nich metodologii oraz zrozumienie specyfiki socjologicznej analizy treści w perspektywie analizy materiałów dydaktycznych. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem i metody badawcze opierają się na paradygmacie konstrukcjonizmu, który określa rzeczywistość społeczną jako "sieć znaczeń". Analiza badań podręczników szkolnych opiera się na analizie treści publikacji zawierających wyniki badań, a problem badawczy dotyczy zrozumienia specyfiki tej techniki badawczej w odniesieniu do materiałów dydaktycznych stosowanych w nauczaniu religii. PROCES WYWODU: Proces wywodu przebiega od zarysu założeń metodologicznych, określenia specyfiki podręczników szkolnych w wymiarze funkcjonalno-strukturalnym, przez analizę badań podręczników szkolnych do nauczania religii, po przedstawienie specyfiki analizy treści skoncentrowanej na procedurach kodowania i ciągłego porównywania. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Wyniki analizy naukowej sprowadzają się do konstatacji o powierzchownym traktowaniu analizy treści podręczników szkolnych do nauczania religii oraz określenia możliwości pełniejszego wykorzystania tej techniki badawczej w badaniach z zakresu edukacji religijnej. WNIOSKI, INNOWACJE I REKOMENDACJE: Wnioski, innowacje i rekomendacje koncentrują się na sformułowaniu postulatów metodologicznych: głębszego, semantycznego i socjologicznego ujęcia analizy treści podręczników szkolnych do nauczania religii, która może się przyczynić do opartego na materiale empirycznym zrozumienia społecznego znaczenia religii.(abstrakt oryginalny)

EN

RESEARCH OBJECTIVE: The scientific goal of the article is to analyze the studies of textbooks for teaching religion in terms of used methodology, and to understand the nature of the sociological content analysis in the perspective of teaching materials used in religious education. THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The problem and research methods are based on the paradigm of constructionism, which describes the social reality as a "network of meanings." The analysis of the textbooks studies is based on content analysis of research results and research problem concerns the understanding of the specifics of this research technique with respect to the religious educational materials. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: The process of reasoning runs from the outline of the methodological assumptions, definition of the specificity of school textbooks, the analysis of the religious education textbooks studies, to the presentation of the specifics of the content analysis focused on coding and constant comparison procedures. RESEARCH RESULTS: The results of scientific analysis boils down to the assertion of the superficial treatment of the content analysis of school textbooks to religious education and the possibilities of improving this research technique. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: The conclusions, innovations, and recommendations focus on the formulation of methodological postulates: a deeper, semantic and sociological approach to content analysis of religious education textbooks, which can contribute to the empirical-based understanding of the social meaning of religion.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Edukacja; Nauczanie; Badania socjologiczne; Religia

EN

Education; Teaching; Sociological research; Religion

• Czasopismo: Horyzonty Wychowania
• Rocznik: 2018
• Tom: 17
• Numer: nr 41 Współczesne dyskursy edukacyjne
• Strony: 271--284

Twórcy

autor

Marcin Zwierżdżyński

• Akademia Ignatianum w Krakowie

Bibliografia

• Ahuvia, A. (2001). Traditional, Interpretive, and Reception Based Content Analyses: Improving the Ability of Content Analysis to Address Issues of Pragmatic and Theoretical Concern. Social Indicators Research, 54, 139-172.
• Babbie, E. (2003). Badania społeczne w praktyce. Warszawa: WN PWN.
• Bajerowa, I. (2008). Od Trydentu do Vaticanum Secundum. Porównanie języka dwóch katechizmów. W: R. Przybylska i W. Przyczyna (red.), Język katechezy. Tarnów: Biblos, 136-151.
• Beckford, J. (2006). Teoria społeczna a religia. Kraków: Nomos.
• Blumer, H. (2007). Interakcjonizm symboliczny. Perspektywa i metoda. Kraków: Nomos.
• Buchta, R. (2009). Podręcznik jako środek dydaktyczny w katechezie osób z niepełnosprawnością intelektualną. W: J. Kostorz (red.), Podręczniki do nauki religii. Sens czy bezsens? Opole: WT UO, 143-158.
• Engler, S. (2011). Grounded Theory. W: M. Stausberg i S. Engler (red.), The Routledge Handbook of Research Methods in the Study of Religion. New York: Routledge, 256-274.
• Fairclough, N. (2003). Analysing Discourse: Textual Analysis for Social Research. London: Routledge.
• Flick, U. (2011). Projektowanie badania jakościowego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Geertz, C. (2005). Interpretacja kultur. Wybrane eseje. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Gibbs, G. (2011). Analizowanie danych jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Glaser, B.G. i Strauss, A.L. (2009). Odkrywanie teorii ugruntowanej. Strategie badania jakościowego. Kraków: Nomos.
• Gorzko, M. (2008). Procedury i emergencja. O metodologii klasycznej teorii ugruntowanej. Szczecin: WUS.
• Grzmil-Tylutki, H. (2007). Gatunek w świetle francuskiej teorii dyskursu. Kraków: Universitas.
• Gutek, G.L. (2003). Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji. Gdańsk: GWP.
• Hałas, E. (2006). Interakcjonizm symboliczny. Społeczny kontekst znaczeń. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Hanisz, J. (2005). Podręcznik (hasło). W: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 4. Warszawa: Żak, 461-464.
• Kiciński, K., Koseła, K. i Pawlik, W. (red.). (1995). Szkoła czy parafia? Nauka religii w szkole w świetle badań socjologicznych. Kraków: Nomos.
• Kostorz, J. (2009a). Realizacja założeń ekumenicznego wymiaru katechezy w gimnazjum na przykładzie poznańskiej serii podręczników. W: P. Mąkosa (red.), Poszukiwania optymalnego podręcznika do katechezy. Lublin: Polihymnia, 223-248.
• Kostorz, J. (2009b). Problematyka ekumenicznego wymiaru katechezy w gimnazjum na przykładzie krakowskiej serii podręczników "Odsłonić twarz Chrystusa". W: J. Kostorz (red.), Podręczniki do nauki religii. Sens czy bezsens? Opole: WT UO, 159-168.
• Krippendorff, K.H. (2004). Content Analysis: An Introduction to Its Methodology. Thousand Oaks: Sage.
• Królikowska, A. (2008). Pojęcia religijne młodzieży. Badania empiryczne denotacyjnego i konotacyjnego rozumienia pojęć. Kraków: WAM.
• Krzyżyk, D. i Synowiec, H. (2008). Odzwierciedlenie funkcji dydaktycznych w koncepcji i języku podręczników do katechezy w gimnazjum. W: R. Przybylska i W. Przyczyna (red.), Język katechezy. Tarnów: Biblos, 260-278.
• Łaciak, B. i Szczepanowska, U. (2013). Analiza podręczników do religii w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych oraz treści religijnych w podręcznikach do języka polskiego w gimnazjach. Warszawa: ISP.
• Madejowa, M. (2008). Gimnazjalne podręczniki do nauki religii w świetle wypowiedzi uczniów i katechetów. W: R. Przybylska i W. Przyczyna (red.), Język katechezy. Tarnów: Biblos, 279-290.
• Marody, M. (1987). Technologie intelektu. Językowe determinanty wiedzy potocznej i ludzkiego działania. Warszawa: PWN.
• Mayntz, R., Holm, K. i Hübner, P. (1985). Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej. Warszawa: PWN.
• Mąkosa, P. (red.). (2009). Poszukiwania optymalnego podręcznika do katechezy. Lublin: Polihymnia.
• Mead, G.H. (1975). Umysł, osobowość i społeczeństwo. Warszawa: PWN.
• Mikk, J. (2000). Textbook: Research and Writing. Frankfurt am Main: Peter Lang.
• Misiaszek, K. (2008). Charakter języka katechezy. W: R. Przybylska i W. Przyczyna (red.), Język katechezy. Tarnów: Biblos, 52-69.
• Moe, C. (red.). (2008). Images of the Religious Other. Discourse and Distance in the Western Balkans. Novi Sad: CEIR & Kotor Network.
• Nicholls, J. (2003). Methods in School Textbook Research. International Journal of Historical Learning, Teaching and Research, 2, 11-26.
• Nocoń, J. (2009). Podręcznik szkolny w dyskursie dydaktycznym - tradycja i zmiana. Opole: WUO.
• Paluszkiewicz, M. (2009). Podręczniki metodyczne, podręczniki ucznia oraz zeszyty ćwiczeń stosowane w diecezji siedleckiej. W: P. Mąkosa (red.), Poszukiwania optymalnego podręcznika do katechezy. Lublin: Polihymnia, 249-262.
• Parnowski, T. (1976). Merytoryczne i edytorskie problemy podręczników. Warszawa: WNT.
• Peirce, C.S. (1998). Wybór pism semiotycznych. Warszawa: PTS.
• Pingel, F. (2010). UNESCO Guidebook on Textbook Research and Textbook Revision. Paris:UNESCO.
• Pisarek, W. (1983). Analiza zawartości prasy. Kraków: OBP.
• Przybylska, R. i Przyczyna, W. (red.). (2008). Język katechezy. Tarnów: Biblos.
• Rapley, T. (2010). Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Silverman, D. (2007). Interpretacja danych jakościowych. Metody analizy rozmowy, tekstu i interakcji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Skrzypczak, J. (1996). Konstruowanie i ocena podręczników (podstawowe problemy metodologiczne). Poznań - Radom: ITE.
• Zarębski, R. (2008). Objaśnianie terminów religijnych w podręcznikach do nauki religii. W: R. Przybylska i W. Przyczyna (red.), Język katechezy. Tarnów: Biblos, 317-328.
• Zellma, A. (2008). Konstruktywizm w szkolnym nauczaniu religii - moda, wymóg edukacyjny czy zagrożenie? Katecheta, 3, 16-26.
• Zujew, D.D. (1973). Podręcznik szkolny. Warszawa: WSiP.
• Zwierżdżyński, M.K. (2016). Modele edukacji religijnej w szkole. W: I. Borowik, A. Górny i W. Świątkiewicz (red.), Globalny i lokalny wymiar religii. Kraków: Nomos, 203-214.

Identyfikatory

DOI

10.17399/HW.2018.174120