Konsekwencje obowiązywania zasady domniemania niewinności

• Autorzy: Anna Malicka-Ochtera

Warianty tytułu

Consequences of the Presumption of Innocence

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Zasada domniemania niewinności znana jest od starożytności jako praesumptio boni viri - domniemanie przyzwoitości człowieka [Waltoś, Hofmański 2018, s. 247]. Zgodnie z art. 42 ust. 3 Konstytucji RP (dalej jako "Konstytucja") [Dz. U. z 1997 r. Nr 483, poz. 78 ze zm.] każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu. Analogicznie z art. 5 Kodeksu postępowania karnego (dalej jako "k.p.k.") [Dz. U. z 2018 r., poz. 1987 ze zm.] wynika, że oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem. Domniemanie niewinności stanowi zasadę procesu karnego. W doktrynie, dla zobrazowania funkcjonowania domniemania niewinności, wymienia się cztery zakazy, które zasada ta w sobie inkorporuje. Są to: zakaz domniemywania winy oskarżonego, zakaz przesądzania winy oskarżonego przed prawomocnym zakończeniem procesu, zakaz traktowania oskarżonego od początku tak, jakby był sprawcą zarzucanego mu przestępstwa oraz zakaz konstruowania faktycznego domniemania winy [Kruszyński, Pawelec 2014, s. 1577]. Domniemanie ma charakter formalnoprawny oraz wzruszalny, czyli obalić je może dopiero prawomocny wyrok skazujący. Dla uwypuklenia znaczenia zasady domniemania niewinności, zgodnie z którą oskarżony jest niewinny do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy, w piśmiennictwie używa się sugestywnego pojęcia "prawdy tymczasowej" [Jezusek 2016, s. 175]. Zasada domniemania niewinności jest źródłem oraz komponentem wielu innych skorelowanych z nią reguł procesu, takich jak zasada prawa do obrony, in dubio pro reo czy też nemo se ipsum accusare tenetur. Na gruncie międzynarodowym warto zwrócić uwagę, że domniemanie niewinności stanowi jeden z fundamentów systemu odpowiedzialności karnej zarówno w systemie common law jak i civil law [Wiliński 2009, s. 186] oraz standardów praw człowieka w procesie karnym wynikających z norm Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. (fragment tekstu)

EN

The presumption of innocence as a principle is rooted in the Constitution, the Code of Criminal Procedure, as well as acts of international law. Its importance goes beyond the criminal process. The presumption of innocence means ordering the accused to be treated as innocent until a valid decision has been issued. The indicated principle is in the first instance addressed to the bodies of proceedings, which should properly treat the accused. Furthermore, the addressee of this rule is the whole society, including the media, which are required to report the criminal law events in an adequate manner, especially in appropriate terminology and refraining from passing sentences. As a part of disciplinary proceedings, the principle of the presumption of innocence is a need for protection of the defendant against premature recognition of his guilty, assuming the greatest possible of his protection. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Prawo międzynarodowe; Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności

EN

International law; Convention for Protection of Human Rights

• Czasopismo: Przedsiębiorczość i Zarządzanie
• Rocznik: 2019
• Numer: t. 20, z. 3, cz. 3 Administracja a zarządzanie
• Strony: 63--70

Twórcy

autor

Anna Malicka-Ochtera

• Uniwersytet Humanistycznospołeczny Filia we Wrocławiu

Bibliografia

• Jezusek A. (2016), "Domniemanie winy" w prawie karnym materialnym a procesowe domniemanie niewinności, Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny, "Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny", R. LXXVIII, z. 2, ss. 175-187.
• Kruszyński P., Pawelec S. (2014), Zasady procesu karnego [w:] Wiliński P. (red.), System prawa karnego procesowego, t. III, cz. 2, Wolters Kluwer Polska, Warszawa.
• Nowicki M.A. (2009), Europejski Trybunał Praw Człowieka - przegląd orzecznictwa, "Palestra", lipiec-wrzesień, z. 11-12., ss. 204-2011.
• Szerer M. (1981), Kultura i prawo, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Tęcza-Paciorek A. (2012), Zasada domniemania niewinności w polskim procesie karnym, Wolters Kluwer Polska, Warszawa.
• Waltoś S., Hofmański P. (2018), Proces karny. Zarys systemu, Wolters Kluwer, Warszawa.
• Wiliński P. (2006), Zasada prawa do obrony w polskim procesie karnym, Zakamycze, Kraków.
• Wiliński P. (red.) (2009), Rzetelny proces karny w orzecznictwie sądów polskich i międzynarodowych, Wolters Kluwer Polska, Warszawa.
• Wróbel W. (2006), O domniemaniach w zakresie przesłanek odpowiedzialności karnej, "Prace Instytutu Prawa Własności Intelektualnej Uniwersytetu Jagiellońskiego", Kraków, nr 96, ss. 245-254.
• Gontarski W. (2015), Glosa do wyroku ETPC z dnia 23 października 2014 r, 27785/10 [online], LEX, dostęp 6.05.2019.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku (Dz. U. z 1997 r. Nr 483, poz. 78 ze zm.).
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2018 r., poz. 917 ze zm.).
• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2018 r., poz. 967 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (Dz. U. z 2018 r., poz. 1914, ze zm.).
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2018 r., poz. 1600 ze zm.).
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 2018 r., poz. 1987 ze zm.).
• Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2019 r., poz. 52 ze zm.).
• Ustawa z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich (Dz. U. z 2018 r., poz. 19 z późn. zm.).
• Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 27 września 2007 r. w sprawie Vassilos Stavropoulos v. Grecji, skarga nr 35522/04, § 39 [online], https://www.ms.gov.pl/pl/orzeczeniaetpcz/download, dostęp: 6.05.2019.
• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 1 kwietnia 2015 r., sygn. akt II AKa 463/14, LEX nr 1667652.
• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 13 grudnia 2016 r., sygn. akt II AKa 211/16, LEX 2427773.
• Uchwała Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów z dnia 28 września 2006 r., sygn. akt I KZP 8/06, OSNKW 2006/10/87.
• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2015 roku, sygn. akt III KK 206/15, LEX 1948886.