Dyplomacja brytyjska wobec bolszewizmu i Rosji radzieckiej (1917-1920)

• Autorzy: Marian Orzechowski

Warianty tytułu

British Diplomacy Towards Bolshevism and Soviet Russia

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Polityczne, terytorialne, gospodarcze i kulturowe konsekwencje pierwszej wojny światowej oznaczały w dziejach Europy nieodwołalny koniec epoki nazwanej przez pokolenia powojenne la belle époque. Z odmętów wojen i rewolucji wyłaniały się kontury nowej Europy, zupełnie innej niż ta sprzed 1914 r. Rozpadły się cztery imperia: tureckie (osmańskie), rosyjskie, niemieckie i austro-węgierskie. Trzy z nich nigdy się nie już nie odrodziły. Udało się to jedynie Rosji. Pod rządami bolszewików znacznie poszerzyła ona strefę swych politycznych wpływów, tworząc tzw. imperium zewnętrzne - od Mongolskiej Republiki Ludowej Tuwy, Europy Środkowo-Wschodniej po Angolę i Mozambik w Afryce oraz Kubę w Ameryce Łacińskiej. Rozpad wielonarodowościowych imperiów oznaczał gruntową zmianę mapy politycznej Europy i pojawienie się na niej kilkunastu nowych państw: Islandii, Irlandii, Albanii, Austrii, Czechosłowacji, Estonii, Finlandii, Jugosławii, Litwy, Łotwy, Polski, Węgier. Skłócone z sąsiadami, toczące nieustanne wojny dyplomatyczne i propagandowe o sporne terytoria i traktowanie mniejszości narodowych, szukały sojuszników i wpływowych protektorów wśród rywalizujących ze sobą mocarstw, a w konsekwencji "bałkanizowały" Europę i podkopywały powojenny ład pokojowy. Rozstrzygnięcia pokojowe podzieliły Europę na zwycięzców i pokonanych, "zaspokojonych" i "niezaspokojonych" ("pokrzywdzonych"). Do zwyciężonych i "pokrzywdzonych" należały Niemcy, ale i Węgry (na mocy traktatu pokojowego z Trianon utraciły 70% swego terytorium, a 30% Węgrów znalazło się poza granicami kraju - w Rumunii, Jugosławii i na Słowacji). "Pokrzywdzona" czuła się Bułgaria. "Niezaspokojone" były państwa należące do grupy zwycięzców - Włochy i Japonia. Wszystkie, chociaż nie w tym samym czasie, znalazły się w "antywersalskim" froncie". Niemcy i Węgry zyskały sobie miano "państw irredentystycznych". Na "pokojowe" i "lojalne" oraz "irredentystyczne" dzielono także mniejszości narodowe: do tych ostatnich zaliczano przede wszystkim Niemców, Węgrów i Ukraińców w Polsce. Źródłem największego jednak podziału kontynentu stała się rewolucja bolszewicka w Rosji i powstanie pierwszego państwa rządząnego przez partię komunistyczną. Rosyjska Federacyjna Republika Radziecka kwestionowała nie tylko system wersalski, Ligę Narodów, rolę Wielkiej Brytanii i Francji, ale kapitalizm jako taki, wszystkie jego fundamenty: prywatną własność, inicjatywę i przedsiębiorczość, gospodarkę rynkową i wolną konkurencję, demokrację parlamentarną, podział władz, prawa jednostki, religię i moralność. (fragment tekstu)

EN

Bolshevik revolution in Russia in 1917 and emerging of the first communist superpower led to the split -first in Europe and next in the world into two opposite ideological, political and socioeconomic systems. For Great Britain being at that time the only global power and European leader after the World War I, the creation of Bolshevik Russia was the unusual challenge: the policy of communist country discredited all the foundations and rules of British foreign policy and diplomacy and the existence of empire itself. The attitude of Great Britain to Bolshevism and Soviet Russia in the period of 1917-1920 changed threefold: it was prevailing upon Moscow to stay within the Triple Entente and continue war on its side, armed intervention and help in the drive to independence in the suburbs of the former tsar power and finally establishing economic relations and acknowledging de facto. For the next 10 years the British-Russian relations were affected by the events of 1918-1920 when Great Britain played the main role in the war between the West and Bolshevism. The picture that emerged at that time in Russia was the stereotype of Great Britain as the greatest enemy and the initiator of crucifix procession against Bolshevism and in Great Britain the stereotype of Bolshevism as the constant threat to European Civilization. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Wojna Światowa I; Komunizm; Rewolucja; Dyplomacja

EN

World War I; Communism; Revolution; Diplomacy

• Czasopismo: Przedsiębiorczość i Zarządzanie
• Rocznik: 2011
• Tom: 12
• Numer: z. 8 Świat i Europa we współczesnych stosunkach międzynarodowych - nowe wyzwania
• Strony: 325--352

Twórcy

autor

Marian Orzechowski

• Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania w Łodzi

Bibliografia

• Albertini L., The Origins of the War of 1914, London 1965.
• Anderson M.S., The Ascendance of Europe 1815-1914, London 1985.
• Baranowski B., Baranowski K., Historia Azerbejdżanu, Wrocław 1987.
• Baranowski B., Baranowski K., Historia Gruzji, Wrocław 1987.
• Bartlett C., Konflikt globalny. Międzynarodowa rywalizacja wielkich mocarstw w latach 1880-1990, Wrocław 1997.
• Bell P.M.H., The Origins of the Second World War in Europe, Harlow 2007.
• Borejsza J.K., Piękny wiek XIX, Warszawa 1984.
• Carr E.H., International Relations between the Two World Wars (1919-1939), London 1951.
• Churchill W., Druga wojna światowa, t. 1, Gdańsk 1994.
• Churchill parle. Le bolchevisme vu par un homme d'état anglais 1919-1941, b.m.w., około 1941 r.
• Craig G., George A., Force and Statecraft: Diplomatic Problems of our Times, New York 1983.
• Craig G., War, Politics and Diplomacy, Oxford 1967.
• Dillon E.J., Konferencja pokojowa w Paryżu, Warszawa 1921.
• Dobrzycki W., Historia stosunków międzynarodowych w czasach nowożytnych 1815-1945, Warszawa 1996.
• Document on British Foreign Policy 1919-1939, t. 1, London 1952.
• Duroselle J.-B., L'Europe de 1815 á nous jours. Vie politique et relations internationales, Paris 1967.
• Feis H., The Diplomacy of the Dollar. First Era 1919-1932, Baltimore 1950.
• Fleming D.F., The Cold War and Its Origins 1917-1960, London 1961.
• Gilbert M., Churchill. Biografia, t. 1-2, Poznań 1997.
• Godden G., The Communist Attack on Great Britain. International Communism at Work, London 1935.
• Historia dyplomacji 1914-1939, t. III, Warszawa 1973.
• Holborn H., The Political Colapse of Europe, New York 1954.
• Kendall W., The Revolutionary Movement in Britain 1900-1921. The Origins of British Communism, London 1969.
• Kennedy P., Mocarstwa świata. Narodziny. Rozkwit. Upadek. Przemiany gospodarcze i konflikty zbrojne w latach 1500-2000, Warszawa 1994.
• Kędzierski J.Z., Dzieje Anglii 1485-1939, t. 2, Warszawa 1986.
• Kissinger H., Dyplomacja, Warszawa 2002.
• Klugmann J., History of the Communist Party of Great Britain, t. 1, Formation and Early Years. 1919-1924, London 1968.
• Launay de J., Historia tajnej dyplomacji 1914-1945, Kraków 1970.
• Lloyd G.D., Wspomnienia wojenne, t. 1-3, Warszawa 1938.
• Lockhart R.H.B., Pamiętniki angielskiego szpiega, Warszawa 1934.
• Lubbe A., Dominacja i współzależność. Ekonomiczne podstawy Pax Britanica i Pax Americana, Warszawa 1994.
• Lubecki W., Churchill bez maski. Szkic biograficzny, Kraków 1946.
• MacFarlane L., The British Communist Party. Its Origin and Development until 1929, London 1966.
• Materski W., Bolszewicy i samuraje. Walka dyplomatyczna i zbrojna o rosyjski Daleki Wschód 1919-1925, Warszawa 1990.
• Materski W., Georgia rediviva. Republika Gruzińska w stosunkach międzynarodowych 1918-1921, Warszawa 1994.
• Michałek K., Amerykańska krucjata w obronie wolności Europy w latach 1917-1918, w: Historia. Stosunki międzynarodowe. Amerykanistyka, Warszawa 2001.
• Mowat R.B., History of European Diplomacy, t. 1, 1914-1925, London 1928.
• Morris J.N., Pax Britanica. The Climax of an Empire, London 1975.
• Pelling H., The British Communist Party. A Historical Profile, London 1957.
• Rajewski A., Anglijskaja intierwencija i musawatskoje prawitielstwo. Iz istorii intierwencji i kontrriewolucji w Zakawkazije, Baku 1927.
• Renouvin P., Historire des realations internationales, Paris 1954.
• Robbins K., Zmierzch wielkiego mocarstwa. Wielka Brytania w latach 1870-1992, Warszawa 1994.
• Schmid A.P., Churchill privater Krieg. Intervention und Kontrrevolution im russischer Bürgerkrieg. November 1918 - März 1920, Zürich 1975.
• Setton-Watson H., The Pattern of Communist Revolution. A Historical Analysis, London 1960.
• Strang W., Britain in World Affairs, London 1961.
• Świętochowski T., Azerbejdżan i Rosja, Warszawa 1998.
• Taylor A.J.P., The Struggle for Mastery of Europe 1848-1919, Oxford 1954.
• Truchanowskij W.G., Uinston Czerczill, Politiczeskaja biografija, Moskwa 1968.
• Undasynow J.N., Kommunisty i lejboristskaja partija 1919-1923, Moskwa 1979.
• Wallerstein I., Koniec świata jaki znamy, Warszawa 2004.
• Wandycz P., Pax Europea. Dzieje systemów międzynarodowych w Europie 1815-1914, Warszawa 2003.
• Zarnickij S., Trofimow L., Tak naczinałsja Narkomindieł, Moskwa 1984.
• Zins H., Historia Anglii, Warszawa 1979.