Refleksja nad istotą narracji w kontekście badań z zakresu psychologii rozwoju człowieka

• Autorzy: Maria Kielar Turska

Warianty tytułu

The Reflections on the Essence of Narration in the Context of Research in the Psychology of Human Development

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest przedstawienie badań psychologicznych nad narracją z punktu widzenia rozwoju poznawczej reprezentacji narracji oraz kompetencji narracyjnej w biegu życia. PROBLEM I METODY BADAWCZE: W artykule przedstawiono wyniki analiz literatury przedmiotowej oraz pokazano empiryczne poszukiwania dotyczące wiedzy o narracji, zmian rozwojowych w tym zakresie oraz kształtowania się kompetencji narracyjnej. PROCES WYWODU: Wywód składa się z czterech części. W pierwszej przedstawiono wyniki analizy badań nad narracją ujmowaną jako efekt ekspresji werbalnej, dotyczące wiedzy o cechach formalnych wypowiedzi narracyjnej oraz o przekazywanych treściach. Część druga zawiera rozważania nad tworzeniem się schematów zdarzeń stanowiących istotę narracji, ze zwróceniem uwagi na wczesne powstawanie schematu narracyjnego i jego automatyczne aktualizowanie się. Część trzecia pokazuje rozwój kompetencji narracyjnej oraz jej związek z wiedzą o narracji. Ostatnia część pokazuje zastosowanie narracji w psychologicznych badaniach nad biegiem życia w formie wywiadu narracyjnego. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Przedstawione rozważania zawierają propozycję całościowego ujęcia rozważanego problemu, czyli istoty narracji z punktu widzenia badań nad rozwojem psychicznym człowieka. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Jednym z ważnych sposobów psychologicznego pozyskiwania wiedzy o człowieku, jego tożsamości, a także sposobów modyfikowania tej wiedzy jest narracja. Wiedza o zastosowaniu narracji w pracy psychologa powinna znaleźć miejsce w programach kształcenia.(abstrakt oryginalny)

EN

RESEARCH OBJECTIVE: The aim of the article is to present psychological research on narrative from the point of view of the development of cognitive representation of narrative and narrative competence in the course of life. THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The article presents the results of analyzes of the literature and shows empirical research concerning the knowledge of narrative, developmental changes in this area and the development of narrative competence. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: The argumentation consists of four parts. The first one presents the analysis of research on narrative defined as the effect of verbal expression, concerning knowledge about the formal features of narrative and about its content. The second part contains considerations on the development of event schemas which are constituting the essence of the narrative, paying attention to the early formation of the narrative scheme and its automatic updating. The third part shows the development of narrative competence and its relationship with narrative knowledge. The last part shows the use of narrative in psychological research on the life span in the form of a narrative interview. RESEARCH RESULTS: The presented considerations include the proposal of a comprehensive approach to the essence of narrative from the point of view of research on the psychological development of a human being. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: Narratives are important psychological ways of gaining knowledge about a human being, his/her identity, and how to modify this knowledge. The knowledge about the use of narratives in the work of a psychologist should find a place in educational programs.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Psychologia człowieka; Wiedza; Tożsamość

EN

Human psychology; Knowledge; Identity

• Czasopismo: Horyzonty Wychowania
• Rocznik: 2018
• Tom: 17
• Numer: nr 42 Narracja - perspektywa interdyscyplinarna
• Strony: 71--84

Twórcy

autor

Maria Kielar Turska

• Akademia Ignatianum w Krakowie

Bibliografia

• Abell, F., Happe, F. i Frith, U. (2000). Do triangles play tricks? Attribution of mental states to animated shapes in normal and abnormal development. Cognitive Development, 15, 1-16.
• Bal, M. (2012). Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji. Kraków: WUJ.
• Bokus, B. (1991). Tworzenie opowiadań przez dzieci. O linii i polu narracji. Kielce: Energeia.
• Bokus, B. (2000). Światy fabuły w narracji dziecięcej. Warszawa: Energeia.
• Bruner, J. (1986). Actual Minds, Possible Worlds. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
• Bruner, J. (1990). Życie jako narracja. K71-84wartalnik Pedagogiczny, 4, 3-17.
• Bühler, Ch. (1999). Bieg życia ludzkiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Cook, J.V. (1979). Young children and language. London: Edward Arnold.
• CichorzSadowska, J. (2011). Teoria umysłu i koncepcja siebie w średnim dzieciństwie. Nieopublikowana praca doktorska, przygotowana pod kierunkiem M. KielarTurskiej. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
• Forster, E.M. (1966). Aspects of the novel. Harmondsworth: Penguin Books.Gülich, E. i Quasthoff, U.M. (1985). Narrative analysis. W: T.A. van Dijk (red), Handbook of discourse analysis. Vol. 2. Dimensions of discourse. London, Orlando: Academic Press, 169-197.
• Hajduk, J. (2015). Petroniusza sztuka narracji. Kraków: WUJ.
• Harman, O., (2017). Cena altruizmu. George Price i poszukiwanie źródeł moralności. Kraków: Copercnicus Center Press.
• Katra, G. (2004). Metoda biograficzna i analiza narracji w badaniach nad planowaniem swojego życia. W: E. Dryll i A. Cierpka (red.), Narracja. Koncepcje i badania psychologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN, 159-174.
• Kemper, S. (1987). Constraints on psychological processes in discourse production. W: H.W. Dechert i M. Raupach (red.), Discourse Production. Norwood, NJ: Ablex.
• Kielar, M. (1987). W poszukiwaniu sposobów analizy dziecięcej narracji. Zeszyty Naukowe UJ, Prace Psychologiczne, z. 3, 33-55.
• KielarTurska, M. (1989). Mowa dziecka. Słowo i tekst. Kraków: WUJ.
• Kintsch, W. i van Dijk, T.A. (1978). Toward a model of text comprehension and production. Psychological Review, 85, 363-394.
• Klawiter, A. (red.). (2009a). Formy aktywności umysłu, t. 1. Ujęcie kognitywistyczne. Emocje, percepcja, świadomość. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Klawiter, A. (red.). (2009b). Formy aktywności umysłu, t. 2. Ujęcie kognitywistyczne. Ewolucja i złożone struktury poznawcze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Labov, V. i Waletzky, J. (1967). Narrative analysis: oral versions of personal experience. W: J. Helm (red.), Essays on the verbal and visual arts. Seattle: American Ethnological Society.
• Linker, L. (1973). Modes of instructional speech in sevenyearold children. London: University Press.
• Mazur, B. (2001). Skrypt a opowiadanie u dzieci trzyletnich i sześcioletnich. Nieopublikowana praca magisterska, przygotowana pod kierunkiem Marii KielarTurskiej. Kraków: Akademia Pedagogiczna. Komisji Edukacji Narodowej.
• Moragan, A. (2000). Terapia narracyjna. Warszawa: Wydawnictwo Paradygmat.
• Oatley, K. i Yuill, N. (1985). Perception of personal and interpersonal action in a cartoon film. British Journal of Social Psychology, 24, 115-124.
• Polanyi, L. (1985). Conversational storytelling. W: T.A. van Dijk (red.), Handbook of discourse analysis. Vol. 3. Disourse and dialogue. London, Orlando: Academic Press, 183-201.
• Propp, V. (1968). Morfologia bajki. Pamiętnik Literacki, LIX, z. 4, 203-242.
• PrzetacznikGierowska, M. (1994). Posługiwanie się językiem w niektórych kontekstach społecznych przez dzieci i młodzież: mowa kontrolująca, instrukcyjna i narracyjna. W: M. PrzetacznikGierowska (red.), Od słowa do dyskursu. Warszawa: Energeia, 207-266.
• Robinson, W.P. (1972). Language and social behaviour. London: Penguin Books.
• Schütze, F. (1987). Das narrative Interview in Interaktionsfeldstudien I. Studienbrief der Fernuniversität. Hagen: Studienbrief der Fernuniversität.
• SiwiecOjirogbe, K. (2012). Reprezentacja poznawcza narracji u dzieci w okresie średniego dzieciństwa. Nieopublikowana praca magisterska, przygotowana pod kierunkiem M. KielarTurskiej. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
• Stein, N.L. (1988). The development of storytelling skill. W: M.B. Franklin i S. Barten (red.), Child language. A book of readings. New York: Cambridge University Press.
• Stein, N.L. i Liwag, M.D. (1997). Children's understanding, evaluation, and memory for emotional events. W: P.W. van den Broek, P.J. Bauer i T. Bourg (red.), Developmental spans in event comprehension and representation. Mahwah, New Jork: Lawrence Erlbaum Associates, 199-235.
• Szuman, S. i Dzierżanka A. (1957). Rozwój umiejętności opisywania i wyjaśniania przez dzieci splotu zdarzeń przedstawionego na obrazku. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Psychologia i Pedagogika, z. 1, 9-54.
• Trzebiński, J. (2008). Problematyka narracji we współczesnej psychologii. W: B. Janusz, K. Gdowska i B. de Barbaro (red.). Narracja. Teoria i praktyka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• van Dijk, T. (1985). Działanie, opis działania a narracja. Pamiętnik Literacki, LXXVI, z. 1, 145-166.

Identyfikatory

DOI

10.17399/HW.2018.174205