Zarządzanie i teatr. O statusie artysty w Polsce

• Autorzy: Joanna Szulborska-Łukaszewicz

Warianty tytułu

Management and Theater. On the Status of the Artist in Poland

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

In Europe, the role of artists in the process of developing culture and creative industries was recognized as early as the 1970s, as evidenced by different resolutions of international organizations or later the European Parliament. These documents stated that art can be a profession. In order to practice art at the highest level, it is important to develop an interest in art in childhood. The profession of an artist is a continuous one, and covers not only the time of presenting the final effect but also the time of preparation for work, which should be factored in when calculating retirement benefits. The most urgent issues artists have to deal with include: protecting the profession of an artist/performer with social security (health and pension benefits); uncertain and unsteady employment; and low and irregular income dependent on the repertoire and staffing policy established by institution management. In the case of freelancers: long periods without any income, tax regulations related to the work performed by artists, copyright revenue, irregular working hours, lack of incentives for producers to hire professional artists and creators instead of cheaper amateurs. Lack of systematic solutions which would guarantee at least minimal social security. The above-mentioned documents were not followed up by any changes in Poland to expand the tools which secure artists' social rights. Neither the status of artists has been clarified nor has their social and financial situation improved. Out of the few studies on the economic condition of an artist/performer, my paper quotes the one endorsed by ZASP (Association of Polish Stage Artists) entitled "Artysto scen polskich, powiedz nam, za co żyjesz?" ("Polish Stage Artists, Tell Us How You Make a Living"), which involved 599 respondents. (original abstract)

Od lat dyskutujemy w Polsce o roli kultury i artystów. Rezultaty tych debat dla samych artystów są jednak wątpliwe. Wprawdzie w społeczeństwie obserwuje się wysoki poziom akceptacji dla finansowania kultury ze środków publicznych1, jednak analizując przebieg procesu transformacji i postrzeganie roli kultury przez polityków po roku 1989, wyraźnie dostrzegamy - w przeciwieństwie do doby PRL-u - jej marginalizowanie2. Jeszcze na przełomie XX i XXI wieku kultura postrzegana była jako zbytek, balast, a nie katalizator zmiany, co po dziś dzień przekłada się na wizerunek artysty i jego status (prawny i ekonomiczny) w naszym kraju. Dyskusje o kondycji ekonomicznej artysty (mimo bardzo pozytywnych emocji towarzyszących efektom ich pracy) nie wiążą się z poparciem starań o unormowanie prawnego i ekonomicznego statusu tego zawodu. (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

EN

Theater; Cultural institutions; Management; Freelance occupation; Legal regulations

PL

Teatr; Instytucje kultury; Zarządzanie; Wolne zawody; Regulacje prawne

• Czasopismo: Zarządzanie w Kulturze
• Rocznik: 2017
• Tom: 18
• Numer: z. 3
• Strony: 373--394

Twórcy

autor

Joanna Szulborska-Łukaszewicz

Bibliografia

• Bachórz A., Stachura K., Trajektorie sukcesu artystycznego. Strategie adaptacji artystów w polu sztuki, Gdańsk 2015.
• Chwin S., Czy kultura jest nam do życia koniecznie potrzebna?, "Przekrój", nr 30, z 4 września 2010 r.
• Gdowska J., Dyndając na końcu łańcucha pokarmowego. Rozmowa z Robertem Skolmowskim, "Notatnik Teatralny" 2014/2015, nr 77, s. 81.
• Górna K., Sienkiewicz K. i in. (red.), Czarna księga polskich artystów, Warszawa 2015.
• Grzelońska U., Ekonomiczny zarys sfery kultury, wystąpienie na seminarium naukowym Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN, 24 maja 2007 roku, http://www.inepan.waw.pl/wydarzenia/seminaria_naukowe.html?id_seminarium=48 [odczyt: 31.03.2014].
• Ilczuk D. (red.), Rynek pracy artystów i twórców w Polsce. Raport z badań., Bydgoszcz-Warszawa 2013.
• Kędziora A., Orzechowski E., Szulborska-Łukaszewicz J., Zdebska-Schmidt J. (red.), Z kulturą o kulturze - kultura pod ścianą, Kraków 2014.
• Klaic D., Gra w nowych dekoracjach. Teatr publiczny pomiędzy rynkiem a demokracją, Warszawa-Lublin 2014.
• Kozek W., Polaktor. Aktorzy na rynku pracy, Warszawa 2011.
• Kozłowski M., Sowa J., Szreder K. (red.), FABRYKA SZTUKI. Podział pracy oraz dystrybucja kapitałów społecznych w polu sztuk wizualnych we współczesnej Polsce. Raport z badań Wolnego Uniwersytetu Warszawy, Warszawa 2014.
• Kultura w 2014 r., GUS, Warszawa 2015.
• Kultura w 2015 r., GUS, Warszawa 2016.
• Manifest o Statusie Artysty, https://www.zasp.pl/index.php?page=Pages&id=40 [odczyt: 30.04.2017].
• Potoroczyn P., Nie ma miodu bez zapylania, "Tygodnik Powszechny", 2 maja 2015 r.
• Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 czerwca 2007 roku w sprawie społecznego statusu artystów, 2006/2249(INI).
• Skowrońska M., Debata w NCK. Kraków artystów nie kocha, nie lubi, nie szanuje?, "Gazeta Wyborcza" z 14.04.2015 r., http://krakow.wyborcza.pl/krakow/1,44425,17749464,Debata_w_NCK__Krakow_artystow_nie_kocha__nie_lubi_.html [odczyt: 20.04.2017].
• Sternal M., Dobrze wykształcony menedżer kultury? Wyzwania edukacyjne w zarządzaniu kulturą [w:] E. Orzechowski (red.), Kultura-Gospodarka-Media Ogólnopolski Kongres, Kraków 2002.
• Szulborska-Łukaszewicz J., Artysto Scen Polskich, powiedz nam z czego żyjesz, Kraków 2015.
• Szulborska-Łukaszewicz J., Instytucje kultury w Polsce - specyfika ich organizacji i finansowania, "Zarządzanie w Kulturze" 2012, nr 13, z. 4.
• Szulborska-Łukaszewicz J., Zarządzanie publiczną instytucją kultury w Polsce - misja a ekonomika, "Zarządzanie w Kulturze" 2013, nr 14, z. 1.
• Szulborska-Łukaszewicz J., Publiczne czy prywatne? O zarządzaniu instytucjami artystycznymi w Polsce, "Zarządzanie w Kulturze" 2014, nr 15.
• Trzeciak H., Ekonomika teatru, Warszawa 2011.

Identyfikatory

DOI

10.4467/20843976ZK.17.024.7474