Zasada samodzielności finansowej jednostek samorządu terytorialnego i jej realizacja w przepisach prawa i orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego

• Autorzy: Monika Bogucka-Felczak

Warianty tytułu

The Principle of Financial Independence of Local Government Units and Its Implementation in the Provisions of Law and the Jurisprudence of the Constitutional Tribunal

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego, w tym samodzielność finansowa, to jedna z zasad ustroju naszego państwa. Nie jest ona jednak wyrażona expressis verbis w Konstytucji RP - tworzy ją zbiór unormowań funkcjonalnie powiązanych, mających gwarancyjny charakter dla realizacji tej zasady. Pojęcie "samodzielność finansowa" to określenie towarzyszące pojęciu "decentralizacja", przy czym w literaturze przedmiotu uznaje się, że decentralizacja jest pojęciem szerszym [Denek, Wierzbicki 1989, s. 38]. Wydaje się jednak, że obecnie relacje pomiędzy decentralizacją finansową a samodzielnością tego rodzaju mają charakter bardziej złożony. Samodzielność finansowa to atrybut nabywany w procesie decentralizacji i będący zamierzonym efektem tego procesu. Samodzielność finansowa samorządu terytorialnego natomiast to zarówno cel (stan, do którego się dąży), jak i skutek procesów decentralizacji władzy publicznej [Chojna-Duch 2007, s. 215]. Nie istnieje jednak określona docelowo wiązka uprawnień i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego, której posiadanie przesądzałoby o samodzielności wspólnot lokalnych [Kornberger-Sokołowska 2001, s. 4]. Wiele zależy bowiem od założonej przez ustrojodawcę koncepcji samorządności lokalnej w państwie, uwarunkowań historycznych i priorytetów polityki prowadzonej przez władze centralne wobec samorządu. W oczywisty sposób naturalnej koncepcji samorządu terytorialnego towarzyszy uznanie wspólnot lokalnych za autonomiczne finansowo, a co za tym idzie ograniczenie do minimum roli państwa w ich finansowaniu. (fragment tekstu)

EN

This paper presents selected problems of the financial system of local government units. The article discusses the constitutional legal basis of the principle of financial independence of local government, the extent to which this principle is reflected in ordinary laws and its perception in the views of the Constitutional Tribunal. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Jednostki samorządu terytorialnego (JST); Finanse samorządu terytorialnego; Finanse publiczne; Konstytucja RP; Prawo konstytucyjne; Trybunał Konstytucyjny; Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego

EN

Local government units; Local government finance; Public finance; RP Constitution; Constitutional law; Constitutional Court; Judgement of Constitutional Tribunal

• Czasopismo: Przedsiębiorczość i Zarządzanie
• Rocznik: 2019
• Numer: t. 20, z. 3, cz. 3 Administracja a zarządzanie
• Strony: 181--193

Twórcy

autor

Monika Bogucka-Felczak

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• Boć J., Błaś A. (2002), Publiczne prawa podmiotowe [w:] J. Boć (red.), Prawo administracyjne, Kolonia Limited, Wrocław.
• Bogucka-Felczak M. (2014), Konstytucyjna zasada ustawowego określania źródeł dochodów jednostek samorządu terytorialnego [w:] M. Bogucka-Felczak, T, Nowak (red.), Z teorii i praktyki prawa finansowego. Księga jubileuszowa dla Prof. Teresy Dębowskiej Romanowskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Chojna-Duch E. (2007), Polskie prawo finansowe. Finanse publiczne, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa.
• Denek E., Wierzbicki J. (1989), Problemy ekonomicznego i systemowego wyodrębnienia gospodarki terenowej [w:] J. Wierzbicki (red.), Finanse gospodarki terenowej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Dębowska-Romanowska T. (1997), Prawo budżetowe państwa i samorządu terytorialnego [w:] W. Wójtowicz (red.), Zarys finansów publicznych i prawa finansowego, Warszawa.
• Gajl N. (1993), Finanse i gospodarka lokalna na świecie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Kornberger-Sokołowska E. (2001), Decentralizacja finansów publicznych a samodzielność finansowa jednostek samorządu terytorialnego, Liber, Warszawa.
• Miemiec M. (2005), Prawne gwarancje samodzielności finansowej gminy w zakresie dochodów publicznoprawnych, Kolonia Limited, Wrocław 2005.
• Ofiarska M., Ofiarski Z. (2010), Wyznaczanie i ochrona granic samodzielności, w tym finansowej, jednostek samorządu terytorialnego - wybrane aspekty konstytucyjne [w:] J. Stankiewicz, J.P. Lewkowicz (red.), Konstytucyjne uwarunkowania tworzenia i stosowania prawa finansowego i podatkowego, Temida2, Białystok.
• Ofiarska M., Ofiarski Z. (2012), Samodzielność jako fundamentalna wartość samorządu terytorialnego [w:] I. Czaja-Hliniak (red.), Nauka prawa finansowego po I dekadzie XXI wieku. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Apoloniuszowi Kosteckiemu, Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Kraków.
• Oniszczuk J. (1998), Zasada samodzielności finansowej gminy w Konstytucji z 1997 r. Omówienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24.03.1998 r., K 40/97, "Glosa", nr 10.
• Ruśkowski E. (1998), Polskie prawo finansowe, KiK Konieczny i Kruszewski Oddział Polskich Wydawnictw Profesjonalnych, Warszawa.
• Sochacka-Krysiak H. (2003), Finanse samorządu terytorialnego w systemie budżetowym państwa, "Akademia Ekonomiczna w Poznaniu. Seria 1. Zeszyty Naukowe", nr 203.
• Surówka K. (2013), Samodzielność finansowa samorządu terytorialnego w Polsce, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Europejska Karta Samorządu Lokalnego sporządzona w Strasburgu dnia 15 października 1985 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 124, poz. 607).
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 ze sprost.).
• Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 716).
• Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1530).
• Wyrok TK z dnia 30 marca 1999 r., sygn. akt K. 5/98, OTK 1999/3/39.
• Wyrok TK z dnia 3 lipca 2001 r., sygn. akt K 3/0, OTK 2001/5/125.
• Wyrok TK z dnia 9 kwietnia 2002 r., sygn. akt K 21/01, OTK-A 2002/2/17.