Instytucja ławników Sądu Najwyższego

• Autorzy: Michał Basa

Warianty tytułu

Supreme Court Lay Judges

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Podejmowanie prób ścigania przestępstw bez udziału społeczeństwa musi zakończyć się fiaskiem (Stanisław Waltoś). Ustawa z 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (t.jedn.: Dz. U. 2019, poz. 825), która wprowadziła do orzekania w Sądzie Najwyższym sędziów społecznych, weszła w życie 3 kwietnia 2018 r. Ławnicy SN, mają orzekać w sprawach rozpoznawanych w drugiej instancji w Izbie Dyscyplinarnej oraz w sprawach wywołanych wniesieniem skargi nadzwyczajnej. Wprowadzone zmiany zdają się, prima facie, realizować wyrażoną w art. 182 Konstytucji RP zasadę udziału czynnika społecznego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości. W istocie mają charakter pozornie przełomowy, a zarazem niosą szereg zagrożeń dla prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Budzi wątpliwości powierzenie orzekania w sprawach rozpatrywanych w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej (o znacznym stopniu prawnej zawiłości) sędziom faktu. Nadto udział ławników w składach sądów odwoławczych jest rozwiązaniem nieznanym polskiemu systemowi prawnemu. Nie można stracić z pola widzenia nagłego zwrotu preferencji aksjologicznych ustawodawcy, który nowelizując k.p.k. w 2006 r. (Dz. U. Nr 89, poz. 556 ze zm.) jednoznacznie krytycznie wypowiedział się o instytucji ławników, wskazując na potrzebę profesjonalizacji sądownictwa. (abstrakt oryginalny)

EN

Attempts to prosecute crimes without the involvement of the public are certain to end in a fiasco (Stanisław Waltoś). On 3 April 2018, the Act of 8 December 2017 on the Supreme Court entered into force (Journal of Laws of the Republic of Poland of 2019, item 825, consolidated text). The aforementioned act introduced lay judges to the Supreme Court. The lay judges of the Supreme Court are to rule on cases examined in second instance in the Chamber of Disciplinary Proceedings, and in cases brought by an extraordinary petition. The changes made seem to express the principle of the participation of the citizenry in justice, as articulated in Article 182 of the Constitution of the Republic of Poland. In fact, these changes appear to be groundbreaking and pose a number of risks to the proper functioning of the judiciary. The changes raise doubts as to whether lay judges will have jurisdiction in the cases examined in the Chamber of Extraordinary Control (which involve a considerable degree of legal complexity). Furthermore, the participation of lay judges in the courts of appeal is a solution hitherto unknown in the Polish legal system. Moreover, a sudden turn in the axiological preferences of the legislature is noticeable. The Legislature amended the Code of Criminal Procedure in 2006 (JL RP No. 89, item 556, as amended) and clearly expressed a critical attitude to the institution of lay judges, pointing out the need to professionalize the judiciary. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Sąd Najwyższy; Kontrola społeczna; Wymiar sprawiedliwości

EN

Supreme Court; Social control; Judiciary

• Czasopismo: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
• Rocznik: 2020
• Numer: nr 1
• Strony: 85--99

Twórcy

autor

Michał Basa

• Uniwersytet Wrocławski

Bibliografia

• Borucka-Arctowa, M. (1970). Rola ławnika w świetle poglądów samych ławników oraz przedstawicieli środowiska prawniczego, [w:] S. Zawadzki, L. Kubicki (red.), Udział ławników w postępowaniu karnym. Opinie a rzeczywistość. Studium prawnoempiryczne. Warszawa: 29-62.
• Grzegorczyk, T. (2015). Kasacja jako nadzwyczajny środek zaskarżenia w sprawach karnych i jej skuteczność w praktyce. Państwo i Prawo 70(6): 19-38.
• Gudowski, J. (2009). [w:] J. Gudowski, T. Ereciński, J. Iwulski (red.), Prawo o ustroju sądów powszechnych. Ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa. Komentarz. Warszawa: 38-43, 634-655.
• Jakubik, M. (2014). Czynnik społeczny w składzie sądu w znowelizowanym kodeksie postępowania karnego, [w:] T. Gardocka, M. Jakubik (red.), Szkice o nowym modelu procesu karnego. Warszawa: 37-49.
• Klubińska, M. (2018). Udział ławników w procesie karnym z perspektywy funkcji postępowania głównego, [w:] D. Kala, I. Zgoliński (red.), Postępowanie przed sądem I instancji w znowelizowanym procesie karnym. Warszawa: 15-25.
• Kluza, J. (2019). Skarga nadzwyczajna w postępowaniu karnym. Ius Novum 13(1): 45-64.
• Kosonoga, J. (2016). Skład sądu na rozprawie głównej. Ius Novum 10(4): 83-101.
• Kotowski, A. (2018). Skarga nadzwyczajna na tle modeli kontroli odwoławczej. Prokuratura i Prawo 73(9): 51-85.
• Kubicki, L. (1970) Udział ławników w orzekaniu, [w:] S. Zawadzki, L. Kubicki (red.), Udział ławników w postępowaniu karnym. Opinie a rzeczywistość. Studium prawnoempiryczne. Warszawa: 69-106.
• Kutnjak Ivkovic, S. (2003). An inside view: professional judges' and lay judges' support for mixed tribunals. Law and Policy 25(2): 93-122.
• Małolepszy, M., Głuchowski, M. (2018): Participation of lay judges in criminal proceedings in Poland and Germany. Ius Novum 12(2): 86-106.
• Masternak-Kubiak, M. (2014). [w:] M. Haczkowska (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Warszawa: 460-463.
• Murzynowski, A. (1970). Refleksje na temat instytucji ławników. Państwo i Prawo 25(10): 558-567.
• Murzynowski, A. (1994). Istota i zasady procesu karnego. Warszawa.
• Nowicki, M.A. (2017). Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Warszawa: Lex/el. 2017.
• Piasecki, K. (2005). Organizacja wymiaru sprawiedliwości w Polsce. Warszawa.
• Pożaroszczyk, D. (2013.) Refleksje na temat instytucji ławników w polskim procesie karnym, [w:] B.T. Bieńkowska, D. Szafrański (red.), Problemy prawa polskiego i obcego w ujęciu historycznym, praktycznym i teoretycznym. Część 4. Warszawa: 173-183.
• Prusak, F. (1975). Czynnik społeczny w procesie karnym. Warszawa.
• Resich, Z. (1973). Nauka o organach ochrony prawnej. Warszawa.
• Rogacka-Rzewnicka, M. (2001). Kasacja w polskim procesie karnym. Warszawa.
• Rybicki, M. (1964). Ławnicy ludowi w sądach powszechnych. Ustawa o ławnikach ludowych i przepisy związkowe. Słowo wstępne Ministra Sprawiedliwości Mariana Rybickiego. Warszawa: 3-12.
• Rybicki, M. (1968). Ławnicy ludowi w sądach PRL. Warszawa.
• Siemaszko, A. (1994). Ławnicy: rezultaty badań empirycznych. Warszawa.
• Śliwiński, S. (b.r.). Ławnik, [w:] W. Makowski (red.), Encyklopedia podręczna prawa karnego. Tom 2.: 862-864.
• Turska, A. (1970). Analiza odrębności postaw ławnika i sędziego zawodowego w orzekaniu, [w:] S. Zawadzki, L. Kubicki (red.), Udział ławników w postępowaniu karnym. Opinie a rzeczywistość. Studium prawnoempiryczne. Warszawa: 107-158.
• Waltoś, S. (2011). Ławnik - czy piąte koło u wozu? [w:] T. Grzegorczyk (red.), Funkcje procesu karnego. Księga jubileuszowa Profesora Juliusza Tylmana. Warszawa: 523-533.
• Waszczyński, J. (1969). Ustrój organów ochrony prawnej. Łódź.
• Wenclik, M. (2011). Ewolucja instytucji ławnika w Polsce, [w:] J. Ruszewski (red.), Ocena funkcjonowania i procesu wyboru ławników sądowych na przykładzie sądów Apelacji Białostockiej. Suwałki: 65-74.
• Wilamowski K. (2006). Obserwacja procesu karnego jako instrument działania organizacji pozarządowej w sprawach indywidualnych. Warszawa.
• Wiliński, P., Karlik, P. (2016). Komentarz do art. 182 Konstytucji RP, [w:] M. Safjan, L. Bosek (red.), Konstytucja RP. Tom 2: Komentarz do art. 87-243.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.14746/rpeis.2020.82.1.6