Klauzula rebus sic stantibus a podwyższenie sumy gwarancyjnej w ubezpieczeniach odpowiedzialności cywilnej

• Autorzy: Małgorzata Serwach , Eugeniusz Kowalewski

Warianty tytułu

The Rebus Sic Stantibus Clause and Raising the Value of a Warranty Amount in Civil Liability Insurance

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W ostatnich latach obserwujemy szczególnie dynamiczny rozwój ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej, co powoduje coraz większe zainteresowanie wskazaną problematyką, w szczególności zakresem udzielanej przez ubezpieczyciela ochrony. Praktyka ubezpieczeniowa dowodzi, że wzrost świadomości osób poszkodowanych znacznie częściej występujących z żądaniem naprawienia wyrządzonej szkody oraz podnoszących coraz wyższe roszczenia może - w konkretnym stanie faktycznym - doprowadzić do wyczerpania zastrzeżonego w umowie limitu sumy gwarancyjnej. Dlatego przedstawiciele nauki prawa wiele uwagi poświęcają obecnie nie tylko tym postanowieniom, które określają przedmiotowe czy czasowe ograniczenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń, ale też kwotowe granice ochrony ubezpieczeniowej. Kwestia dopuszczalności modyfikacji górnej granicy odpowiedzialności ubezpieczyciela w czasie trwania umowy, rozpatrywana na gruncie poszczególnych typów ubezpieczeń, najwięcej wątpliwości rodzi na tle ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej. Cechą charakterystyczną ubezpieczeń tego typu jest bowiem powstanie, z chwilą zajęcia wypadku ubezpieczeniowego, trójstronnego stosunku prawnego pomiędzy ubezpieczycielem, ubezpieczającym i poszkodowanym. Istnienie tego powiązania powoduje, że podmiotem faktycznie uprawnionym z umowy ubezpieczenia OC jest poszkodowany, czyli osoba trzecia spoza stosunku umownego. Dodatkowo we wskazanych ubezpieczeniach bardzo często mamy do czynienia ze szkodą na osobie, która z natury rzeczy ma charakter ewolucyjny, jej zakres oraz rozmiar mogą się pogłębiać, co z kolei może prowadzić do powstania nieprzewidzianych kosztów czy wydatków. W pozostałych ubezpieczeniach majątkowych wysokość sumy ubezpieczenia winna odpowiadać wartości ubezpieczeniowej, a tego rodzaju zależność w znacznym stopniu niweluje negatywne dla poszkodowanego skutki. Poza tym poszkodowanym jest tutaj sam ubezpieczający, który w każdym czasie może wystąpić do swojego kontrahenta z żądaniem podwyższenia sumy ubezpieczenia. Niezależnie od poczynionych uwag należy zauważyć, że w ubezpieczeniach OC - w przeciwieństwie do ubezpieczeń osobowych, nie wydaje się możliwe podwyższenie sumy gwarancyjnej na podstawie przepisów o waloryzacji sądowej. Warunkiem koniecznym zastosowania art. 3581 § 3 k.c. jest bowiem istnienie zobowiązania pieniężnego sensu stricto, którego przedmiotem od chwili jego powstania jest określona suma pieniężna. W ubezpieczeniach OC świadczenie zakładu ubezpieczeń polega na zwolnieniu ubezpieczającego od obowiązku wypłaty poszkodowanemu odszkodowania. Świadczenie tego podmiotu jako świadczeniem in natura należy do zobowiązań pieniężnych sensu largo, nazywanych też zobowiązaniami niepieniężnymi ze świadczeniem pieniężnym. (fragment tekstu)

EN

There often is a considerable period of time between the Civil Liability Insurance Contract coming to life and a situation in which a victim puts forward their claim concerning the damages caused by a person insured. During this period the value of the so-called Warranty Amount set by the parties may change. In such case there appear many questions as to the scope of the claims of the victim, who realises actio directa while there is a higher Warranty Amount in comparison to the day on which the Civil Liability Insurance Contract commenced. In addition to that, when there is a group of victims or when the only victim receives a high indemnification during a longer period of time, the Warranty Amount may run out. People connected with insurance have been searching for a solution to such a problem and the fact that the Warranty Amount can not be changed according to the court valorisation rules has been drawing attention to the rebus sic stantibus clause. The subject of the article is the admissibility of utilizing the rebus sic stantibus clause in order to raise the Warranty Amount. The detailed analysis presents the character and the grounds for art. 357 of the Civil Code against the rules and the function of civil liability insurance. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Odpowiedzialność cywilna; Ubezpieczenia; Roszczenia odszkodowawcze

EN

Civil liability; Insurances; Claims for compensation

• Czasopismo: Rozprawy Ubezpieczeniowe
• Rocznik: 2006
• Numer: nr 1(1)
• Strony: 7--19

Twórcy

autor

Małgorzata Serwach

• Uniwersytet Łódzki

autor

Eugeniusz Kowalewski

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Bibliografia

• 1. A. Brzozowski, glosa do uchwały z 26 listopada 1991 r., PiP 1992, z. 12, s. 117.
• 2. A. Brzozowski, Kodeks cywilny - komentarz pod red. K. Pietrzykowskiego, T. I - zobowiązania, C. H. Beck 1999, s. 758.
• 3. A. Brzozowski, Wpływ zmiany okoliczności na zobowiązania w prawie polskim (na tle prawa niektórych państw obcych), Warszawa 1992, s. 34 i nast.
• 4. E. Drozd, glosa do postanowienia SN z 26.11.1992 r., OSP 1993, s. 510.
• 5. Z. Gawlik, Klauzula rebus sic stantibus w znowelizowanym kodeksie cywilnym, NP 1990, nr 10-12, s. 36.
• 6. E. Kowalewski, Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej, funkcje i przemiany, Toruń 1981, s. 184-185.
• 7. E. Kowalewski, Teoretyczny model świadczenia ubezpieczeniowego w ubezpieczeniach odpowiedzialności cywilnej, AUNC, Prawo XXVIII, nr 205, Toruń 1990, s. 123 i nast.
• 8. R. Longchamps de Berie, Uzasadnienie do kodeksu zobowiązań, Warszawa 1936, s. 426.
• 9. L. Morawski, Wykładnia w orzecznictwie sądów - komentarz, Toruń 2002, s. 243-245 oraz s. 257 i nast.
• 10. M. Nesterowicz, glosa do uchwały z 26 listopada 1991 r., PS 1993, nr 7-8, s. 81.
• 11. M. Nesterowicz, glosa do uchwały SN z 26.11.1991 r., PS 1993, nr 7-8, s. 84.
• 12. E. Niezbecka, Wpływ nadzwyczajnej zmiany stosunków na uprawnienia z zakresu prawa spadkowego, Rejent 1992, nr 1, s. 40 i nast.
• 13. M. Orlicki, Umowa ubezpieczenia, Warszawa 2002, s. 41 i nast.
• 14. Z. Radwański, Zobowiązania - część ogólna, Warszawa 1995, s. 239.
• 15. W. Robaczyński, Powrót klauzuli rebus sic stantibus, Palestra 1991, nr 11-12, s. 12.
• 16. M. Serwach (w:) E. Kowalewski, Prawo ubezpieczeń gospodarczych, wyd. trzecie, Bydgoszcz - Toruń 2006, s. 410-411.
• 17. M. Serwach, (w:) Z. Brodecki, M. Serwach, Prawo ubezpieczeń gospodarczych - komentarz, Zakamycze 2005, s. 659 i nast.
• 18. J. Skąpski, Wpływ zmiany stosunków za zobowiązania, (w:) Studia z prawa zobowiązań, Warszawa - Poznań 1979, s. 313.
• 19. E. Skowrońska, Klauzula rebus sic stantibus. Sądowa waloryzacja świadczeń pieniężnych - w orzecznictwie Sądu Najwyższego, PS 1994, nr 7-8, s. 66.
• 20. A. Szpunar, glosa do uchwały SN z 31 maja 1994 r., PA 1995, nr 3, s.76.
• 21. A. Szpunar, glosa do uchwały z 26 listopada 1991 r., PiP 1992, z. 12, s. 113.
• 22. A. Szpunar, glosa do uchwały z 31 maja 1994 r., PA 1995, nr 3, s. 73.
• 23. A. Szpunar, glosa do uchwały z 29.12.1994 r., PiP 1995, z. 7, s. 95 i nast.
• 24. A. Szumański, Ochrona prawna strony umowy dotkniętej skutkami zmiany okoliczności (analiza prawnoporównawcza), PiP 1994, nr 7-8, s. 232.
• 25. A. Wąsiewicz, Umowa ubezpieczenia i jej charakter prawny, (w:) Ubezpieczenia w gospodarce rynkowej, T. 1, Branta 1994, s. 74.
• 26. T. Wiśniewski, (w:) Komentarz do kodeksu cywilnego, Ks. trzecia - Zobowiązania, T. I, Wydawnictwo Prawnicze Warszawa 1996, s. 28.