Górnośląskie zapomnienie? Dawne i współczesne narracje o Polsce

• Autorzy: Rafał Śpiewak
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Po stu latach od odzyskania niepodległości przez Polskę i niemal tyle samo od przyłączenia do niej części Górnego Śląska interesującym zagadnieniem wydaje się zestawienie dwóch spojrzeń na te wydarzenia - ówczesnego i aktualnego. Jak widzieli oraz oceniali fakt przyłączenia Górnego Śląska do Polski, a także jego konsekwencje główni przedstawiciele życia społecznego, przywódcy polityczni i duchowi sto lat temu? Jak wypowiadano się na temat Polski w tym przełomowym momencie historii, a jak próbuje się przedstawić ją w pewnych nurtach współcześnie? Szczególnie ciekawa wydaje się pod tym względem narracja swoistej siły społeczno-politycznej, jaką jest Ruch Autonomii Śląska. Stowarzyszenie to bardzo mocno podkreśla swoją śląskość i regionalność. Niejednokrotnie dla poparcia swoich poglądów usiłuje zyskiwać legitymizację historyczną. Nawiązując do idei autonomii, powołuje się na historyczny fakt związany z uchwaleniem w dniu 10 lipca 1920 r. przez Sejm odrodzonej Rzeczypospolitej specjalnej ustawy - Statutu Organicznego Województwa Śląskiego. Stała się ona swoistą konstytucją funkcjonowania województwa śląskiego, utworzonego z ziem włączonych w organizm państwa polskiego. Sytuacja ta trwała aż do wybuchu II wojny światowej i wkroczenia wojsk niemieckich do Polski, które to przejmując władzę na Śląsku, de facto status ten bezpowrotnie zniweczyły. W pierwszej części rozdziału została przedstawiona narracja na temat Górnego Śląska i jego relacji z odradzającą się Rzecząpospolitą z okresu, w którym te wydarzenia nastąpiły. Z konieczności zastosowano pewną selekcję. Wybrano przede wszystkim teksty autorstwa niekwestionowanego przywódcy politycznego i głównego reżysera przyłączenia Górnego Śląska do Polski - Wojciecha Korfantego, a także kilku innych działaczy społeczno-kulturalnych, cieszących się wówczas wielkim autorytetem na Górnym Śląsku - ks. Jana Kapicy, ks. Emila Szramka i ks. Aleksandra Skowrońskiego . Ich poglądy oraz ocena zjawisk społecznych i politycznych były w dużej mierze reprezentatywne dla większości mieszkańców tego regionu. W drugiej części rozdziału zaprezentowano zapatrywania na temat wzajemnych relacji Górnego Śląska i Polski w perspektywie współczesnej. Analizie poddano wybrane teksty opublikowane na łamach miesięcznika "Jaskółka Śląska", będącego organem prasowym Ruchu Autonomii Śląska. Zastosowaną metodą była analiza dyskursywna zawartości . Chodziło o znalezienie odpowiedzi na pytanie, jakie przesłanie na temat polskości i państwa polskiego zawarte było w wypowiedziach wybranych autorów sto lat temu, a jakie wyłania się z tekstów publikowanych na łamach "Jaskółki Śląskiej". (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Badania historyczne; Tożsamość narodowa; Autonomia lokalna; Niepodległość

EN

Historical research; National identity; Local autonomy; Independence

• Czasopismo: Prace Naukowe / Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
• Rocznik: 2019
• Tom: Polskość w narracjach medialnych z perspektywy Górnego Śląska
• Strony: 13--47

Twórcy

autor

Rafał Śpiewak

• Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

Bibliografia

• "Górnoślązak" nr okazowy, 6.XII.1901.
• Bainka M., Narysować niepodległość..., "Jaskółka Śląska" 2016, nr 10, s. 4.
• Bainka M., Śląski szowinizm, "Jaskółka Śląska" 2016, nr 12, s. 7.
• Balawajder E., Wojciech Korfanty. Myśl katolicko-społeczna i działalność, Księgarnia św. Jacka, Katowice 2001.
• Bednorz H., Bańka J., Życie i działalność ks. Emila Szramka 1887-1942, Wydawnictwo Kurii Diecezjalnej, Katowice 1996.
• Boras Z., Książęta piastowscy Śląska, Wydawnictwo "Śląsk", Katowice 1978.
• Czapliński M., Skowroński Aleksander [w:] Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, red. M. Pater, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1996, s. 379.
• Czapliński M., Wycisło J., Kapica (Kapitza) Jan [w:] Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, red. M. Pater, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1996, s. 165.
• Czubiński A., Topolski J., Społeczeństwo i państwo polskie w okresie między dwiema wojnami światowymi [w:] Tychże: Historia Polski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków 1988, s. 425.
• Czy rząd zatrzyma Marsz Autonomii, "Jaskółka Śląska" 2016, nr 12, s. 1.
• Delowicz J., Żołnierze III Powstania Śląskiego, Muzeum Miejskie w Żorach, Żory 2011.
• Dębek M., Egzorcyzmy z krzyżem i podeptana górnośląska flaga, "Jaskółka Śląska" 2017, nr 3, s. 4.
• Długosz P., Śląski poseł w niemieckim Bundestagu?"Jaskółka Śląska" 2017, nr 7-8, s. 4.
• Dominiak W., Ostatni władca Górnego Śląska, WAW, Racibórz 2009.
• Dziewit P., Jak "oswoić" Śląsk, śląskość i Ślązaków? "Jaskółka Śląska" 2016, nr 10, s. 7.
• Feldman J., Bismarck a Polska, Czytelnik, Kraków 1947.
• Glensk J., Nowiny Raciborskie - w latach 1889-1904. Szkic monograficzny, Śląski Instytut Wydawniczy, Katowice 1970.
• Gorzelik J., Antyśląska kampania wrześniowa, "Jaskółka Śląska" 2016, nr 9, s. 3.
• Gorzelik J., Dlaczego PiS nienawidzi Ślązaków? "Jaskółka Śląska" 2016, nr 10, s. 3.
• Gorzelik J., Polska - chory człowiek Europy, "Jaskółka Śląska" 2017, nr 3, s. 3.
• Guido, Oskar Johann Kellner, "Jaskółka Śląska" 2016, nr 12, s. 6.
• Hawranek F., Górny Śląsk w latach 1914-1921 [w:] Dzieje Górnego Śląska w latach 1816-1947, red. F. Hawranek, Instytut Śląski, Opole 1981, s. 306.
• Hitze G., Carl Ulitzka (1873-1953) oder Oberschlesien zwischen den Weltkriegen, Droste, Dusseldorf 2002.
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Joachim_Cureus (dostęp: 29.05.2019).
• http://autonomia.pl/statut-ruchu-autonomii-slaska (dostęp: 28.04.2019).
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Jask ka_ l ska (dostęp: 28.04.2019).
• Jędruszczak T., Powstania śląskie, Wydawnictwo "Śląsk", Katowice 1959.
• Kaczmarek R., Rok 1922 [w:] Ten Śląsk przychodzi do Polski. Czerwiec - lipiec 1922 roku, red. J. Malicki, R. Kaczmarek, Biblioteka Śląska, Katowice 2012.
• Kapica J., Kazania, mowy, odezwy, red. E. Szramek, Kółko Homiletyczne Kapłanów Diecezji Katowickiej, Katowice 1933.
• Klichta J.A., Dzieje Śląska pod strzechy. Czyli o cudzie nad Odrą, INNE, Kuźnia Raciborska - Racibórz - Wrocław 2004.
• Knyspel-Kopeć R., Kazimierz Wielki wobec Śląska w polskiej historiografii drugiej połowy XIX wieku i pierwszych dziesięcioleciach XX [w:] Kazimierz Wielki wobec Śląska - Śląsk wobec Kazimierza Wielkiego, red. D. Halmer, Agencja Reklamowo--Wydawnicza Illustris, Rybnik 2012.
• Kołodziej J., Po trupach do celu? "Jaskółka Śląska" 2016, nr 11, s. 8.
• Korfanty W., W dziesiątą rocznicę plebiscytu górnośląskiego [w:] Tegoż: Naród, państwo, Kościół: wybór publicystyki katolicko-społecznej, przedm. A. Brożek, E. Balawajder, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1992.
• Kotas K., Racibórz nie chce ronda Rodła, "Jaskółka Śląska" 2017, nr 3, s. 6.
• Kowalska A., Z badań nad dziejami języka polskiego na Górnym Śląsku, red. J. Kowalski, J. Śliwiok, Wszechnica Górnośląskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk im. W. Roździeńskiego, Katowice 2002.
• Krasuski J., Kulturkampf. Katolicyzm i liberalizm w Niemczech w XIX wieku, Ossolineum, Wrocław 2009.
• Labuda G., Polska granica zachodnia. Tysiąc lat dziejów politycznych, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1974.
• Lewandowski J.F., Korfanty wobec śląskiej autonomii [w:] Oni decydowali na Górnym Śląsku w XX wieku, red. J. Mokrosz, M. Węckowski, Archiwum Państwowe w Katowicach, Stowarzyszenie Humanistyczne Europa, Śląsk, Świat Najmniejszy, Katowice-Rybnik 2014, s. 19.
• Llywelyn D., Katolicka teologia narodowości, Wydawnictwo WAM, Kraków 2014.
• Marczyński R., Zniszczyć śląskość, "Jaskółka Śląska", 2017, nr 3, s. 3.
• Marek F.A., Polacy śląscy oskarżają, Wydawnictwo AJD, Częstochowa 2006.
• Martyn K., Mniej dupowatości, więcej aktywności w nowym roku, "Jaskółka Śląska" 2016, nr 12, s. 10.
• Masnyk M., Prowincja górnośląska (1919-1922) [w:] Historia Górnego Śląska. Polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu, red. J. Bahlcke, D. Gawrecki, R. Kaczmarek, Dom Współpacy Polsko-Niemieckiej, Gliwice 2011, s. 219-237.
• Myśliwiec M., Daremny futer, "Jaskółka Śląska" 2016, nr 10, s. 4.
• Nipperdey T., Rozważania o niemieckiej historii, Oficyna Wydawnicza Vollumen, Warszawa 1999.
• Olbrich H.O., Der leidenswege des oberschlesischenvolkes, Oppeln 1928.
• Orzechowski M., Wojciech Korfanty. Biografia polityczna, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1975.
• Oświadczenie Ruchu Autonomii Śląska, "Jaskółka Śląska" 2018, nr 2, s. 3.
• Pater M., Duchowieństwo katolickie wobec spraw polskich na Górnym Śląsku (1891-1914), Księgarnia św. Jacka, Katowice 2004.
• Piernikarczyk J., Ilustrowana Księga Pamiątkowa Górnego Śląska, llustrowany Tygodnik Katowicki, Katowice 1923.
• PiS i Kukiz zmienili Ślązaków, "Jaskółka Śląska" 2016, nr 11, s. 1.
• Polskość Górnego Śląska według urzędowych źródeł pruskich, a wyniki plebiscytu, oprac. K. Firich, nakł. Centralnego Komitetu Plebiscytowego, Warszawa 1921.
• Powrót części Śląska do Rzeczypospolitej Polskiej [w:] Śląsk. Przeszłość i teraźniejszość. oprac. A. Benisz i in., seria: Miesiąc Propagandy Śląska, Związek Obrony Kresów Zachodnich, Katowice 1931.
• Przeliorz R., Polak czyli kto?, "Jaskółka Śląska" 2017, nr 3, s. 11.
• Przewłocki J., 1919 - pierwsze powstanie śląskie, Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1969.
• Przewłocki J., Wojciech Korfanty. Polityka, wzloty i niepowodzenia, Wydawnictwo Szumacher, Kielce 1993.
• Roztropowicz J., Czarodziejski flet krawczyka z Głogówka, Johanna Sedlatzka, "Jaskółka Śląska" 2016, nr 10, s. 6.
• Roztropowicz J., Joachim Cureus, autor pierwszej historii Śląska, "Jaskółka Śląska" 2016, nr 11, s. 6.
• Sasińska-Klas T., Analiza dyskursywna i jej zastosowanie w badaniach na gruncie nauk społecznych [w:] Odmiany współczesnej nauki o polityce, red. P. Borowiec, R. Kłosowicz, P. Ścigaj, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2014, s. 423-427.
• Schuster W., Ein vergewaltiges Volk. Der polnische Maiaufstand 1921 in Oberschlesien, Gleiwitz 1922.
• Słomczyńska O., Książki z kraju J. Lompy, K. Damrota, J. Ligonia, Instytut Śląski w Opolu, Opole 1990.
• Słownik pracowników książki polskiej, red. I. Treichel, PWN, Warszawa-Łódź 1972.
• Sput P., Prałat Carl Ulitzka - duchowny, polityk, niekoronowany król Górnego Śląska [w:] Oni decydowali na Górnym Śląsku w XX wieku, red. J. Mokrosz, M. Węcki, Archiwum Państwowe w Katowicach, Stowarzyszenie Humanistyczne Europa, Śląsk, Świat Najmniejszy, Katowice-Rybnik 2014.
• Szewczyk G.B., Postać Wojciecha Korfantego w literaturze niemieckiej [w:] Nie tylko o Korfantym, red. Z. Kapała, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, Bytom 2000, s. 46-59.
• Szramek E., Ks. Aleksander Skowroński. Obraz życia i pracy na tle problematyki Kresów Zachodnich, "Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku" 1936, nr V, s. 104.
• Szramek E., Śląsk jako problem socjologiczny. Próba analizy, Katowice 1934.
• Szulc K., Wieszają śląskie flagi i promują godka, "Jaskółka Śląska" 2016, nr 9, s. 2.
• Śląskość zdeptać, "Jaskółka Śląska" 2017, nr 3, s. 1.
• Ślenzok N., Bez wyjścia, "Jaskółka Śląska" 2016, nr 12, s. 8.
• Śpiewak R., Bł. Ks. Emil Szramek. Historia kształtowała jego, on kształtował historię [w:] Oni tworzyli obraz Górnego Śląska w XX wieku, red. A. Kubica, J. Mokrosz, Archiwum Państwowe, Stowarzyszenie Humanistyczne Europa, Śląsk, Świat Najmniejszy, Katowice-Rybnik 2017.
• Śpiewak R., "Gazeta Katolicka. Pismo duchowieństwa i ludu polskiego na Śląsku" w latach 1896-1910. Studium historyczno-doktrynalne, Muzeum w Chorzowie, ChorzówKraków 2006.
• Śpiewak R., Po stronie agresora czy ofiary? Dylematy duchowieństwa górnośląskiego wobec polskich dążeń narodowych na przełomie XIX i XX w. [w:] Habent omnia tempora sua, red. Z. Gogola, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II, Kraków 2013, s. 533-565.
• Tobiasz M., Wojciech Korfanty. Odrodzenie i polityczne Śląska, "Ognisko" Spółdzielnia Księgarska, Katowice 1947.
• Tomaszewski J., Biblia po Śląsku według burmistrza Radzionkowa, "Jaskółka Śląska" 2017, nr 7-8, s. 7.
• Tomaszewski J., Budzenie demonów negatywnych emocji, "Jaskółka Śląska" 2016, nr 10, s. 3.
• Tomaszewski J., Pomniki w Warszawie nie za nasze pieniądze, "Jaskółka Śląska" 2018, nr 2, s. 3.
• Tomaszewski J., Powstaje Śląska Partia Regionalna, "Jaskółka Śląska" 2017, nr 6, s. 4.
• Tomaszewski J., Ślōnsko gŏdka to dla mnie rzecz bardzo osobista, "Jaskółka Śląska" 2017, nr 2, s. 4.
• Ustawa Konstytucyjna z dnia 15 lipca 1920 r. zawierająca statut organiczny Województwa Śląskiego, Dz.U. 1920, nr 73, poz. 497.
• Wanatowicz M.W., Województwo śląskie (1922-1939) [w:] Historia Górnego Śląska. Polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu, red. J. Bahlcke, D. Gawrecki, R. Kaczmarek, Dom Współpacy Polsko-Niemieckiej, Gliwice 2011, s. 238-247.
• Wojciech Korfanty przed sądem marszałkowskim. Dokumenty, oprac. Z. Landau, B. Skrzeszewska, Wydawnictwo "Śląsk", Katowice 1964.
• Wojtak M., Rozłożone gazety. Studia z zakresu prasowego dyskursu, języka i stylu, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2015.
• Wycisło J., Kult błogosławionego ks. Emila Szramka w województwie śląskim [w:] Błogosławiony ksiądz Emil Szramek a współczesność, red. R. Brom, J. Śliwiok, WGTPN, Katowice 2004.
• Wycisło J., Szramek Emil Michał [w:] Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, red. M. Pater, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1996, s. 418.