Społeczeństwo rynkowe : racjonalny porządek bez zbędnej ideologii? O ukrytym programie aksjologii "naturalnej"

• Autorzy: Aleksander Lipski

Warianty tytułu

A Market Society: a Rational Programme without an Inessential Ideology? On a Hidden Programme of a "Natural" Axiology

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Z perspektywy dnia dzisiejszego przeszłość jawi się zatem nierzadko jako swoista odyseja, pełna tragicznych zdarzeń i dramatycznych zwrotów akcji, jednak z żelazną konsekwencją prowadząca do upragnionej przystani, w której wędrowcy odnajdują eudaimon i mogą zaintonować refren ideologicznie oczyszczonej Międzynarodówki o zwycięskim końcu batalii. Do lamusa tej zamkniętej historii przechodzi zatem, uwalniając społeczeństwo od aksjologicznych rozterek i moralnych dylematów, ich uciążliwy balast. Ich miejsce przejmuje klarowna i jednoznacznie uporządkowana rzeczywistość, w której cele i prowadzące do nich drogi nie budzą niczyich wątpliwości; ściślej: nie mogą budzić u nikogo, kto jest "normalnym" jej użytkownikiem. Do głównych zasad (niekwestionowanych aksjomatów), leżących u podstaw tej epoki normalności, należy zaliczyć: poczucie wolności (w każdym możliwym wymiarze, jaki gwarantuje standardowy model demokracji zachodniej), gospodarkę rynkową, panekonomizm, komercjalizację, pragmatyzm, rynek z jego logiką i mechanizmami jako przestrzeń wszechobejmującą i przenikającą wszystkie sfery życia, pracę zarobkową i konsumpcjonizm jako obowiązującą filozofię życia (dopełniające się połówki człowieka jednowymiarowego). Traktowane jako zestaw niezbywalnych wartości, budujących filary normalności w życiu społecznym, nie tylko nieproblematyzowane, ale jako oczywiste uobecniane w codziennej pracy i czasie wolnym, skutecznie maskują swój ideologiczny charakter. Wbrew zapowiedziom o końcu dotychczasowego czasu społecznego, nie mamy bowiem do czynienia z otwarciem epoki próżni ideologicznej, a jedynie z warunkami sprzyjającymi tworzeniu aideologicznej mistyfikacji. (fragment tekstu)

EN

Diagnosis of the end of ideology (the end of history) is mistaken. The prevailing system of market society is based on the latent ideology of paneconomism and consumerism. Its principles are treated as natural axiology (taken for granted). The system of market society makes colonization of the lifeworld (Lebenswelt). The ideology of market society is disseminated by all the available channels (mainly through the mass media) in the form of so-called hidden curriculum. The purpose of hidden curriculum is to develop a functional social consciousness for sustainability of the system of market society. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Społeczeństwo; Rynek; Ideologia; Aksjologia

EN

Society; Market; Ideology; Axiology

• Czasopismo: Problemy Polityki Społecznej
• Rocznik: 2010
• Tom: 13-14
• Strony: 60--86

Twórcy

autor

Aleksander Lipski

• Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

Bibliografia

• Barber, B. (2008). Skonsumowani. Jak rynek psuje dzieci, infantylizuje dorosłych i połyka obywateli. Warszawa: Muza.
• Bard, A., J. Söderqvist, (2006). Netokracja. Nowa elita władzy i życie po kapitalizmie. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Bauman, Z. (2006a). Praca, konsumpcjonizm i nowi ubodzy. Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Bauman, Z. (2006b). Społeczeństwo w stanie oblężenia. Warszawa: Sic!
• Bauman, Z. (2007). Płynne życie. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Castells, M. (2007). Społeczeństwo sieci. Warszawa: Wydawnciwto Naukowe PWN.
• CBOS (2008). Rozumienie patriotyzmu. Komunikat z badań. Warszawa.
• CBOS (2009). Polacy o swoim zadowoleniu z życia. Opinie z lat 1994-2008. Komunikat z badań. Warszawa, styczeń.
• CBOS (2010). Polacy o swoim zadowoleniu z życia. Komunikat z badań. Warszawa, styczeń.
• Fromm, E. (1996). Zdrowe społeczenstwo. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Fukuyama, F. (1996). Koniec historii. Poznań: Zyska i S-ka.
• Giddens, A. (2001). Nowoczesność i tożsamość. "Ja" i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Gouldner, A. W. (1976). The Dialectic of Ideology and Technology: The Origins, Grammar, and Future of Ideology. New York: Seabury Press.
• Gouldner, A.W. (1980). The Two Marxisms. New York: Seabury Press.
• Gumuła, W. (2008). Teoria osobliwości społecznych. Zaskakująca transformacja w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
• Habermas, J. (1977). Technika i nauka jako ideologia. W: J. Szacki (wybór) Czy kryzys socjologii?. Warszawa: Czytelnik.
• Habermas, J. (2002). Teoria działania komunikacyjnego, t.2: Przyczynek do krytyki rozumu funkcjonalnego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Hall, E. (1999). Taniec życia. Inny wymiar czasu. Warszawa: MUZA.
• Hall, J. (2007). "Bovvered?... Yes, now teenagers want good jobs and like to stay in". The Daily Telegraph, 25.03.
• Hall, S. (1985). "Signification, Representation, Ideology: Althusser and the Post-Structuralist Debate". Critical Studies in Mass Communication, vol. 2, nr 2, June.
• Hołówka, T. (1986). Myślenie potoczne. Heterogeniczność zdrowego rozsądku. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Horkheimer, M. (1987). Społeczna funkcja filozofii, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Huxley, A. (2002). Nowy wspaniały świat, Warszawa: MUZA SA
• Knoblauch, H. (2006). "Niewidzialna religia Thomasa Luckmanna, czyli o przemianie religii w religijność". W: T. Luckmann, Niewidzialna religia. Problem religii we wspóïczesnym spoïeczeñstwie, Kraków: Zakład Wydawniczy "Nomos".
• Kurczewska, J. (2002). "Po co nam patriotyzm". W: E. Mokrzycki, A. Rychard, A. Zybertowicz red., Utracona dynamika? O niedojrzałości polskiej demokracji. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Kwieciński, Z. (2000). "I cóż po pedagogu w zbójeckich czasach?". W: Z. Kwieciński, Tropy- ślady - próby. Studia i szkice z pedagogiki pogranicza. Poznań-Olsztyn: Edytor.
• Kwieciński, Z. (2002).Wykluczanie. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Lash, S. (2009). "Refleksyjność i jej sobowtóry: struktura, estetyka, wspólnota". W: U. Beck, A. Giddens, S. Lash, Modernizacja refleksyjna. Polityka, tradycja i estetyka w porządku społecznym nowoczesnością. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Lazarsfeld, P., R. Merton, (1948). "Mass Communication, Popular Taste and Organized Social Action". W: L. Bryson (ed.) Communication of Ideas. New York: Institute for Religious and Social Studies.
• Lipski, A. (2004). "Dylematy integracji społecznej osób niepełnosprawnych". W: L. Frąckiewicz, W. Koczur (red.), Niepeïnosprawni a praca. Katowice: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej.
• Lipski, A. (2008). "Mity i rzeczywistość społeczeństwa obywatelskiego. Analiza wybranych problemów". W: A. Czech (red.), Stowarzyszenia i towarzystwa a społeczeństwo obywatelskie, życie gospodarcze i przestrzeń społeczna. Katowice: PTE.
• Luckmann, T. (2006). Niewidzialna religia. Problem religii we współczesnym społeczeństwie. Kraków: Zakład Wydawniczy "Nomos".
• Mannheim, K. (1992). Ideologia i utopia. Lublin: Wydawnictwo "Test".
• Marcuse, H. (1991). Człowiek jednowymiarowy. Badania nad ideologią rozwiniętego społeczeństwa przemysłowego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Marody, M., J. Kochanowicz (2007). "Pojęcie "kultury ekonomicznej" w wyjaśnianiu polskich przemian". W: J. Kochanowicz, S. Mandes, M. Marody (red.), Kulturowe aspekty transformacji ekonomicznej .Warszawa: Fundacja Instytut Spraw Publicznych.
• Meighan, R. (1993). Socjologia edukacji. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
• Melosik, Z. (2007). Teoria i praktyka edukacji wielokulturowej. Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls".
• Metro (2009). 25 marca.
• Milerski, B., B. Śliwerski (2000). Pedagogika. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Mills, Ch. (1965). Białe kołnierzyki, Warszawa: Książka i Wiedza.
• Ollman, B. (1971). Alienation: Marx's Conception of Man in Capitalist Society. Cambridge: Cambridge University Press.
• Ossowska, M. (1985). Moralność mieszczańska. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydaw. Polskiej Akademii Nauk.
• Ost, D. (2007). Klęska "Solidarności". Gniew i polityka w postkomunistycznej Europie, Warszawa: MUZA.
• Polanyi, M. (2009). The Tacit Dimension. Chicago: University Of Chicago Press.
• Rosaldo, R. (1993). Culture and Truth: The Remaking of Social Analysis. London: Beacon Press.
• Schacht, R. (1992). "Hegel, Marx, Nietzsche, and the Future of Self-alienation". W: F. Geyer, W. Heintz (eds), Alienation, Society and The Individual: Continuity and Change in Theory and Research. New Jersey: Transaction Publishers.
• Simmel, G. (1997). Filozofia pieniÈdza. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
• Stanaszek, A. (2008). "Z nadzieją przeciw beznadziei - ruch piqueteros jako przykład samostanowienia świata wykluczonych". Kultura i Społeczeństwo, nr 4.
• Stasiuk, K. (2003). Krytyka kultury jako krytyka komunikacji. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Thurow, L. (1999). Przyszłość kapitalizmu. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
• Tocqueville de, A. (1996). O demokracji w Ameryce, t. 1. Kraków: Znak, Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego.
• Urry, J. (2009). Socjologia mobilności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Weber, M. (1924). Gesammelte Aufsätze zur Soziologie und Sozialpolitik, Tübingen: Mohr.
• Wirth, L. (1992). "Przedmowa". W: K. Mannheim, Ideologia i utopia. Lublin: Wydawnictwo "Test".