Epizod konstruktywny. Fundusz Rozwoju Kultury 1983-1990

• Autorzy: Paweł Płoski

Warianty tytułu

Constructive Episode. The Culture Development Fund 1983-1990

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem artykułu jest przypomnienie jednego z ciekawszych przykładów reformy funkcjonowania kultury w socjalistycznej Polsce - powstania i działania Funduszu Rozwoju Kultury. Chcę pokazać, że rozwiązanie zastosowane w ostatniej dekadzie PRL z jednej strony stało się sposobem na wyjście sfery kultury z kryzysu, z drugiej zaś strony było inspirującym przykładem efektywnego narzędzia finansowania kultury - całościowego i powszechnego mechanizmu pozabudżetowego. W pierwszej części zwracam uwagę na źródła tej koncepcji, które mają swój początek w pracach nad reformą gospodarczą PRL. W kolejnych częściach opisuję powstanie oraz funkcjonowanie Funduszu. Artykuł kończy część poświęcona likwidacji samego Funduszu oraz sposobom kontynuowania tego mechanizmu. (W tekście pomijam Narodową Radę Kultury - utworzoną razem z Funduszem, wspominam o niej, o ile miała związek z FRK). (fragment tekstu)

EN

The main goal of the article is to present the first comprehensive and universal mechanism of financing of culture in Poland - state-earmarked fund, the Culture Development Fund. I present the circumstances of the birth of the idea, the creation and functioning of the Fund. This is one of the most interesting examples of cultural policy reforms in Poland - in the article I present the pros and cons of this solution. This text is part of institutional research on the organization and financing of theater in the People's Republic of Poland. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Polityka kulturalna; Finansowanie kultury; Analiza instytucjonalna

EN

Cultural policy; Financing of culture; Institutional analysis

• Czasopismo: Zarządzanie w Kulturze
• Rocznik: 2020
• Tom: 21
• Numer: z. 1 Pieniądze w kulturze
• Strony: 1--17

Twórcy

autor

Paweł Płoski

• Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie

Bibliografia

• Bieniewski H. (1987), Problemy instytucji artystycznych a reforma gospodarcza, [w:] B. Sicińska (red.), Reforma gospodarcza w kulturze (materiały i opracowania z okresu prac nad koncepcją), Warszawa: Instytut Kultury, s. 140-154.
• BPS/366/VIII kad. z 29 września 1981, Sejm PRL, kadencja VIII, Biuletyn Komisji Kultury i Sztuki.
• BPS/475/X kad. z 30 maja 1990 Sejm PRL / Sejm RP, kadencja X, Biuletyn Komisji Kultury i Środków Przekazu.
• BPS/488/VIII kad. z 11 marca 1982, Sejm PRL, kadencja VIII, Biuletyn Komisji Kultury i Sztuki.
• BPS/509/VIII kad. z 20 kwietnia 1982, Sejm PRL, kadencja VIII, Biuletyn Komisji Kultury i Sztuki.
• BPS/585/VIII kad. z 23 czerwca 1982, Sejm PRL, kadencja VIII, Biuletyn Komisji Kultury i Sztuki.
• Chełmińska M. (1993), Warunki rozwoju kultury na szczeblu lokalnym. Europejskie modele rozwiązań systemowych a sytuacja w Polsce, Warszawa: Instytut Kultury.
• Dejmek K., Lutomski J. (1993), Ja nie jestem dolar. Rozmowa Jacka Lutomskiego z Kazimierzem Dejmkiem, ministrem kultury i sztuki, "Rzeczpospolita", nr 268.
• Dudek A. (2004), Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988-1990, Kraków: Arcana.
• Gajewska J., Golinowska S. (1990), Raport o funkcjonowaniu Funduszu Rozwoju Kultury w latach 1983-1990. Wnioski na tle projektu likwidacji FRK, Warszawa: Instytut Kultury.
• Gawiński T. (2011), Bogata przyszłość, "Angora", nr 29.
• Jarmułowicz M. (2003), Sezony błędów i wypaczeń. Socrealizm w dramacie i teatrze polskim, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Kowal P. (2012), Koniec systemu władzy. Polityka ekipy gen. Wojciecha Jaruzelskiego w latach 1986-1989, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, Instytut Pamięci Narodowej, Wydawnictwo Trio.
• Kuczyńska T. (1994), Jestem kompetentna, "Tygodnik Solidarność", nr 42.
• Kwaśniewska K. (1987), Wybrane zagadnienia ekonomiki kultury, Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyki i Upowszechniania Kultury.
• Lachowski M. (2006), Awangarda wobec instytucji. O sposobach prezentacji sztuki w PRL-u, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Leszczyński A. (2013), Skok w nowoczesność. Polityka wzrostu w krajach peryferyjnych 1943-1980, Warszawa: ISP PAN - Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Majer A., Orankiewicz A., Wróblewska A. (2019), Pieniądze - produkcja - rynek. Finansowanie produkcji filmowej w Polsce, Łódź: PWSFTviT.
• Napiontkowa M. (2012), Teatr polskiego Października, Warszawa: Instytut Sztuki PAN.
• Płoski P. (2018), W poczekalni. Sprawy teatru w polityce kulturalnej II RP, [w:] B. Osterloff (red.), Ryszard Bolesławski. Jego twórczość i jego czasy / Richard Boleslavsky: His Work and His Times, Warszawa: Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza.
• Protokół porozumienia zawartego pomiędzy Komisją Rządową a Komitetem Strajkowym Pracowników Kultury NSZZ "Solidarność", z 17 XI 1980, sygn. A/16.07.05 (1980), Archiwum Ośrodka Karta - Biblioteka Cyfrowa Ośrodka Karta, teczka Strajk solidarnościowy pracowników służby zdrowia, oświaty i kultury w Gdańsku w listopadzie 1980 roku.
• Rosenberg M. (2016), Działalność sekcji branżowych NSZZ "Solidarność" w latach 1980-1981 na przykładzie Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ "Solidarność" Pracowników Teatru, "Polska 1944/45-1989", nr 14.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 listopada 1973 r. w sprawie zakładowego funduszu socjalnego i zakładowej działalności socjalnej (1973), Dz.U. 1973 nr 43 poz. 260.
• Soroka J.M. (1995), Polska Partia Socjalistyczna wobec problemów kulturalno-oświatowych 1918-1939, Wrocław: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej.
• Sowa A.L. (2011), Historia polityczna Polski 1944-1991, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Stano B. (2019), Artysta w fabryce. Dwa oblicza mecenatu przemysłowego w PRL, Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie.
• Strąk M. (1983), Bronię drugiego układu, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Strąk M. (1984), oprac., Kultura. Polska reforma gospodarcza, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne.
• Szczutkowska J. (2014), Polityka kulturalna PRL w dziedzinie kinematografii w latach 70., Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Tejchma J. (1996), Pożegnanie z władzą, Warszawa: Wydawnictwo "Projekt".
• Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (1981), Dz.U. 1981 nr 24 poz. 122.
• Ustawa z dnia 4 maja 1982 r. o Narodowej Radzie Kultury oraz o Funduszu Rozwoju Kultury (1982), Dz.U. 1982 nr 14 poz. 112.
• Ustawa z dnia 4 maja 1982 r. o urzędzie Ministra Kultury i Sztuki (1982), Dz.U. 1982 nr 14 poz. 112.
• Ustawa z dnia 4 grudnia 1990 r. o zniesieniu i likwidacji niektórych funduszy (1990), Dz.U. 1990 nr 89 poz. 517.
• Ustawa z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (1994), Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83 (tekst jednolity: Dz.U. 2019 poz. 1231).
• Wallis A. (1981), Problemy centralizacji i decentralizacji życia kulturalnego w Polsce w latach 1945-1980, Warszawa: Instytut Kultury - Ośrodek Informacji Naukowej i Statystyki Kulturalnej.
• Zajiček E. (2009), Poza ekranem. Kinematografia polska 1896-2005, Warszawa: SFP, Studio Filmowe Montevideo.
• Żółkiewski S. (1973), Kultura literacka 1918-1932, Wrocław: Ossolineum.
• Żuber E. (1990), Finansowanie kultury, Koszalin: Koszalińskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne i Koszaliński Ośrodek Naukowo-Badawczy.
• Śliwonik L., Uniejewska E. (2014), Przekroczył zwyczajność - życia i teatru. Z Lechem Śliwonikiem rozmawia Ewa Uniejewska, http://teatralny.pl/rozmowy/przekroczyl-zwyczajnosc-zycia -i-teatru,301.html [odczyt: 20.10.2019].
• Trzy kroki ku zmianom na lepsze w polskiej kulturze (2009), Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, http://www.kongreskultury.pl/library/File/Trzy%20kroki%20 ku%20zmianom%20na%20lepsze%20w%20polskiej%20kulturze.pdf [odczyt: 26.10.2019].

Identyfikatory

DOI

10.4467/20843976ZK.20.002.12036