Znaczenie miejsca zamieszkania w życiu ludzi starszych : aspekty teoretyczne i empiryczne

• Autorzy: Marek Niezabitowski
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem artykułu jest pokazanie na jak różne sposoby ludzie starsi są związani ze swoim miejscem zamieszkania. Autor porusza teoretyczne i empiryczne aspekty tego zagadnienia. W części teoretycznej tekstu przedstawiono te kategorie teoretyczne w gerontologii środowiskowej, które wyjaśniają charakter i siłę psychologicznie nierozerwalnych związków człowieka starego z jego miejscem zamieszkania. Najważniejszymi z tych mechanizmów są: poczucie miejsca, przywiązanie do miejsca oraz funkcjonalna zależność od miejsca zamieszkania. W części empirycznej autor ilustruje mechanizmy przywiązania seniorów do ich miejsca zamieszkania, posługując się materiałem empirycznym z czterech projektów badawczych, w których osobiście uczestniczył (w tym ogólnopolski projekt zamawiany PolSenior). Dokonując wyboru spośród zgromadzonego materiału empirycznego, autor koncentruje się na analizie jakościowej wywiadów pogłębionych ukazujących stosunek starszych mieszkańców wybranych osiedli na Górnym Śląsku do ich miejsca zamieszkania. Z badań tych wynika, że seniorzy, mimo odczuwanych niedogodności w środowisku zamieszkania, najczęściej chcą w nim pozostać. Są przywiązani do swojego miejsca zamieszkania, czują się w nim najpewniej, a w innym, na starość, raczej nie zaadaptowaliby się tak pomyślnie. Z przeprowadzonych badań wynika, że potrzebne są rozwiązania organizacyjne i architektoniczno-urbanistyczne zapewniające opiekę w znanym i akceptowanym przez seniorów środowisku zamieszkania. (abstrakt oryginalny)

EN

The aim of this article is to show the different ways in which elderly people are bound to their habitat. The author sheds light both on theoretical and empirical aspects of this issue. The concepts which explain psychological mechanisms that bind elderly people to their residential environment have been presented in the theoretical part of the article. These concepts include the sense of place, the place attachment and the place dependence, which are the most important. To illustrate the mechanisms of the seniors' attachment to their habitat in the empirical part of the text, the author presents the results of four research projects (including nationwide project PolSenior). In the presentation of the empirical material that has been collected, the author focuses on the qualitative analysis of the in-depth interviews which show the attitudes of senior residents of chosen settlements in Upper Silesia towards their residential environment. According to the research presented in the article, despite some inconveniences senior respondents tend to stay where they live. They feel attached to the place, they feel secure there or they are too old to adapt to new surroundings. In light of the research conducted, there is a need for organizational an d urban-architectural solutions that provide care within the habitat that is recognizable and acceptable by seniors.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Ludzie starsi; Mieszkania; Potrzeby człowieka; Potrzeby mieszkaniowe

EN

Elderly people; Dwellings; Human needs; Housing needs

• Czasopismo: Problemy Polityki Społecznej
• Rocznik: 2014
• Tom: 24
• Strony: 81--101

Twórcy

autor

Marek Niezabitowski

• Politechnika Śląska

Bibliografia

• 1. Bartoszek A., Niezabitowska E., Kucharczyk-Brus B., Niezabitowski M. (2012), Warunki zamieszkania seniorów - główne ustalenia badawcze, w: M. Mossakowska, A. Więcek, P. Błędowski (red.), Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce, Poznań, Termedia Wydawnictwa Medyczne.
• 2. Bowlby J. (1958), Attachment and Loss, New York, Basic Books.
• 3. Chaudhury H. (2003), Quality of life and place-therapy, w: R.J. Scheidt, P.G. Windley (red.), Physical Environments and Aging: Critical Contributions of M. Powell Lawton to Theory and Practice, New York, Haworth Press.
• 4. Cumming E., Henry W.E. (1961), Growing Old: The Process of Disengagement, New York, Basic Books.
• 5. Dyczewski L. (2002), Więź między pokoleniami w rodzinie, Lublin, Towarzystwo Naukowe KUL.
• 6. Frąckiewicz L. (1972), Warunki i potrzeby mieszkaniowe ludzi starych w miastach województwa katowickiego, Warszawa, Instytut Gospodarki Mieszkaniowej.
• 7. Haase A., Steinführer A., Kabisch S., Gierczak D. (2007), How inner-city housing and demographic change are intertwined in East-Central European cities. Comparative analyses in Polish and Czech cities for the transition period, w: B. Komar, B. Kucharczyk-Brus (red.), Housing and Environmental Conditions in Post-Communist Countries, Gliwice, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej.
• 8. Hochschild A.R. (1978), The Unexpected Community: The Portrait of an Old Age Subculture, Berkeley, University of California Press.
• 9. Howell S.C. (1983), The meaning of place in old age, w: G.D. Rowles, R.J. Ohta (red.), Aging and Milieu: Environmental Perspectives on Growing Old, New York, Academic Press.
• 10. Hummon D.M. (1992), Community attachment: local sentiment and sense of place, w: I. Altman, S.M. Low (red.), Place Attachment, New York-London, Plenum Press.
• 11. Kowaleski J.T. (2006), Osoby starsze i sędziwe na obszarach wiejskich. Obraz demograficzny z przełomu stuleci oraz prognozy, w: M. Halicka, J. Halicki (red.), Zostawić ślad na ziemi. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Wojciechowi Pędichowi w 80 rocznicę urodzin i 55 rocznicę pracy naukowej, Białystok, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• 12. Lawton M.P. (1982), Competence, environmental press and the adaptation of older people, w: M.P. Lawton, P.G. Windley, T.O. Byerts (red.), Aging and the Environment: Theoretical Approaches, New York, Springer Publishing Company.
• 13. Lawton M.P., Nahemow L. (1973), Ecology and the aging process, w: C. Eisdorfer, M.P. Lawton (red.), The Psychology of Adult Development and Aging, Washington, DC, American Psychological Association.
• 14. Meyer-Bohe W., Meyer-Bohe Th., Dettbarn-Reggentin J. (1998), Budownictwo dla osób starszych i niepełnosprawnych (przedmowa H. Skibniewska, wprowadzenie L. Schwartz, tłum. z niem. E. Piliszek), Warszawa, "Arkady".
• 15. Mossakowska M., Więcek A., Błędowski P. (red.) (2012), Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce, Poznań, Termedia Wydawnictwa Medyczne.
• 16. Niezabitowski M. (2007), Ludzie starsi w perspektywie socjologicznej. Problemy uczestnictwa społecznego, Katowice, Wydawnictwo Naukowe "Śląsk".
• 17. Niezabitowski M. (2011), Relacje społeczne ludzi starszych w środowisku zamieszkania - aspekty teoretyczne i empiryczne, w: Grotowska-Leder J. (red.), Wybrane współczesne problemy społeczne i ich rozwiązywanie, Acta Universitatis Lodziensis "Folia Sociologica", nr 38.
• 18. Niezabitowski M. (2012a), Elderly people in residential environment, w: A. Hoff, J. Perek- -Białas (red.), Developing the "Sociology of Ageing": To Tackle the Challenge of Ageing Societies in Central and Eastern Europe, Kraków, Jagiellonian University Press.
• 19. Niezabitowski M. (2012b), Ograniczenia sprawności a środowisko życia codziennego. Studium wybranych problemów na przykładzie osób niepełnosprawnych i starszych z osiedla "Zandka" w Zabrzu, w: A. Kuzior, J. Rąb (red.), Administracyjne i społeczne mechanizmy przeciwdziałania marginalizacji i wykluczeniu społecznemu osób niepełnosprawnych w perspektywie założeń koncepcji zrównoważonego rozwoju, Gliwice, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej.
• 20. Ottosson J. (2007), The Importance of Nature in Coping. Creating increased understanding of the importance of pure experiences of nature to human health (doctoral thesis), "Acta Universitatis Agricultureae Sueciae", vol. 115.
• 21. Parmelee P.A., Lawton M.P. (1990), Design of special environments for the elderly, w: J.E. Birren, K.W. Schaie (red.), Handbook of the Psychology of Aging (3rd ed.), New York, Academic Press.
• 22. Piotrowski J. (1973), Miejsce człowieka starego w rodzinie i społeczeństwie, Warszawa, PWN.
• 23. Relph E. (1976), Place and Placelessness, London, Pion.
• 24. Rochberg-Halton E. (1984), Object relations, role models and cultivation of the self, "Environment and Behavior", vol. 16.
• 25. Rodin J., Langer E. (1980), Aging labels: The decline of control and the fall of self-esteem, "Journal of Social Issues", vol. 36.
• 26. Rowles G.D. (1983), Geographical dimension of social support in rural Appalachia, w: G.D. Rowles, R.J. Ohta (red.), Aging and milieu: Environmental Perspectives on Growing Old, New York, Academic Press.
• 27. Rowles G.D. (1984), Aging in rural environments, w: I. Altman, M.P. Lawton, J.F. Wohlwill (red.), Elderly People and the Environment, New York, Plenum.
• 28. Rubinstein R.L. (1987), The significance of personal objects to older people, "Journal of Aging Studies", vol. 1.
• 29. Rubinstein R.L. (1989), The home environments of older people: a description of psychological processes linking person to place, "Journal of Gerontology", vol. 4.
• 30. Rubinstein R.L., Parmelee P.A. (1992), Attachment to place and the representation of the life course by the elderly, w: I. Altman, S.M. Low (red.), Place Attachment, New York- London, Plenum Press.
• 31. Scheidt R.J., Windley P.G. (2006), Environmental gerontology: Progress in the post-Lawton era, w: J.E. Birren, K.W. Schaie (red.), Handbook of the Psychology of Aging (6th ed.), San Diego, Elsevier.
• 32. Steele F. (1981), The Sense of Place, Boston, CBI Publishing.
• 33. Stokols D., Shumaker S.A. (1981), The place of old age: the meaning of housing for old people, w: J.S. Duncan (red.), Housing and Identity, London, Croom Helm.
• 34. Synak B. (1999), Ludzie starzy, w: Encyklopedia Socjologii, t. 2, Komitet Socjologii PAN, Warszawa, Oficyna Naukowa.
• 35. Synak B. (red.) (2003), Polska starość, Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• 36. Szatur-Jaworska B., Błędowski P., Dzięgielewska M. (2006), Podstawy gerontologii społecznej, Warszawa, ASPRA-JR.
• 37. Szatur-Jaworska B. (2012), Aktywne starzenie się i solidarność międzypokoleniowa w debacie międzynarodowej, "Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje", nr 17.
• 38. Tornstam L. (2005), Gerotranscendence: A developmental Theory of Positive Aging, New York, Springer Publishing Company.
• 39. Waligórska M., Burstman A., Kostrzewa Z., Rutkowska L. (2009), Prognoza ludności na lata 2008-2035, GUS, Departament Badań Demograficznych, Warszawa [pdf], http:// www.stat.gov.pl/gus/5840_5744_ PKL_HTML.htm [dostęp: 06.10.2013].
• 40. Zaniewska H. (2001), Mieszkania starszych ludzi w Polsce. Sytuacja i perspektywy zmian, Warszawa, Instytut Gospodarki Mieszkaniowej.
• 41. Zych A.A. (1999), Człowiek wobec starości. Szkice z gerontologii społecznej, Katowice, Wydawnictwo Naukowe "Śląsk".
• 42. Żołędowski C. (2012), Starzenie się ludności - Polska na tle Unii Europejskiej, "Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje", nr 17.