Bałwochwalstwo rozumu: błąd Kartezjusza w kształceniu liderów

• Autorzy: Marta A. Shaw

Warianty tytułu

Idolatry of Reason: Descartes' Error in the Training of Leaders

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Pierwsze dwie dekady XXI wieku przyniosły wiele niespokojnych pytań o to, dokąd zmierza ludzkość w epoce antropocenu. Ukształtowany siłą ludzkiego umysłu świat znalazł się na historycznym zakręcie. Rozum, który daje ludziom przewagę nad innymi gatunkami, pozwolił na pokonanie zabójczych chorób i budowę systemów społeczno-politycznych oddalających widmo wojen. Siła ludzkiego intelektu stworzyła jednak też technologie i systemy niszczące środowisko w stopniu zagrażającym przyszłości człowieka jako gatunku i życiu na naszej planecie [Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services, 2019; Popkiewicz 2013]. Szafarz ogrodu Eden zamienił go w "pustynię samotności i spustoszenia" [Stróżyna 2012, s. 189]. W obliczu licznych zagrożeń, przedstawiciele zachodniej cywilizacji upatrują nadziei w edukacji kolejnych pokoleń. Niniejszy artykuł stawia jednak tezę, że nadzieje pokładane w edukacji nie sprawdzą się tak długo, jak długo pozostanie ona zakorzeniona w problematycznym dziedzictwie oświecenia w postaci mitów obalonych przez współczesną naukę. Szczególnie istotne wnioski dla edukacji wynikają z odkryć neurobiologów potwierdzających głębokie, lecz subiektywne twierdzenia europejskich humanistów. Dzięki rozwojowi technik obrazowania mózgu, dowiedzieliśmy się przez ostatnich dziesięć lat więcej o jego funkcjonowaniu niż przez poprzednie pięć tysięcy - i wyłaniające się mapy ludzkiego rozumowania znacząco odbiegają od założeń przyjętych powszechnie w naukach społecznych, z poważnymi implikacjami dla teorii i praktyki edukacji [Lafferty, Alford 2010]. Obecny model edukacji, w szczególności edukacji akademickiej, opiera się na trwałym micie opozycji intelektu i emocji. Proces edukacji, bazując na tym micie, wynaturza działanie mózgu, potęgując największe zagrożenie człowieka wobec samego siebie - szlifuje broń, jaka może być użyta przeciwko ręce, jaka ją trzyma. Celem niniejszego artykułu jest analiza problematycznej idei u korzeni współczesnej edukacji, przedstawienie przeciwstawnych jej argumentów na gruncie neurobiologii oraz jej zastosowań w dyscyplinach pokrewnych zarządzania i edukacji. W oparciu o tak zarysowaną analizę, zostaną postawione pytania wynikające z przedstawionego problemu dla kadry zarządzającej oraz decydentów w dziedzinie edukacji. (fragment tekstu)

EN

Drawing on contemporary research in neurobiology, the author of this article questions the Enlightenment notion of a separation between emotions and the intellect, investigating the implications of research findings for the training of educational leaders. The author analyzes three influential metaphors of the human mind as a chariot, car and rider of an undomesticated elephant, setting them side by side with current knowledge of the brain as a synchronized whole devoid of a central processor. Instinctual aspects of human functioning are presented as biological algorithms responsible for the success of Homo Sapiens as species, but also for behaviors in the current civilizational context that run counter to human well-being. The understanding and regulation of emotional aspects of human functioning are key challenges for the future of the human species on earth. The author contends that liberation from the illusion of rationality can and should begin with educational leaders. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Edukacja; Biologia; Przywództwo; Neuronauka poznawcza

EN

Education; Biology; Leadership; Cognitive neuroscience

• Czasopismo: Przedsiębiorczość i Zarządzanie
• Rocznik: 2019
• Numer: t. 20, z. 12, cz. 2 Agile Commerce - nowa era, nowe wyzwania
• Strony: 191--204

Twórcy

autor

Marta A. Shaw

• Uniwersytet Jagielloński

Bibliografia

• Beatty B.R., Brew C.R. (2004), Trusting relationships and emotional epistemologies: A foundational leadership issue, "School Leadership & Management", 24(3), ss. 329-356 [online], https://doi. org/10.1080/1363243042000266954.
• Berkovich I., Eyal O. (2015), Educational Leaders and Emotions: An International Review of Empirical Evidence 1992-2012, "Review of Educational Research", 85(1), ss. 129-167 [online], https://doi. org/10.3102/0034654314550046.
• Blackmore J. (1996), Doing 'Emotional Labour' in the Education Market Place: Stories from the field of women in management, "Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education", 17(3), ss. 337-349 [online], https://doi.org/10.1080/0159630960170304.
• Crawford M. (2007), Rationality and emotion in primary school leadership: An exploration of key themes, "Educational Review", 59(1), ss. 87-98.
• Damasio A. (2016), Błąd Kartezjusza: Emocje, rozum i ludzki mózg, Rebis, Poznań.
• Dewey J. (2007), Experience And Education, Simon and Schuster, New York.
• Drinko C. (2013), Theatrical Improvisation, Consciousness, and Cognition, Springer, New York.
• Duhigg C. (2012), The Power of Habit: Why We Do What We Do, and How to Change, Random House, London.
• Felitti V.J., Anda R.F. (2011), The Relationship of Adverse Childhood Experiences to Adult Health Status: A collaborative effort of Kaiser Permanente and The Centers for Disease Control, presented at the Cleveland, Ohio [online], http://slideplayer.com/slide/2701811/.
• Gilbert D. (2006), Stumbling on Happiness, Knopf Doubleday Publishing Group, New York.
• Gilbert D.T., Pinel E.C., Wilson T.D., Blumberg S.J., Wheatley T.P. (1998), Immune neglect: A source of durability bias in affective forecasting, "Journal of Personality and Social Psychology", 75(3), s. 617.
• Haidt J. (2007), Szczęście: Od mądrości starożytnych po koncepcje współczesne, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
• Harari Y.N. (2014), Sapiens: A Brief History of Humankind, Random House, New York.
• Heath C., Heath D. (2011), Switch: How to change things when change is hard, Random House.
• Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (2019), Global Assessment on Biodiversity and Ecosystem Services, red. E.S. Brondizio, J. Settele, S. Diaz, H.T. Ngo, IPBES Secretariat, Bonn.
• Johnson III R.G., Aiken J.A., Steggerda R. (2005), Emotions and educational leadership: Narratives from the inside, "Planning and Changing", 36, ss. 235-253.
• Kahneman D. (2011), Thinking, Fast and Slow, Farrar, Straus and Giroux, New York.
• Kasser T. (2003), The high price of materialism, MIT press.
• Kerr M.E. (2019), Bowen Theory's Secrets: Revealing the Hidden Life of Families, W.W. Norton & Company, New York City.
• Ladd K.L., Spilka B. (2013), Prayer: A review of the empirical literature [w:] APA Handbooks in Psychology. APA handbook of psychology, religion, and spirituality (Vol 1): Context, theory, and research, ss. 293-310 [online], https://doi.org/10.1037/14045-016.
• Lafferty C.L., Alford K.L. (2010), NeuroLeadership: Sustaining Research Relevance into the 21st Century, "SAM Advanced Management Journal" (07497075), 75(3), ss. 32-40.
• Lakoff G., Johnson M. (2008), Metaphors We Live By, University of Chicago Press, Chicago.
• LeDoux J. (1998), The Emotional Brain: The Mysterious Underpinnings of Emotional Life, Simon and Schuster, New York.
• Lenartowicz M. (2017), Creatures of the semiosphere: A problematic third party in the 'humans plus technology' cognitive architecture of the future global superintelligence, "Technological Forecasting and Social Change", 114, ss. 35-42.
• Lieberman M.D. (2013), Social: Why Our Brains are Wired to Connect, OUP Oxford.
• Lieberman M.D., Eisenberger N.I. (2008), The pains and pleasures of social life: A social cognitive neuroscience approach, "NeuroLeadership Journal", 1(1), ss. 38-43.
• MacLean P.D. (1990). The Triune Brain in Evolution: Role in Paleocerebral Functions, Plenum Press, New York and London.
• Mazurkiewicz G., Kołodziejczyk J. (2017), Management and education during the times of interregnum [w:] B. Jałocha, R. Lenart-Gansiniec, E. Bogacz-Wojtanowska, G. Prawelska-Skrzypek (red.), The complex identity of public management: Aims, attitudes, approaches, Jagiellonian University Institute of Public Affairs, Kraków.
• McPhail K. (2004), An emotional response to the state of accounting education: Developing accounting students' emotional intelligence, "Critical Perspectives on Accounting", 15(4-5), ss. 629-648.
• Minister Edukacji Narodowej (2014), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lipca 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli, Dz. U. z 2014 r., poz. 1142.
• Minister Edukacji Narodowej (2015), Ramowy plan i program kursu kwalifikacyjnego z zakresu zarządzania oświatą.
• Ospina M.B., Bond K., Karkhaneh M., Tjosvold L., Vandermeer B., Liang Y., Klassen T.P. (2007), Meditation practices for health: State of the research, "Evidence Report/Technology Assessment", 155, ss. 1-263.
• Pert C. (2012), Molecules Of Emotion: Why You Feel The Way You Feel, Simon and Schuster.
• Platon (n.d.), Phaedrus [online], http://classics.mit.edu/Plato/phaedrus.html, dostęp: 16.05.2019.
• Popkiewicz M. (2013), Świat na rozdrożu, Sonia Draga, Katowice.
• Rozin P., Royzman E.B. (2001), Negativity bias, negativity dominance, and contagion, "Personality and Social Psychology Review", 5(4), ss. 296-320.
• Rutkiewicz-Hanczewska M. (2016), Neurobiologia nazywania: O anomii proprialnej i apelatywnej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
• Ryan L., Dziurawiec S. (2001), Materialism and Its Relationship to Life Satisfaction, "Social Indicators Research", 55(2), ss. 185-197 [online], https://doi.org/10.1023/A:1011002123169.
• Santos L., Gendler T. (2014), What scientific idea is ready for retirement? Knowing is Half the Battle [online], https://www.edge.org/response-detail/25436, dostęp: 04.07.2019.
• Schore A.N. (2001), Effects of a secure attachment relationship on right brain development, affect regulation, and infant mental health, "Infant Mental Health Journal", 22(1/2), ss. 7-66 [online], https://doi.org/10.1002/1097-0355(200101/04)22:1<7:AID-IMHJ2>3.0.CO;2-N.
• Stróżyna A. (2012), Odzyskać raj, "Kultura - Społeczeństwo - Edukacja", 2, ss. 189-194.
• Tang Y.-Y., Hölzel B.K., Posner M.I. (2015), The neuroscience of mindfulness meditation, "Nature Reviews Neuroscience", 16(4), ss. 213-225 [online], https://doi.org/10.1038/nrn3916.
• Thaler R., Sunstein C.R. (2007), Impuls: Jak podejmować właściwe decyzje dotyczące zdrowia, dobrobytu i szczęścia, Zysk i S-ka, Warszawa.
• Volanen S., Lassander M., Hankonen N., Santalahti P., Hintsanen M., Simonsen N., Suominen S. (2016), Healthy Learning Mind - a school-based mindfulness and relaxation program: A study protocol for a cluster randomized controlled trial, "BMC Psychology", 4 [online]https://doi. org/10.1186/s40359-016-0142-3.