Rzeczywistość narracji a fikcyjność osoby

• Autorzy: Józef Bremer

Warianty tytułu

The Reality of Narrative versus Functionality of Person

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

CEL NAUKOWY: Celem niniejszego artykułu jest krytyczne omówienie zaproponowanego przez D. Dennetta funkcjonalno eliminatywistycznego ujęcia osoby (jaźni), w którym jest ona zredukowana do abstrakcyjnego środka narracyjnej ciężkości, analogicznie do środka ciężkości ciała w fizyce. Wynikiem wspomnianej eliminacji jest teza o iluzoryczności jaźni. O ile w potocznym rozumieniu osoby to ona właśnie jest autorem opowiadań, tak narracyjny środek ciężkości jest tworzony przez opowiadania - czy to zasłyszane od innych, czy powtarzane przez niego samego dla siebie samego. PROBLEM I METODY BADAWCZE: W opracowaniu poddano filozoficznej analizie Dennetta heterofenomenologiczną koncepcję osoby (jaźni), negującej "rzeczywistość" subiektywnych (pierwszoosobowych) doświadczeń. Dostępnymi z perspektywy trzecioosobowej korelatami subiektywnych stanów (o których mówią narracje w pierwszej osobie) mogą być należące do osoby wzorce aktywności neuronalnych jej mózgu. Celem ujaśnienia wywodu na temat eliminacji subiektywnej jaźni wskazano na przykłady komputerów tworzących opowiadania. PROCES WYWODU: Niniejsze opracowanie zwraca uwagę na trudności wyłaniające się przy Funkcjonalno-eliminatywistycznych redukcjach osoby, zwłaszcza na słabe punkty analogii: środek ciężkości w teoriach w fizyce versus abstrakcyjny środek narracyjnej ciężkości w antropologii filozoficznej. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Wyniki analizy wskazują na teoretyczne braki w heterofenomenologii, gdy chodzi o podanie przekonującego uzasadnienia tezy o iluzoryczności jaźni oraz o tym, że jest ona jedynie wiązką narracji. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Na nowo należy zadać pytania: Kto ulega większej iluzji? My z naszym potocznie ujętym poczuciem bycia autorami narracji czy też Dennett stwierdzający, iż można się obejść bez uwzględniania subiektywności, jedności i tożsamości takiego autora? Na ile Dennett wyjaśnia świadomość osoby, jej tożsamości i jedności? Dlaczego społecznie zakorzeniona, potocznie ujmowana osoba ma być ontologiczną fikcją, iluzją? Rekomendacja do dalszych badań brzmi: Zagadnienia związane z osobą i tworzonymi przez nią opowiadaniami (bądź po dennetowsku "opowiadaniami, które ją tworzą") domaga się dzisiaj rozpatrywania z różnych perspektyw: od psychologii, socjologii, neurologii, nauki o sztucznej inteligencji, po filozofię.(abstrakt oryginalny)

EN

RESEARCH OBJECTIVE: The aim of this article is to critically discuss the functional and eliminativist approach to understanding of person (self) proposed by D. Dennett, in which person (self) is reduced to an abstract narrative center of gravity, analogously to the center of gravity of the body in physics. The result of this reduction is the thesis about the illusory nature of the self. While in the common sense understanding of the concept of person, it is the person who is the author of the stories, the narrative center of gravity is created by stories - whether they are heard from the others or repeated by person himself for himself. THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: In the study, Dennett's heterophenomenological concept of the person (self), denying the "reality" of subjective (first person) experiences, has been submitted to philosophical analysis. The correlates of subjective states, available from the perspective of the third person (thanks to the first person narratives) can be identify with the person's patterns of neural activity in the brain. In order to clarify the argument about the elimination of the subjective self the examples of computers creating stories were evoked. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: This study underlines the difficulties emerging in the functionaleliminativist reductions of the person, especially the weak points of analogy: the center of gravity in in physics theories versus the abstract center of narrative gravity in philosophical anthropology. RESEARCH RESULTS: The results of the analysis show the theoretical deficiencies in hetero-phenomenology when it comes to providing a convincing justification for the thesis of the illusory of self and the fact that self is only a bundle of narratives. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: The following questions should be asked and reconsidered: Who is more a victim of illusion? We, with our colloquially understood sense of being the authors of the narrative, or Dennett stating that one can give up taking into account the subjectivity, unity and identity of such an author? How much does Dennett is successful in explaining the person's awareness, identity and unity? Why a socially rooted, colloquially perceived person is supposed to be an ontological fiction, an illusion? The recommendation for further research is: Issues related to the person and the stories he creates (or, in Dennett's way "stories that create it"), demand today consideration from various perspectives: starting from psychology, sociology, neurology, science of artificial intelligence, and ending with philosophy.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Funkcjonalizm; Filozofia człowieka; Analiza behawioralna

EN

Functionalism; Human philosophy; Behaviour analysis

• Czasopismo: Horyzonty Wychowania
• Rocznik: 2018
• Tom: 17
• Numer: nr 42 Narracja - perspektywa interdyscyplinarna
• Strony: 39--56

Twórcy

autor

Józef Bremer

• Akademia Ignatianum w Krakowie; Uniwersytet Jagielloński

Bibliografia

• Barresi, J. (1999). On Becoming a Person. Philosophical Psychology, 12(1), 79-98.
• Beetz, J. (2015). E=mc2: Physik für Höhlenmenschen. Berlin: SpringerVerlag.
• Bremer, J. (2005). Jak to jest być świadomym. Analityczne teorie umysłu a problem neuronalnych podstaw świadomości. Warszawa: IFiS PAN.
• Bremer, J. (2016). Neuronaukowy i potoczny obraz osoby w kognitywistyce. Kraków: Wydawnictwo WAM; Akademia Ignatianum.
• Bremer, J. (2017). Soul or Mind? Some Remarks on Explanation in Cognitive Science. Scientia et Fides, 5(2), 39-70.
• Dennett, D.C. (1991). Consciousness Explained. Boston: Little, Brown and Company. (Polskie tłumaczenie: Dennett, D.C. (2016). Świadomość. Kraków: Copernicus Center Press. Tłum.E. Stokłosa, redakcja naukowa i posłowie M. Miłkowski).
• Dennett, D.C. (1992). The Self as a Center of Narrative Gravity. W: F.S. Kessel, P.M. Cole i D.L. Johnson (red.), Self and Consciousness: Multiple Perspectives. Hillsdale (NY): Lawrence Erlbaum Associates, 103-115.
• Dennett, D.C. (1998). Brainstorms: Philosophical Essays on Mind and Psychology. Cambridge (MA): The MIT Press.
• Geddes, L. (1911). Person. W: The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. Pozyskano z: http://www.newadvent.org/cathen/11726a.htm (dostęp: 13.12.2017).
• Jozuka, E. (2016). A Japanese AI Almost Won a Literary Prize: The ShortForm Novel Hints at a Computer's Desire to Acquire Selfhood. Motherboard, March 24. Pozyskano z: https://motherboard.vice.com/en_us/article/wnxnjn/ajapaneseaialmostwonaliteraryprize (dostęp:05.01.2017).
• Krause, F.E., Kerstin, R. i Rohlfing, K.J. (2014). Ich oder Du? Die Therapie der pronominalen Umkehr bei AutismusSpektrumStörung. Logos, 22(1), 4-15.
• Mele, A.R. (1997). Real SelfDeception. Behavioral and Brain Sciences, 20(1), 91-136.
• Moskowitz, C. (2014). Higgs Boson Looks "Standard," but Upgraded LHC May Tell a Different Tale. Scientific American. July 26. Pozyskano z: https://www.scientificamerican.com/article/higgsbosonlooksstandardbutupgradedlhcmaytelladifferenttale1/ (dostęp: 02.01.2018).
• Nagel, T. (1997). Jak to jest być nietoperzem? W: T. Nagel, Pytania ostateczne, tłum. A. Romaniuk. Warszawa: Fundacja "Aletheia", 203-219.

Identyfikatory

DOI

10.17399/HW.2018.174203