Hadrian wobec dzieci żołnierzy - uwagi na tle Epistula hadriani de bonorum possesione liberis militium danda

• Autorzy: Adam Świętoń , Konrad Tadajczyk

Warianty tytułu

Epistula hadriani de bonorum possesione liberis militium danda.: The Letter of Emperor Hadrian on the Inheritance Rights of Soldiers' Childern

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Opracowanie poświęcone jest analizie przywileju nadanego żołnierzom armii rzymskiej przez cesarza Hadriana w odniesieniu do prawa dziedziczenia przez ich dzieci pochodzące ze związków pozamałżeńskich. Począwszy od I w. n.e., żołnierze służący w legionach nie mogli zawrzeć ważnego małżeństwa. Wprowadzenie takiego uregulowania tłumaczy się najczęściej troską o utrzymanie disciplina militaris. W konsekwencji związki żołnierzy posiadających obywatelstwo rzymskie z obywatelkami rzymskimi lub peregrynkami nie rodziły żadnych skutków prawnych, nawet mimo potencjalnego istnienia conubium pomiędzy partnerami. Dzieci pochodzące z takich związków (liberi illegitimi) nie wchodziły pod władzę swoich ojców ani nie nabywały praw spadkowych w jego rodzinie. Żołnierz mógł jedynie powołać do dziedziczenia pozamałżeńskie dziecko, mające status prawny Latyna lub peregryna, sporządzając testament żołnierski (testamentum militis). W liście wydanym w 119 r. n.e. cesarz Hadrian usunął tę niedogodność, pozwalając dziedziczyć żołnierskim liberi illegitimi także wówczas, gdy żołnierz nie pozostawił testamentu. Byli oni powoływani do spadkobrania w klasie unde cognati. Autorzy przybliżają okoliczności ogłoszenia przywileju i omawiają skutki, jakie wywołał on na gruncie rzymskiego prawa spadkowego.(abstrakt oryginalny)

EN

Starting from the 1st century AD, the marriages of Roman soldiers were banned in order to prevent the military discipline. In consequence the union between the soldiers and women (mostly peregrine but also Roman citizens) were legally ineffective. Effects of the ban were mainly referable to the private law. The most severe was the illegitimacy of the soldiers' offspring. Liberi illegitimi were not in the potestas of their fathers and had no inheritance rights. But in the case of soldiers' children the concession was made: soldier has a possibility to include the Latine or peregrine in his will (testamentum militis), so his child - as a son of peregrine women - could inherit ex testamento. However, it was not possible to inherit when the soldier died intestate. In his epistula issued in 119 AD emperor Hadrian allowed the soldiers's liberi illegitimi to inherit ab intestato. In the case of bonorum possessio they were appointed as a heirs among other cognates (unde cognati). The article presents the circumstances of issuing and legal effects of the epistula.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Prawo rzymskie; Prawo spadkowe; Historia

EN

Roman law; Succession law; History

• Czasopismo: Studia Prawno-Ekonomiczne
• Rocznik: 2019
• Tom: 111
• Strony: 97--116

Twórcy

autor

Adam Świętoń

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

autor

Konrad Tadajczyk

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• Alston Richard, Soldiers and society in Roman Egypt. A social history, London-New York 1995.
• Alston Richard, The ties that bind: soldiers and societes, w: Adrian Goldsworthy, Ian Haynes (eds.), The Roman Army as a Community, Portsmouth 1999, s. 175-195.
• Amielańczyk Krzysztof, Głos cesarza Hadriana w sprawie S.C. Silanianum, Zeszyty Prawnicze 2006/6.1, s. 9-25.
• Amielańczyk Krzysztof, Reskrypt cesarza Hadriana o zakazie sprzedaży niewolnic stręczycielom i niewolników właścicielom szkół gladiatorskich, w: Henryk Kowalski, Marek Kuryłowicz (red.), Contra leges et bonos mores. Przestępstwa obyczajowe w starożytnej Grecji i Rzymie, Lublin 2005, s. 9-23.
• Amielańczyk Krzysztof, Rzymskie prawo karne w reskryptach cesarza Hadriana, Lublin 2006.
• Bauman Richard. A., Lawyers and Politics in the Early Roman Empire. A study of relations between the Roman jurists and the emperors from Augustus to Hadrian, München 1989.
• Benario Herbert W., A commentary on the Vita Hadriani in the Historia Augusta, Michigan 1980.
• Birley Anthony R., Hadrian, Warszawa 1997.
• Bishop Mike C., Handbook to Roman Legionary Fortresses, Barnsley 2012.
• Brunt Peter A., Roman Imperial Themes, Oxford 1990.
• Campbell Brian, The marriage of soldiers under the Empire, JRS LXVIII (1978), s. 153-166.
• Campbell Brian, War and Society in Imperial Rome 31 BC-AD 284, London-New York 2002.
• Coarelli Filippo, La collonna Traiana, Roma 1999.
• Condurachi Emil, Riflessi della propaganda politica e della strategia militare sui rilievi della Colonna di Traiano, w: Emil Condurachi (ed.), L'Esame Storico-artistico della Colonna Traiana. Colloquio italo-romano. Roma 25 Ottobre 1978, Roma 1982, s. 7-19.
• Davies Roy W., The Daily Life of Roman Soldier under the Principate, ANRW 2.1, Berlin-New York 1974, s. 299-338.
• Degrassi Attilio, I Fasti Consolari dell'Impero Romano: dal 30 avanti Cristo al 613 dopo Cristo, Roma 1952.
• De Pascale Maria R., Sul suicidio del miles, Labeo 31 (1985), s. 57-61.
• Der Gnomon de Idios Logos. Bd. 1: der Text (= Ägyptische Urkunden aus den Staatlichen Museen zu Berlin. Griechische Urkunden. Bd. 5) oprac. W. Schubart, Berlin 1919.
• Der Gnomon des Idios Logos. Bd. 2: Kommentar (= Ägyptische Urkunden aus den Staatlichen Museen zu Berlin. Griechische Urkunden. Bd. 5), oprac. Woldemar Graf Uxkull-Gyllenband, Berlin 1934.
• Fündling Jörg, Kommentar zur Vita Hadriani der Historia Augusta, Bonn 2006.
• Gatier Pierre-Louis, La Legio III Cyrenaica et l'Arabie, w: Yann Le Bohec (réd.), Les legions de Rome sous le Haut-Empire. Actes du Congrès de Lyon (17-19 septembre 1998), Lyon 2000, s. 314-349.
• Gilliam Frank J., An Egyptian cohort in A.D.117, Bonner Historia-Augusta-Colloquium 1964/1965, Red. A. Alföldi, Bonn 1966, s. 91-97.
• Gilliam Frank J., Some Roman elements in Roman Egypt, w: Frank J. Gilliam, Roman Army Papers, Amsterdam 1986, s. 409-425.
• Gilliam Frank J., The veterans and praefectus castrorum of the II Traiana A.D. 157, w: Frank J. Gilliam, Roman Army Papers, Amsterdam 1986, s. 145-161.
• Haensch Rudolf, The Roman Army in Egypt, w: Christina Riggs (ed.), The Oxford Handbook of Roman Egypt, Oxford 2012, s. 68-82.
• Hübner Heinz, Zur Rechtspolitik Kaiser Hadrians, w: Heinz Hübner, Ernst Klingmüller, Andreas Wacke (red.), Festschrift für Erwin Seidl zum 70. Geburtstag, Köln 1975, s. 61-74.
• Keenan James G., Manning Joseph G., Yiftach-Firanko Uri (eds.), Law and legal practice in Egypt from Alexander to the Arab conquest, Cambridge 2014.
• Keppie Lawrence J.F., The History and Disappearance of the legion XXII Deiotariana, w: Lawrence Keppie, Legions and veterans. Roman Army papers 1971-2000, Stuttgart 2000, s. 225-232.
• Keppie Lawrence J.F., The Legionary Garrison of Judaea under Hadrian, w: Lawrence Keppie, Legions and veterans. Roman Army papers 1971-2000, Stuttgart 2000, s. 219-224.
• Kłodziński Karol, Sekretarze ab epistulis i a libellis w kancelarii cesarzy od Augusta do Hadriana, Toruń 2011.
• Koeppel Gerhard M., The Column of Trajan: Narrative Technique and the Image of the Emperor, w: Philip A. Stadter, Luc Van der Stockt (eds.), Sage and emperor: Plutarch, Greek intellectuals, and Roman power in the time of Trajan (98-117 A.D.), Leuven 2002, s. 245-258.
• Krawczuk Aleksander, Virtutis ergo. Nadania obywatelstwa rzymskiego przez wodzów republiki, Kraków 1963.
• Kuryłowicz Marek, Taedium vitae w rzymskim prawie karnym, w: Henryk Kowalski, Marek Kuryłowicz (red.), Contra leges et bonos mores. Przestępstwa obyczajowe w starożytnej Grecji i Rzymie, Lublin 2005, s. 189-199.
• Link Stefan, Konzepte der Privilegierung römischer Veteranen, Stuttgart 1999.
• Łuć Ireneusz, Disciplina militaris - charakter relacji między rzymskim dowódcą a żołnierzami, w: Romanitas & christianitas : Stanislao Płodzień (1913-1962) in memoriam, Lublin 2008, s. 83-93.
• Łuć Ireneusz, Hadrian's Military Coins. The Types COHORTES PRAETORIAE, EXERCITUS and DISCIPLINA AUGUSTI, w: Edward Dąbrowa, Maria Dzielska, Maciej Salomon, Sławomir Sprawski (red.), Hortus Historiae. Księga pamiątkowa ku czci profesora Józefa Wolskiego w setną rocznicę urodzin, Kraków 2010, s. 367-384.
• Martin Fernando, La documentacion gregia de la cancilleria del emperador Adriano, Pamplona 1982.
• Meyer Paul, Die ägyptischen Urkunden und das Eherecht der römischen Soldaten, ZSS 1898/18, s. 44-74.
• Oliver James H., Greek constitutions of Early Roman Emperors from Inscriptions and Papyri, Philadelphia 1989.
• Palma Antonio, Benignior interpretatio. Benignitas nella giurisprudenza e nella normazione da Adriano ai Severi, Torino 1997.
• Parker Henry M.D., The Roman legions, Chicago 1980.
• Phang Sara E., The marriage of Roman soldiers (13 B.C.-A.D, 235): law and family in the imperial army, Leiden-Boston-Köln 2001.
• Phang Sara E., Roman Military Service. Ideologies of Discipline in the Late Republic and Early Principate, Cambridge 2008.
• Sander Erich, Das Recht des Römischen Soldaten, Rheinisches Museum für Philologie, Neue Folge, 101. 2. (1958), s. 152-191.
• Scarano Ussani Vincenzo, Il "testamentum militis" nell'età di Nerva e Traiano, w: Vincenzo Giuffrè (red.), Sodalitas. Scritti in onore di Antonio Guarino, t. 3, Napoli 1984, s. 1383-1395.
• Sitek Bronisław, Infamia w ustawodawstwie cesarzy rzymskich, Olsztyn 2003.
• Smallwood Mary E., Documents Illustrating the Principates of Nerva Trajan and Hadrian, Cambridge 1966.
• Sokala Andrzej, The effectiveness of the "ne prostituatur" clauses in Roman law, EOS 1993/81, s. 97-100.
• Speidel Michael P., Emperor Hadrian's speeches to the African army: a new text, Mainz 2006.
• Stäcker Jan, Princeps und miles. Studien zum Bindungs- und Nahverhältnis ven Kaiser und Soldat im 1. Und 2. Jahrhundert n. Chr., Zürich-New York 2003.
• Świętoń Adam, Tadajczyk Konrad T., ʻEdictum Domitiani de privilegiis veteranorum'. Edykt cesarza Domicjana o przywilejach weteranów, Zeszyty Prawnicze 2014/14.4, s. 5-17.
• Wacke Andreas, Estudios de derecho Romano y moderno. En cuatro idiomas, Madrid 1996.
• Wells Colin, Cesarstwo rzymskie, Warszawa 2005.
• Wilcken Urlich, Aegyptische Urkunden aus den Königlichen Museen zu Berlin, Griechische Urkunden I, Berlin 1901.
• Wilcken Urlich, Ein Neuer Brief Hadrians, Hermes 1902/37, s. 84-90.

Identyfikatory

DOI

10.26485/SPE/2019/111/6