Narracja źródłem wiedzy w pedagogice

• Autorzy: Miłosz Mółka , Janusz Mółka

Warianty tytułu

Narrative as a source of knowledge in pedagogy

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest usystematyzowanie wiedzy o narracji oraz wskazanie jej specyfiki i miejsca w kontekście badań jakościowych prowadzonych na gruncie nauk społecznych, w szczególności pedagogiki. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem artykułu powiązany został z pytaniem o to, czym jest narracja i jakie może ona mieć znaczenie dla badań pedagogicznych. Poszukując odpowiedzi na tak postawione pytanie - problem artykułu - odwołano się do krytycznej analizy literatury przedmiotu, a następnie porównano zebrane wyniki po to, by na tej podstawie podjąć próbę naszkicowania naukowego waloru narracji. PROCES WYWODU: Analizę literatury przedmiotu wyznaczył hermeneutyczny kierunek rozważań: począwszy od określenia znaczenia narracji w pedagogice, poprzez przybliżenie jednej z jej głównych kategorii, czyli tzw. "autokreacji tożsamości", do ukazania zależności zachodzących między pedagogiką społeczną a pedagogiką dyskursywną. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W wyniku przeprowadzonych analiz zasygnalizowano naukowe znaczenie narracji w badaniach jakościowych. Znaczenie to swoją naukową legitymizację upatruje w funkcji eksploracyjnej, która skupia się przede wszystkim na wyjaśnieniach dotyczących sposobu rozumienia świata przez badanych (autorów narracji). Tym samym dowartościowuje ono humanistyczne spojrzenie na problematykę szeroko rozumianej rzeczywistości wychowawczej. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Narracje od niedawna uczyniono przedmiotem badań w pedagogice. Mimo to obserwuje się duże zainteresowanie możliwościami, jakie niesie ze sobą ich wykorzystanie w badaniach pedagogicznych. W literaturze przedmiotu podkreśla się, że poza poprawnymi metodologicznie i ugruntowanymi teoretycznie analizami narracji zdarzają się przypadki posługiwania się nimi bez należytego namysłu, co w konsekwencji prowadzi do spadku ich wartości. W celu ograniczenia nakreślonego ryzyka w postaci banalizacji potencjału wynikającego z narracyjnego odczytywania rzeczywistości edukacyjnej postuluje się, aby w prowadzonych badaniach pedagogicznych korzystać z transparentnych i uznanych naukowo procedur. Jedną z nich może być np. metoda wywiadu narracyjnego oparta na założeniach opracowanych przez niemieckiego socjologa Fritza Schützego lub technika analizy strukturalnej, którą w Polsce promują m.in. Zbigniew Marek i Anna Walulik. Obie procedury z powodzeniem wykorzystywane są nie tylko przez czołowych przedstawicieli badań narracyjnych w Niemczech, ale coraz częściej także przez rodzimych badaczy.(abstrakt oryginalny)

EN

RESEARCH OBJECTIVE: The aim of the article is to systematize knowledge about the narrative and to indicate its specificity and place in the context of qualitative research conducted on the basis of social sciences, especially pedagogy. THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The problem of the article was related to the question of what narration is and what it might mean for pedagogical research. Looking for answer for this question - the problem of the article - appealed to a critical analysis of the literature of the subject, and then compared the collected results to attempt to sketch the scientific value of the narrative. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: The analysis of the literature has based on the hermeneutical direction of the discussion: from defining the meaning of narrative in pedagogy by approximating one of its main categories, the so called "self identity," to show the relationship between social pedagogy and discursive pedagogy. RESEARCH RESULTS: As a result of the analyzes, the scientific significance of narrative in qualitative research was reported. This significance its scientific legitimacy basic on the exploratory function, which focuses first and foremost on the explanations about the way the world is understood by the investigators (the authors of the narrative). Thus, it appreciating the view from humanistic perspective for the problems of the broadly understood educational reality. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: Recently, narrative has become the subject of research in pedagogy. Despite this, there is a great interest in the narrative possibilities that can be found in pedagogical research. In the literature of the subject, it is emphasized that in addition to methodologically correct and well established narrative analyzes, there are cases of using them without proper reflection, which in consequence leads to a decrease in their value. In order to limit the potential risk in the form of simplify the potential resulting from the narrative reading of the educational reality, it is recommended that in the conducted pedagogical studies use transparent and scientifically recognized procedures. One of them may be, for example, a narrative interview method based on the assumptions developed by German sociologist Fritz Schütze or a structural analysis technique promoted in Poland by Zbigniew Marek and Anna Walulik. Both procedures are successfully used not only by the leading representatives of narrative research in Germany, but more and more often by native researchers.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Wiedza; Pedagogika; Wychowanie

EN

Knowledge; Pedagogy; Parenting

• Czasopismo: Horyzonty Wychowania
• Rocznik: 2018
• Tom: 17
• Numer: nr 42 Narracja - perspektywa interdyscyplinarna
• Strony: 111--123

Twórcy

autor

Miłosz Mółka

• Akademia Ignatianum w Krakowie

autor

Janusz Mółka

• Akademia Ignatianum w Krakowie

Bibliografia

• Bal, M. (2012). Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Baszczak, B. (2011). Tożsamość człowieka a pojęcie narracji. Analiza i Egzystencja, 14, 123-140.
• Burzyńska, A. (2004). Kariera narracji. O zwrocie narratywistycznym w humanistyce. Teksty Drugie 1-2, 43-64.
• Ciechowska, M. i Szymańska, M. (2017). Wybrane metody jakościowe w badaniach pedagogicznych. Część I. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ignatianum, Wydawnictwo WAM.
• Chase, E. (2009). Wywiad narracyjny. Wielość perspektyw, podejść, głosów. W: N.K. Denzin i Y.S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych. T. II. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Dróżka, W. (2014). Badania biograficzne w pedeutologii. Stan i kierunki ewolucji. Przegląd Badań Edukacyjnych, 19(2), 211-234.
• Gałkowski, S. (2016). Długomyślność. Wprowadzenie do filozofii wychowania. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ignatianum, Wydawnictwo WAM.
• Jemielnik, J. (2013). Wybrane aspekty badań narracyjnych w kontekście analizy biografii muzycznych. Annales Universitatis Mariae CurieSkłodowska, 1(11), 91-102.
• Kaźmierska, K. (2013). Badania biograficzne w naukach społecznych. Przegląd Socjologii Jakościowej, 4(9), 6-10.
• Kaźmierska, K. (red.). (2012). Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów. Kraków: Zakład Wydawniczy "Nomos".
• KlusStańska, D. (2002). Narracje w szkole. W: J. Trzebiński (red.), Narracja jako sposób rozumienia świata. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Kos, E. i UrbaniakZając, D. (2013). Badania jakościowe w pedagogice. Wywiad narracyjny i obiektywna hermeneutyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Królikiewicz, R. (2017). Doświadczenie edukacji domowej i edukacji tradycyjnej - w narracji maturzysty. Studia Paedagogica Ignatiana, 3(20), 161-181.
• Krüger, H.-H. (2007). Metody badań w pedagogice. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Kwiatkowska, A. (1999). Tożsamość a społeczne kategoryzacje. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
• Lalak, D. (2010). Życie jako biografia. Podejście biograficzne w perspektywie pedagogicznej. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Lalak, D. (2014). Wstęp. W: R. Krenz (red.), Aktywna biografia w przestrzeni społecznej. Kwidzyn: Stowarzyszenie Ekoinicjatywa.
• Marek, Z. (2017). Pedagogika towarzyszenia. Perspektywa tradycji ignacjańskiej. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ignatianum.
• Mółka, M. (2017). Analiza strukturalna narracji procedurą badawczą w naukach pedagogicznych. W: J. Mółka i A. Walulik (red.), Septuaginta pedagogicznokatechetyczna. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ignatianum.
• Mółka, M. (2018). Między inkluzją a ekskluzją w resocjalizacji. Perspektywa biograficzna w pedagogicznej refleksji nad readaptacją społeczną. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ignatianum, Wydawnictwo WAM.
• Nizińska, A. (2007). O pożytkach z narracyjnego odczytywania świata społecznego. W: E. Kurantowicz i M. NowakDziemianowicz (red.), Narracja - krytyka - zmiana. Praktyki badawcze we współczesnej pedagogice. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP we Wrocławiu.
• NowakDziemianowicz, M. (2011). Narracja - Tożsamość - Wychowanie. Perspektywa przejścia i zmiany. Teraźniejszość - Człowiek - Edukacja: kwartalnik myśli społecznopedagogicznej, 3(55), 37-53.
• NowakDziemianowicz, M. (2013). Narracyjne możliwości pedagogiki a kryzys kultury i wychowania. Forum Oświatowe, 3(50), 35-60.
• NowakDziemianowicz, M. (2014). Narracja w pedagogice - znaczenie, badania, interpretacje. Kultura i Edukacja, 2(102), 7-44.
• Silverman, D. (2012). Prowadzenie badań jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Surma, B. (2017). Rozwój metody narracji w wychowaniu religijnym dzieci w poglądach polskich pedagogów. Polska Myśl Pedagogiczna, 3, 163-174.
• Śliwerski, B. (2015). Nauki o wychowaniu a pedagogika. Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne, 1(1), 14-41.
• Tokarska, U. (2014). Status podejścia narracyjnego we współczesnej psychologii. Czasopismo Psychologiczne, 20(1), 65-71.
• Trzebiński, J. (2002). Narracyjne konstruowanie rzeczywistości. W: J. Trzebiński (red.), Narracja jako sposób rozumienia świata. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• UrbaniakZając, D. (2011). Badania jakościowe jako źródło (naukowej) wiedzy pedagogicznej. W: T. HejnickaBezwińska (red.), Pedagogika ogólna. Dyskursy o statusie naukowym i dydaktycznym. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• UrbaniakZając, D. (2017). Narracja a biograficzna perspektywa badawcza. Studia Interdyscyplinarne, 1(4), 47-62.
• Walulik, A. (2012). Edukacyjne wspomaganie dorosłych w refleksji nad życiem. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ignatianum, Wydawnictwo WAM.

Identyfikatory

DOI

10.17399/HW.2018.174208