Nieczynne cmentarze protestanckie: kłopotliwe dziedzictwo czy niewykorzystany potencjał turystyczny?

• Autorzy: Joanna Wałkowska

Warianty tytułu

Closed Protestant Cemteries: Problematic Heritage or Untapped Tourist Potential?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Tekst porusza problematykę nieczynnych cmentarzy protestanckich, występujących licznie na terenie zachodniej Polski. Interesują mnie przede wszystkim niewielkie cmentarze, znajdujące się we wsiach i małych miasteczkach, poza głównymi szlakami turystycznymi. Postrzegane są one zwykle jako dziedzictwo kłopotliwe, któremu trudno jest zapewnić odpowiednią ochronę, ze względu na ogromną skalę występowania i niechętny stosunek do niego dużej części społeczeństwa polskiego. W artykule poruszam problematykę terminologii, odnosząc się do pojęć takich jak: tanatoturystyka, dark tourism, a także proponując wprowadzenie terminu (eko-)nekroturystyki. Omawiam główne wartości kulturowo-przyrodnicze cmentarzy, a także odnoszę się do waloryzacji cmentarzy ewangelickich na terenie województwa warmińsko-mazurskiego, ze względu na ich potencjał turystyczny, przeprowadzonej rzez A. Długozimą, I. Dymitryszyn i E.Winiarską-Lisiecką. W dalszej części tekstu odwołuję się do zasad interpretacji dziedzictwa, sformułowanych przez F. Tildena, proponując możliwe ich zastosowanie w nekroturystyce. Wykorzystanie potencjału turystycznego cmentarzy ewangelickich w świetle tej koncepcji powinno opierać się na tworzeniu przemyślanych działań edukacyjnych, aktywizujących zwiedzających i ukazujących zabytkowe nekropolie jako zintegrowane dziedzictwo kulturowo-przyrodnicze. (abstrakt oryginalny)

EN

The text deals with the problems of closed Protestant cemeteries, located in large numbers in western Poland. I am interested primarily in small cemeteries, situated in villages and small towns, outside the main tourist routes. They are usually perceived as a problematic heritage that is difficult to provide adequate protection, for due to the large scale of occurrence and the reluctant attitude of a large part of Polish society toward it. The article deals with terminology, referring to concepts such as: tanatotourism, dark tourism, and also proposing the introduction of the term (eco-) necrotourism. I discuss the main cultural and natural values of cemeteries, and also refer to the valorization of Evangelical cemeteries in the Warmian-Masurian Voivodeship, due to their tourism potential, conducted by A. Długozima, I. Dymitryszyn and E.Winiarska-Lisiecka. In the further part of the text I refer to the principles of heritage interpretation, formulated by F. Tilden, proposing their possible application in necrotourism. The use of the tourist potential of evangelical cemeteries in the light of this concept should be based on the creation of thought-out educational activities, activating visitors and showing historic cemeteries as an integrated cultural and natural heritage. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Dziedzictwo kulturowe; Turystyka; Protestantyzm; Ewangelicyzm

EN

Cultural heritage; Tourism; Protestantism; Evangelicalism

• Czasopismo: Turystyka Kulturowa
• Rocznik: 2019
• Numer: nr 3
• Strony: 163--179

Twórcy

autor

Joanna Wałkowska

• Stowarzyszenie Rewitalizacji Zabytkowych Cmentarzy "Koimeterion"

Bibliografia

• Bania Z., Olszewski A. K., 1989 Klasyfikacja i typologia nagrobków. Zarząd Ochrony i Konserwacji Zespołów Pałacowo-Ogrodowych, Warszawa
• Chojnacka M., 2005, Cmentarze ewangelickie na obszarze Lednickiego Parku Krajobrazowego; stan zachowania założeń zieleni i uwarunkowania ich rewaloryzacji, ,,Studia Lednickie", nr 8, s. 251-273
• Dębicz R. 2012, Zieleń cmentarzy w krajobrazie wsi Dolnego Śląska, Wrocław.
• Długozima A., 2011, Cmentarze jako ogrody żywych i umarłych, Wydawnictwo Sztuka ogrodu Sztuka krajobrazu Beata Gawryszewska, Warszawa
• Domańska E., 2017, Nekros. Wprowadzenie do ontologii martwego ciała, Wydawnictwo PWN, Warszawa
• Domańska E., 2018, Gleba cmentarna jako dziedzictwo, [w:] A. Marciniak, M. Pawleta, K. Kajda (red.), Dziedzictwo we współczesnym świecie. Kultura, natura, człowiek, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków, s. 73-87
• Forstner D., 1990 Świat symboliki chrześcijańskiej, Pax, Warszawa
• Komsta A., 2013, Problem dark tourism i jego możliwości w Polsce, "Turystyka Kulturowa", nr 2, s. 46-65
• Kosewska A., Nietupski M., Damszel M., Cieplewska D., 2011, Park miejski i cmentarze jako siedliska występowania naziemnych biegaczowatych (Col., Carabidae), "Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych", vol. 562, s. 95-105
• Majgier L., Rahmonov O., 2013, Zróżnicowanie roślinności w obrębie porzuconych cmentarzy ewangelickich na terenie gminy Ryn, "Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego", t. 22, s. 63-76
• Nowacki M., 2005, Interpretacja dziedzictwa w pracy przewodnika i pilota wycieczek, [w:] Z. Kruczek (red.), Pilotaż i przewodnictwo - nowe wyzwania, Proksenia, Warszawa, s. 67-79
• Rydzewska A., 2012, Zabytkowe cmentarze ewangelickie północnej Wielkopolski, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Poznań
• Staniaszek-Kik M., Stefańska-Krzaczek E., 2014, Mszaki - małe gabaryty (nie)duży pożytek?, "Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej", t. 16, z. 38/1, s. 129-135
• Tanaś S., 2006, Tanatoturystyka - kontrowersyjne oblicze turystyki kulurowej, "Peregrinus Cracoviensis", nr 17, s. 85-100
• Tanaś S. 2008, Przestrzeń turystyczna cmentarzy. Wstęp do tanatoturystyki, Łódź.
• Tilden F., 2007, Interpreting Our Heritage, The University of North Carolina Press, Chapel Hill
• Wałkowska W., Hajdrych Ł. (red.), 2018, Cmentarz w Orzeszkowie - świadek historii walk o niepodległość, Fundacja Hereditas Culturalis, Poznań
• Zawiła M., 2019, Dziedziczynienie przedwojennych cmentarzy na terenach postmigracyjnych Polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
• Żychowski J., 2009, Zawartość pierwiastków w wybranych elementach środowiska przyrodniczego otoczenia masowego grobu położonego w Puszczy Niepołomickiej, ,,Acta Sci. Pol., Fromatio Circumiectus", nr 8 (3-4), s. 43-56
• Żychowski J., 2010, Wpływ krakowskich cmentarzy na środowisko przyrodnicze, "Przegląd Geograficzny", nr 82, 3, s. 319-341