Styl narodowy - forma manifestu czy manifest formy?

• Autorzy: Ilona Dardzińska

Warianty tytułu

The National Style - a Form of a Manifest Or a Manifest of Form?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule przedstawiono początki poszukiwań elementów narodowych w tendencjach stylowych na przełomie XIX i XX wieku w wybranych krajach europejskich i USA. Ponadto przeanalizowano kształtowanie się stylu narodowego w Polsce - genezę jego po-wstania i zmiany rozwojowe od XIX wieku po czasy współczesne. W Polsce poszukiwania stylu narodowego miały związek zarówno z chęcią manifestacji niepodległości, jak i z wykreowaniem nowego stylu w architekturze. W drugiej połowie XIX wieku, w polemicznym dyskursie pomiędzy zwolennikami tradycjonalizmu a propagatorami nowatorskich rozwiązań, przeważyły tendencje powrotu do minionych stylów architektonicznych. W budownictwie świeckim starano się lansować motywy ludowe, bliskie "stylowi zakopiańskiemu", a budownictwo sakralne miało stać się kolejną odsłoną form gotyckich, nazwaną "stylem wiślano-bałtyckim". W drugim dziesięcioleciu XX wieku, sięganie do form średniowiecznych, zwłaszcza romańskich i łączenie ich z modernizmem, miało na celu wykreowanie tzw. "stylu swojskiego". Trendy w manifestowaniu cech narodowych w architekturze były zauważalne w innych krajach europejskich na przełomie XIX i XX wieku, np. Heimatstil w Niemczech. Awangardowe odmiany modernizmu w postaci art déco, streamline czy zig-zag stanowiły amerykański odpowiednik modernizmu Europy Zachodniej. Zastosowanie wysokiej jakości materiałów budowlanych w połączeniu z kompozycją wyjątkowych układów artykułujących elewacje sprawiło, że wiele obiektów z lat 20. i 30. XX wieku do tej pory uznaje się za symbole architektonicznej elegancji. Pewnego rodzaju próbą manifestacji stylu narodowego są m.in. pawilony wystawiennicze na EXPO. Ich formy, już w drugiej połowie XIX wieku wskazywały na stopień zaawansowania technologicznego, np. Pałac Kryształowy w Londynie. Obecnie istotniejsze wydają się prezentacje przygotowane dla zwiedzających EXPO. Jednak wybór formy pawilonu nadal pozostaje wskazówką trendu i stylistyki, z jaką dany kraj chce być utożsamiany. Część pawilonów manifestuje nowatorskie idee kształtowania bryły. Większość jednak osadzona jest w klasycznych elementach architektury, których rozpoznawalność umacnia w poczuciu bycia we wspólnej tradycji kulturowej. (abstrakt oryginalny)

EN

The article presents the beginnings of a search for national elements in style tendencies at the turn of the 19^th and 20^thcenturies in selected European countries and in the USA. In addition, the development of national style in Poland was analyzed: the history of creating and progressive changes from the 19^thcentury to contemporary times. In Poland, the search for a national style was associated both in the need for manifestation of independence and the invention of a new architectural style. In the second half of the 19^thcentury, a polemical discourse between traditionalism supporters and promoters of innovative solutions raised in which a tendency for returning to bygone architectural styles were dominant. In secular architecture, efforts were made to promote folk motifs close to the Zakopane style, and sacred architecture was supposed to become another line of gothic forms called the Vistula-Baltic style. In the second decade of the 20thcentury, referring to medieval forms, in particular Roman ones, and blending them with modernism were aimed at creating socalled a 'native style'. Trends in the manifestation of national traits in architecture were noticeable in other European countries at the turn of the 19^th and 20^thcenturies, e.g. Heimatstil in Germany. Avantgarde variants of modernism in the form of art déco, streamline or zig-zag were an American equivalent of Western Europe modernism. Many buildings of the 1920s and 1930s are still considered symbols of architectural elegance owing to the use of high quality building materials in combination with an arrangement of unique façade articulating units. Some sort of an attempt of a manifestation of the national style are exhibition pavilions for EXPO, etc. Their forms, already in the second half of the 19^thcentury, indicated the technical advancement, e.g. the Crystal Palace in London. Nowadays, presentations provided for visitors of EXPO seem to be more significant. However, selection of the form of a pavilion still remains an indication of a trend and a style a given country wants to be identified with. Some pavilions manifest innovative ideas of building body development, yet most of them are associated with classical architectural elements, the recognisability of which strengthens the sense of belonging to a common cultural tradition. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Postmodernizm; Architektura; Budownictwo; Tożsamość

EN

Postmodernism; Architecture; Construction; Identity

• Czasopismo: Przestrzeń, Ekonomia, Społeczeństwo
• Rocznik: 2018
• Numer: nr 14/2
• Strony: 27--41

Twórcy

autor

Ilona Dardzińska

• Sopocka Szkoła Wyższa, Polska

Bibliografia

• Abyzov V., Systematic and structural foundations for historical-cultural identity of the architectural environment of modern cities, [w:] Architecture in the forming of cities' cultre,Wrocław 2016.
• Crettaz-Stürzel E., Nic bardziej międzynarodowego od romantyki naro-dowej? Heimatstil w Szwajcarii około 1900 roku - kultura zreformowana, w: Naród Styl Modernizm, Purchla J., Tegethoff W. (red.), Materiały konfe-rencji CIHA, Kraków 2006.
• Gębarowski M., Ocena zasadności uczestnictwa w wystawach światowych (w kontekście aktywności wystawienniczej Polski podczas EXPO 2010 w Szanghaju), "Modern Management Review" 2014, vol. XIX, nr 21.
• Krakowski P., Sztuka Trzeciej Rzeszy, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2002.
• Moffett M., Fazio M. W., Wodehouse L., A Word history of architecture, London 2013.
• Olszewski A. K., Art déco i lata trzydzieste w Ameryce a sztuka europejska, DiG, Warszawa 2013.
• Prośniewski B., Gust nasz pospolity, Fundacja Bęc Zmiana, Warszawa 2014.
• Salmi H., Europa XIX wieku. Historia kulturowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010.
• Stefański K., Polska architektura sakralna. W poszukiwaniu stylu narodowego, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2002.
• Szlak stylu zakopiańskiego, http://www.szlakstyluzakopianskiego.pl/ in-dex.php/styl-zakopianski, [dostęp: 16.03.2018].
• Tołłoczko Z., Z problemów koincydencji Art Dèco. Część I, "Wiadomości konserwatorskie" 2010, nr 28, s. 34.