Honor górala

• Autorzy: Stanisław Buda

Warianty tytułu

Goral's (Highlander's) Honor

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przyjrzyjmy się tradycyjnej honorności górali, ich poczuciu dumy, dbałości o dobre imię. Od razu trzeba zastrzec, że specyfiki góralskiego honoru w zasadzie nie da się zrozumieć bez uwzględnienia tego wszystkiego, co składa się na "góralski charakter", czyli kultury ludowej, obyczajowości, postaw moralnych, mentalności, stylu życia itp. Należałoby też uwzględnić warunki, w jakich toczyło się życie górali na węziej czy szerzej rozumianym Podtatrzu. W ciągu ostatnich wieków ich sytuacja prawna, ekonomiczna i społeczna ulegały wielu istotnym zmianom. Trzeba też mieć na uwadze, że wiele XIX-wiecznych opisów góralszczyzny było wyidealizowanych (góralomania); często opierały się jedynie na zasłyszanych opiniach. Również dzisiaj pokutują w szerszej świadomości rozmaite stereotypy. W ciągu ostatniego półwiecza Pod Tatrami osiadło bardzo wielu przybyszów spoza regionu. Wielu z nich stara się kontynuować góralskie tradycje. Czy jednak pozostało coś jeszcze z tradycyjnej góralskiej honorności? Może w ostatnich czasach uległa jakimś istotnym modyfikacjom? A może nigdy nie mieliśmy do czynienia z jednym, spójnym i koherentnym zjawiskiem, które można by określić mianem góralskiego honoru? (fragment tekstu)

EN

Based on the literature, the author explains what the honor of Polish goral's (highlanders) is, i.e. their sense of pride and care for a good name, and also checks whether their honor actually differs from this trait in other groups of Poles. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Stereotypy; Grupy etniczne

EN

Stereotypes; Ethnics group

• Czasopismo: Konińskie Studia Społeczno-Ekonomiczne
• Rocznik: 2019
• Tom: 5
• Numer: nr 2
• Strony: 129--144

Twórcy

autor

Stanisław Buda

• Związek Podhalan, Nowy Targ

Bibliografia

• Bobek, Ł. (2012, 27 maja). Wizerunek górala idzie do poprawki. Gazeta Krakowska. Pobrano z: https://gazetakrakowska.pl/wizerunek-gorala-idzie-do-poprawki/ar/583167
• Bonowicz, W (2000, 19 listopada). Woda ze źródła. Magazyn Kulturalny Tygodnika Powszechnego, 10(48). Pobrano z: http://www.tygodnik.com.pl/kontrapunkt/48/bonow.html
• Dziadowiec, J. (2010). Góralskie reprezentacje, czyli rzecz o podhalanach i ich kulturze. Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego, Seria Nauki Humanistyczne, 1, 67-91.
• Dziadowiec, J., Wiącek, E. (2015). Góralszczyzna, góralskość - konstruowanie i funkcjonowanie podhalańskiego mitu. W: E. Wiącek (red.), Semiotyczna mapa Małopolski. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Eljasz-Radzikowski, W. (1874). Szkice z podróży w Tatry. Poznań-Kraków: Nakładem Tygodnika Wielkopolskiego.
• Gacek, J. (2008). Góral to człowiek honoru. "Niedziela" bielsko-żywiecka, 41. Pobrano z: https://www.niedziela.pl/artykul/54589/nd/Goral-to-czlowiek-honoru
• Goszczyński, S. (1853). Dziennik podróży do Tatrów. Petersburg: Wydawca: B. M. Wolff.
• Hoesick, F. (1959). Legendowe postacie zakopiańskie. Wybór z "Tatr i Zakopanego". Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Jarończyk-Urbaś, B. (2016). Honor górali podhalańskich. W: H. Liberska, A. Malina, D. Suwalska-Barancewicz (red.), Zmiany w życiu współczesnych ludzi i ich konteksty. Warszawa: Difin.
• Klein, F. (1897). Podhalanie i Tatry na początku wieku XIX. Lwów: Towarzystwo Ludoznawcze.
• Kuraś, B., Smoleński, P. (2017). Krzyżyk niespodziany. Czas Goralenvolk. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
• Madejowa, M., Mlekodaj, A., Rak, M. (red.). (2007). Mity i rzeczywistość zbójnictwa na pograniczu polsko-słowackim w historii, literaturze i kulturze. Nowy Targ: Wydawnictwo Podhalańskiej Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej.
• Obyczaje góralskie. (2007). W: Gazeta.pl, forum. Pobrano z: http://forum.gazeta.pl/forum/w,197,62499956,62499956,obyczaje_goralskie.html
• Ostromęcki, J. (2018). Skąd się wzięli górale na Podhalu. Pobrano z: https://dorzeczy.pl/historia/57418/Skad-sie-wzieli-gorale-na-Podhalu.html
• Rak, M. (2015). Kulturemy podhalańskie, Biblioteka "LingVariów", 19. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Reinfuss, R. (1988). Podhalański fenomen. Polska Sztuka Ludowa - Konteksty, 42(1-2), 9-16.
• Skupień, A. (2016). Górale to nie amisze. Pobrano z: http://zakopanedlaciebie.pl/pl/rozmowy/andrzej-skupien-gorale-to-nie-amisze.html
• Sikora, K. (2007). Harnaś pod budką z piwem. W: M. Madejowa, A. Mlekodaj, M. Rak (red.), Mity i rzeczywistość zbójnictwa na pograniczu polsko-słowackim w historii, literaturze i kulturze. Nowy Targ: Wydawnictwo Podhalańskiej Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej.
• Steczkowska, M. (1858). Obrazki z podróży do Tatrów i Pienin. Kraków: s.n., Karol Budweiser.
• Szpilka, K. (2014). Lud tatrzański. W: B. Fatyga, R. Michalski (red.), Kultura ludowa. Teorie, praktyki, polityki. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Tischner, J. (2000). Przekonać Pana Boga. Z ks. Józefem Tischnerem rozmawiają Dorota Zańko i Jarosław Gowin. Kraków: Znak. Pobrano z: https://tischner.pl/alfabet-tischnera-5-gorale/
• Węgrzyniak, W. (2011). Góralski honor. Ekspres Homiletyczny, 4. Pobrano z: https:// www.wegrzyniak.com/1433-goralski-honor
• Witkiewicz, S. (1891). Na przełęczy. Wrażenia i obrazy z Tatr. Warszawa: Nakład Gebethnera i Wolffa.
• Wrześniowski, A. (1882). Tatry i Podhalanie. W: Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego, 7, Kraków: Nakład i własność Towarzystwa Tatrzańskiego.
• Zborowski, J. (1972). Z dziejów Podhala. O pochodzeniu Górali. W: tenże, Pisma Podhalańskie, t. 2. Kraków: Wydawnictwo Literackie

Identyfikatory

DOI

10.30438/ksse.2019.5.2.3