Ochrona i opieka państwa w stosunku do rodzin - uwagi konstytucyjnoprawne

• Autorzy: Anna Feja-Paszkiewicz

Warianty tytułu

Protection and Care of the Polish State in Relation to Polish Families - Legal and Constitutional Remarks

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W art. 18 Konstytucji RP ustrojodawca w sposób kategoryczny stwierdził, że rodzina (obok innych wymienionych tam pojęć) znajduje się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej. Przepis ten, w połączeniu z innymi przepisami Konstytucji RP regulującymi konstytucyjny status rodziny, uznawany jest za kluczowy dla kształtowania polityki rodzinnej (prorodzinnej) państwa. Ustawodawca zwykły, zobowiązany do realizowania i rozwijania postanowień Konstytucji RP, w ponad dwudziestoletnim okresie jego obowiązywania przyjmował jednak bardzo zróżnicowane rozwiązania mające w założeniu w praktyce realizować ochronę i opiekę państwa wobec rodzin. Ich wymiernym efektem, choć zapewne odwrotnym do zamierzonego, jest jednak - jak się okazuje - trwający, intensywny proces depopulacji i zjawisko tzw. starzenia się społeczeństwa, co potwierdziła w swoim raporcie Najwyższa Izba Kontroli. W artykule zaprezentowano wybrane, najważniejsze - w ocenie Autorki - wypowiedzi przede wszystkim Trybunału Konstytucyjnego oceniające konkretne rozwiązania ustawowe przyjmowane w szeroko ujętym obszarze ochrony i opieki państwa wobec rodzin. W oparciu o nie dokonano następnie ustalenia normatywnej treści art. 18 Konstytucji RP, ze szczególnym wskazaniem na wysoką pozycję rodziny wśród innych konstytucyjnych wartości, na zaliczenie zasady ochrony i opieki wobec rodzin do zasad naczelnych, a także na swobodę działań i przedsięwzięć ustawodawcy zwykłego w tym obszarze, na zakaz dezawuowania więzi rodzinnych przez przyjmowane regulacje, na obowiązek systemowego ujęcia rozwiązań ochronnych i opiekuńczych adresowanych do rodzin. (abstrakt oryginalny)

EN

In Article 18 of the Constitution of the Republic of Poland the legislator explicitly states that the family (next to the other terms mentioned there) is under the protection and care of the Republic of Poland. This provision, in conjunction with other provisions of the Polish Constitution regulating the constitutional status of the family, is considered to be crucial for shaping the family-oriented policies of the state. However, the ordinary legislator, obliged to implement and develop the provisions of the Constitution of the Republic of Poland, in the over twenty-year period since the implementation of the said provision, adopted very diverse solutions designed to implement in practice the protection and care of the state towards families. Their measurable effect, although probably opposite to the intended one, is - as it turns out - the ongoing, intensive depopulation process and the phenomenon of the so-called aging of the population, as confirmed by the Supreme Audit Office in its report. The article presents selected, most important - in the author's opinion - statements primarily of the Constitutional Tribunal assessing specific statutory solutions adopted in the broadly defined area of protection and care of the state towards families. Based on these, the normative content of Article 18 of the Constitution of the Republic of Poland was then established, with particular emphasis on the high position of the family among other constitutional values, on including the principle of protection and care towards families as primary principles, as well as on the freedom of activities and undertakings of the ordinary legislator in this area, on the prohibition of disavowing family ties by adopted regulations, and on the obligation to provide systemic protection and care solutions for families. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Polityka prorodzinna; Polityka rodzinna; Rodzina; Konstytucja RP; Trybunał Konstytucyjny

EN

Pro-family policy; Family policy; Family; RP Constitution; Constitutional Court

• Czasopismo: Przegląd Prawa Publicznego
• Rocznik: 2020
• Numer: nr 7-8
• Strony: 182--195

Twórcy

autor

Anna Feja-Paszkiewicz

• Uniwersytet Zielonogórski

Bibliografia

• Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2012.
• Banaszak B., Zieliński M., Konstytucyjne i ustawowe pojęcie rodziny, "Monitor Prawniczy" 2014/7.
• Borysiak W. [w:] Konstytucja RP. Komentarz do art. -86, t. 1, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016, komentarz do art. 18 Konstytucji.
• Czeszejko-Sochacki Z., Garlicki L., Trzciński J., Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Warszawa 1999.
• Dąbrowski M. [w:] Wolności i prawa człowieka w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, red. M. Chmaj, Warszawa 2016.
• Feja-Paszkiewicz A., Dobro rodziny - ujęcie konstytucyjne (wybrane zagadnienia) [w:] Polski system ochrony praw człowieka 70 lat po proklamowaniu Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Osiągnięcia - bariery - nowe wyzwania i rozwiązania, red. J. Jaskiernia, K. Spryszak, Toruń 2019.
• Feja-Paszkiewicz A., Pojęcie rodziny i podział rodzin na tle Konstytucji RP - kilka uwag [w:] Polski system ochrony praw człowieka w dobie kryzysu demokracji liberalnej, red. nauk. J. Jaskiernia, K. Spryszak, Toruń 2020.
• Garlicki L. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, Warszawa 2003.
• Informacja o wynikach kontroli. Koordynacja polityki rodzinnej w Polsce, Najwyższa Izba Kontroli, Departament Pracy, Spraw Społecznych i Rodziny, KPS-4101-003-01/2014, Nr ewid.67/2015/P/14/046/KPS, zatwierdzona przez Prezesa NIK 24.06.2015 r.
• Mączyński A., Konstytucyjne podstawy prawa rodzinnego [w:] Państwo prawa i prawo karne. Księga jubileuszowa profesora Andrzeja Zolla, red. P. Kardas, T. Sroka, W. Wróbel, Warszaw 2012.
• Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/sjp/ochrona;2492479.html.
• Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/szukaj/opieka.html.
• Zubik M., Podmioty konstytucyjnych wolności, praw i obowiązków, "Przegląd Legislacyjny" 2007/2.