Status epistemologiczny aksjomatów, tez i hipotez w teoriach naukowych

• Autorzy: Marcin Nowak

Warianty tytułu

Epistemological Status of Axioms, Thesis and Hypothesis in Scientific Theories

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W wielu dyscyplinach naukowych zaobserwować można kryzys poznawczy. Taki stan rzeczy widoczny jest we współczesnej nauce na przykład w naukach ekonomicznych, a zwłaszcza w naukach o zarządzaniu. Od wielu już lat wskazuje się, że znajdują się one w okresie permanentnego kryzysu poznawczego [Koontz 1962; Laurie, Cherry 2003]. Nauki te nie wypracowały dotąd ani powszechnie uznawanych aksjomatów, ani nawet zdań mogących pełnić funkcję powszechnie akceptowanych twierdzeń. Obecnie uważa się, że związki teorii z praktyką nauk o zarządzaniu stały się wyłącznie iluzoryczne - wskazuje się, iż coś, co jest słuszne w teorii, w praktyce jednak nie sprawdza się. Jest to oczywista sprzeczność. Wszak coś, co jest słuszne w teorii musi być słuszne w praktyce - na mocy reguły modus ponendo ponens [Schopenhauer 2014, s. 98]. Rozbieżność praktyki z teorią jest zatem dowodem na to, że teoria nauk o zarządzaniu jest wadliwa. W niniejszym artykule założono, że podstawową przyczyną wadliwości teorii, a w szczególności teorii nauk ekonomicznych, są błędne założenia dotyczące statusu epistemologicznego najważniejszych składowych teorii naukowych, tj. aksjomatów, tez oraz hipotez. Egzemplifikacją tych błędów jest po pierwsze, traktowanie na równi statusu epistemologicznego procesu weryfikacji prawdziwości zdań o bytach jednostkowych i zbiorczych; po drugie, traktowanie na równi statusu epistemologicznego procesu weryfikacji prawdziwości zdań analitycznych i syntetycznych; po trzecie, stosowanie zawodnych procedur sprawdzania w sytuacjach, w których możliwe jest stosowanie niezawodnych procedur dowodzenia. Celem artykułu jest określenie statusu epistemologicznego różnych typów zdań występujących w roli aksjomatów, tez oraz hipotez w teoriach naukowych, w tym w naukach o zarządzaniu. W opracowaniu uwzględniono podział sądów na analityczne i syntetyczne oraz podział na sądy o bytach jednostkowych i o bytach zbiorczych. Osiągnięcie celu warunkowane jest zastosowaniem następujących metod badawczych: krytycznej analizy piśmiennictwa, analizy logicznej pojęć oraz metody projektującej. W pierwszej części opracowania przedstawiono istotę i strukturę teorii naukowej w opozycji do praktyki oraz teorii pozbawionych cechy naukowości. W drugiej części zaś przedstawiono konwencjonalistyczną klasyfikację rozumowań oraz na jej podstawie zaproponowano konwencję terminologiczną dotyczącą najważniejszych elementów teorii naukowych, tj. aksjomatów, tez oraz hipotez. Następnie zaprezentowano klasyfikację sądów i przedstawiono rozumowanie ukierunkowane na określenie statusu epistemologicznego wybranych typów zdań występujących w roli aksjomatu, tezy bądź hipotezy w teoriach naukowych. (fragment tekstu)

EN

The aim of the article is to determine the epistemological status of various types of sentences occurring in the role of axioms, thesis and hypothesis in scientific theories, including management sciences. The study includes the division of judgments into analytical and synthetic as well as the division into judgments about individual entities and collective entities. Achieving the goal is conditioned by the use of the following research methods: critical analysis of the literature, logical analysis, and the design method. The first part of the study presents the essence and structure of scientific theory in contrast to practice and theories devoid of the characteristic of science. The second part of the study presents a conventionalist classification of reasonings and based on it a terminological convention concerning the most important elements of scientific theories, i.e. axioms, theses and hypotheses was proposed. The next chapter presents the classification of judgments and presents reasoning aimed at determining the epistemological status of selected types of sentences that appear as the axiom, thesis or hypothesis in scientific theories. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Filozofia nauki; Nauki o zarządzaniu; Epistemologia; Piśmiennictwo naukowe

EN

Philosophy of science; Management sciences; Epistemology; Scientific literature

• Czasopismo: Przedsiębiorczość i Zarządzanie
• Rocznik: 2019
• Numer: t. 20, z. 12, cz. 2 Agile Commerce - nowa era, nowe wyzwania
• Strony: 9--18

Twórcy

autor

Marcin Nowak

• Politechnika Poznańska

Bibliografia

• Ajdukiewicz K. (1965), Język i poznanie, t. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Ajdukiewicz K. (1983), Zagadnienia i kierunki filozofii, Czytelnik, Warszawa.
• Koontz H. (1962), The Management Theory Jungle, "Journal of the Academy of Management", vol. 4, no. 3.
• Laurie N., Cherry C. (2003), Wanted: Philosophy of Management, "Philosophy of Management. Formerly Reason in Practice", vol. 3, no. 1.
• Mazur M. (1976), Pojęcie systemu i rygory jego stosowania. Szkoła Podstaw Inżynierii Systemów, cz. 2, Elementy wiedzy podstawowej, Komitet Budowy Maszyn PAN, Orzysz.
• Nowak M., Mierzwiak R. (2018), Podstawowe pojęcia kwalitologii, "Problemy Jakości", nr 2.
• Popper K.R. (2002), Logika odkrycia naukowego, Fundacja Aletheia, Warszawa.
• Pszczołowski T. (1978), Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji, Ossolineum, Wrocław.
• Schopenhauer A. (2014), Erystyka, czyli sztuka prowadzenia sporów, Oficyna Wydawnicza AlmaPress, Warszawa.
• Stępień A.B. (1978), Wstęp do filozofii, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
• Tatarkiewicz W. (1981), Historia filozofii, t. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.