Narracja w biografiach fikcyjnych - gra wyobraźni i lęku

• Autorzy: Anita Całek

Warianty tytułu

Narrative in Fictional Biographies - A Game of Imagination and Anxiety

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

CEL NAUKOWY: Omówienie specyfiki narracji biograficznych na przykładzie biografii fikcyjnych. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Analiza narracji biograficznej przeniesionej na zasadzie mimetyzmu formalnego w obszar fikcji oraz weryfikacja hipotezy A. Bielik Robson (2004), iż narracja służy ukrywaniu traumy wynikającej ze zderzenia Ja z wymiarem temporalności. PROCES WYWODU:  Wyjściowy model narracji biograficznej w fikcji został rozwinięty: wskazano kilka zróżnicowanych typów biografii fikcyjnej z obszaru różnomedialnych tekstów kultury, wyznaczając cztery grupy narracji: 1) o fikcyjnych twórcach; 2) o fikcyjnych biografach; 3) o "mówcach umarłych"; 4) o fikcjonalizacji biegu życia. Fabuły te, jawnie nawiązujące do problematyki biograficznej, są - na głębszym poziomie - opowieściami o traumie śmiertelności i lęku przed utratą kontroli nad własną biografią. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Efektem przeprowadzonej analizy jest opracowanie typologii i charakterystyki biografii fikcyjnych w kontekście problematyki narracji. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Popularność biografii fikcyjnych skłania do dalszych analiz mechanizmów narracyjnych: ich badanie nie tylko pogłębia dotychczasowe rozumienie tożsamościowego znaczenia narracji, ale i kształtuje nowe narzędzia do analizowania problematyki biograficznej w historiografii i kulturze.(abstrakt oryginalny)

EN

RESEARCH OBJECTIVE: Discussion of the narrativity in fictional biographies. THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: Analysis of the biographical narrative: studying the ways in which a biographical narratives functions withing the fictional framework. Verification of Agata Bielik Robson's hypothesis of trauma concealing characteristic of the narrative that confronts the Self with a temporal plane. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: Łebkowska's model of biographical narrative in fiction will be confronted, accordingly, with a selection of texts of culture that reflect the chosen problem, that is: (1) biographies of fictional artits; (2) histories of fictional biographers; (3) "speaker for the dead" trope; and (4) the narrative and the course of life. Analysis of their content has shown that these stories tell also about the trauma of mortality and fear of losing control over their own biography . RESEARCH RESULTS: The paper will provide a thorough study of fictional biographies, alongside with establishing a typology of biographical narratives. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATION: Increasing interest in fictional biographism, encourages taking a closer look at narrative mechanisms functioning in analysed texts of culture. Studying and compartmentalising them not only will deepen the heretofore understanding of the idea of narrative identity, but also will shape new tools for analysing biographies in historiography and culture studies.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Tożsamość; Historiografia

EN

Identity; Historiography

• Czasopismo: Horyzonty Wychowania
• Rocznik: 2018
• Tom: 17
• Numer: nr 42 Narracja - perspektywa interdyscyplinarna
• Strony: 57--70

Twórcy

autor

Anita Całek

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Bibliografia

• BielikRobson, A. (2004). Słowo i trauma: czas, narracja, tożsamość. Teksty Drugie, 5, 23-34.
• Brooker, Ch. (prod.). (2013). Zaraz wracam (Be Right Back) [s. 2, odc. 3]. W: Czarne lustro (Black Mirror) [serial]. Wielka Brytania, USA: Channel 4.
• Bruner, J. (2006). Narracyjna konstrukcja rzeczywistości. W: J. Bruner, Kultura edukacji. Przekł. T. BrzostowskaTereszkiewicz. Wstęp: A. Brzezińska. Kraków: TAiWPN Universitas, 181-208.
• Burszta, W.J. (2014). Przyleganie do przeszłości. W: E. Golachowska i A. Zielińska (red.), Konstrukcje i destrukcje tożsamości. Tom III: Narracja i pamięć. Warszawa: Instytut Slawistyki PAN, 20-34.
• Burzyńska, A. (2004). Kariera narracji. O zwrocie narratywistycznym w humanistyce. Teksty Drugie, 1-2, 43-64.
• Całek, A. (2013). Biografia naukowa: od koncepcji do narracji. Interdyscyplinarność, teorie, metody badawcze. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Całek, A. (2016a). Biografia jako reprezentacja. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica IV, 25-41.
• Całek, A. (2016b). Narrator biografii naukowej: między referencyjnością a fikcją. W: R. Skrzyniarz, L. Dziaczkowska i D. Opozda (red.), Przedmiot, źródła i metody badań w biografii. Lublin: Episteme, 39-59.
• Card, O.S. (2013). Mówca umarłych. Przekł. P.W. Cholewa. Warszawa: Prószyński i S-ka.
• Decker, G. (2014). Hermann Hesse. Wędrowiec i jego cień. Przekł. E. Borg i M. Przybyłowska. Warszawa: Świat Książki.
• Eco, U. (2007). Sześć przechadzek po lesie fikcji. Przekł. J. Jarniewicz. Kraków: Znak.
• Forster, M. (reż.). (2006). Przypadek Harolda Cricka (Stranger Than Fiction) [film]. USA: Columbia Pictures.
• Głowiński, M. (1973). Gry powieściowe. Szkice z teorii i historii form narracyjnych. Warszawa: PWN.
• Helman, A. (2007). Biografia fikcyjna - literackie i filmowe dzieje Salome. W: T. Szczepański i S. Kołos (red.), Biografistyka filmowa: ekranowe interpretacje losów i faktów. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, UMK, 25-38.
• Hesse, H. (2004). Gra szklanych paciorków. Próba opisu życia magistra ludi Józefa Knechta wraz z jego spuścizną pisarską. Przekł. M. Kurecka. Warszawa: PIW.
• Kaniewska, B. (1992). Mimetyzm formalny w polskiej prozie współczesnej. Pamiętnik Literacki, 3, 95-128.
• Kołos, S. (2014). Życie sfilmowane. Uwagi o filmie biograficznym. W: A. Gwóźdź i M. KempnaPieniążek (red.), Film i media - przeszłość i przyszłość. Kontynuacje. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 65-77.
• Łebkowska, A. (2004). Narracje biograficzne w fikcji. W: Z. Mitosek (red.), Opowiadanie w perspektywie badań porównawczych. Kraków: TAiWPN Universitas, 315-331.
• Maj, K.M. (2015). Allotopie. Topografia światów fikcjonalnych. Kraków: TAiWPN Universitas.
• McHale, B. (2012). Powieść postmodernistyczna. Przekł. M. Płaza. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Monluçon, A.-M. i Salha, A. (red.). (2007). Fictions biographiques: XIXe XXIe siècles. Toulouse: Presses Universitaires du Mirail.
• Nabokov, V. (2003). Prawdziwe życie Sebastiana Knighta. Przekł. M. Kłobukowski. Posł. L. Engelking. Warszawa: Muza.
• Naim, O. (reż.). (2004). Wersja ostateczna (The Final Cut) [film]. Kanada, Niemcy, USA: Cinerenta Medienbeteiligungs KG.
• Ryan, M.-L. (2013). Transmedial Storytelling and Transfictionality. Poetics Today, 3, 361-388.
• Setterfield, D. (2006). Trzynasta opowieść. Przekł. B. Przybyłowska. Warszawa: Amber.
• Sławiński, J. (2000). Biografia. W: M. Głowiński, T. Kostkiewiczowa, J. Sławiński i A. OkopieńSławińska (red.), Słownik terminów literackich. Wrocław: Ossolineum, 67.
• White, H. (2000). Poetyka pisarstwa historycznego, red. E. Domańska, M. Wilczyński. Kraków: TAiWPN Universitas.
• White, H. (2009). Proza historyczna, red. E. Domańska. Kraków: TAiWPN Universitas.
• White, H. (2014). Przeszłość praktyczna, red. E. Domańska. Kraków: TAiWPN Universitas.
• Wyka, K. (1963). "Pan Tadeusz". Studia o poemacie. Warszawa: PIW.

Identyfikatory

DOI

10.17399/HW.2018.174204