Human activity and aeolian relief of Starczynów "Desert", Poland

• Autorzy: Jolanta Pełka-Gościniak
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Starczynów "Desert" is located in the eastern part of the Silesian Upland (southern Poland) and makes a compact area with the occurrence of aeolian sands, which till the 1960s. were intensively blown. Its flat surface is diversified by many dunes of different shapes and sizes. Aeolian coversands are formed here as a cover of changing thickness. The "desert" is not a typical dry climatic area. The term Starczynów "Desert" refers to the area of occurrence of bare sands and aeolian processes and makes a geographical name that can be found on topographic maps. Its development was conditioned by human activity, where since the Middle Ages dense forest areas have been cut to obtain timber for the needs of contemporary mining and metallurgy of lead and silver ores causing the activation of aeolian processes at sandy substratum, built from the Vistulian proluvial-deluvial deposits. In the formation of the aeolian relief of Starczynów "Desert" it is possible to distinguish some stages of intensive wind activity: the 13th-15th centuries, the 16th-17th centuries, the turn of 18th and 19th centuries, the turn of 20th and 21st centuries. In present times human interference in the environment of Starczynów "Desert" consists of fixing sandy areas to protect them from deflation. Human damage exists here in the aeolian relief through terrain levelling and building fire escape roads. In the north-eastern part of the "desert" sand was exploited, therefore a sandpit appeared. This area was subject to the activity of mining for Zn-Pb ores, which caused numerous collapsed cones. In the last few years this part of the "desert" was properly reclaimed(original abstract)

Słowa kluczowe

EN

Protection of flora; Human in environmental; Landscape geography; Geomorphology; Aeolian processes

PL

Ochrona flory; Człowiek w środowisku; Geografia krajobrazu; Geomorfologia; Procesy eoliczne

• Czasopismo: Environmental & Socio-economic Studies
• Rocznik: 2013
• Tom: 1
• Numer: nr 3
• Strony: 1--6

Twórcy

autor

Jolanta Pełka-Gościniak

• University of Silesia in Katowice, Sosnowiec, Poland

Bibliografia

• Abt E.L.G. 1957. Memoriał w sprawie kopalnictwa ołowiu i srebra na Górnym Śląsku. Katowice.
• Bąk K. 1968. Wzrost i przydatność drzew i krzewów wprowadzonych przy zalesianiu Pustyni Starczynowskiej. WSR, Kraków, maszynopis.
• Dulias R., Pelka-Gosciniak J., Szczypek T. 2008. Influence of human activity on the development of aeolian processes in the Silesian-Cracow Upland (Poland). "Zeits. Geomorph., 52: 15-33.
• Gatowski A., Łempicki M. 1981. Płastowaja karta polskowo kamiennougolowo basiejna, 1:10 000, Zbiory kartogr. Arch. Państ. w Katowicach.
• Gilewska S. 1972. Wyżyny Śląsko-Małopolskie. [in:] Klimaszewski M. (ed.) Geomorfologia Polski, PWN, Warszawa, 1: 232-339.
• Hempel J. 1856 Karta geognostyczna Zagłębia Węglowego w Królestwie Polskim, 1:20 000, Zbiory kartogr. Arch. Państ. w Katowicach.
• Kiryk F., Kołodziejczyk R. (ed.) 1978. Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego. PWN, Warszawa-Kraków.
• Kłysińska J. 1985. Olkusz. Niezwykła historia górniczego miasta." Poznaj Swój Kraj", 7: 3-7.
• Kozioł S. 1952. Budowa geologiczna Pustyni Błędowskiej. Z badań czwartorzędu w Polsce. "Biul. PIK "65, t. 1, Warszawa: 383-416.
• Lewandowski J., Zieliński T. 1990. Wiek i geneza osadów kopalnej doliny Białej Przemszy (Wyżyna Śląska). "Biul. IG", 364: 97-126.
• Litewka Cz. 1974. Polska Sahara. "Aura", 3: 31-33.
• Łabęcki H. 1841. Wiadomość bibliograficzna o górnictwie w Polsce i naukach przyrodniczych ścisły związek z nimi mających. Warszawa.
• Michalik S. 1985. Pustynia Błędowska. "Poznaj Swój Kraj", 7: 18-22.
• Molenda D. 1963. Górnictwo kruszcowe na terenie złóż śląskokrakowskich do połowy XVI wieku. Ossolineum.
• Pełka J. 1994. Rekonstrukcja lokalnych warunków anemologicznych we wschodniej części Wyżyny Śląskiej na podstawie analizy eolicznych form terenu i drzew sztandarowych. [in:] Nowaczyk B., Szczypek T. (eds.) Vistuliańsko-holoceńskie zjawiska i formy eoliczne (wybrane zagadnienia). SGP, Poznań: 57-67.
• Pełka-Gościniak J. 1996. Cechy strukturalne i teksturalne wydmy barchanopodobnej na Pustyni Starczynowskiej. [in:] Szczypek T., Waga J.M. (eds.) Współczesne oraz kopalne zjawiska i formy eoliczne. Wybrane zagadnienia. WNoZ UŚ, PK CKKRW, SGP, Sosnowiec: 111-118.
• Pełka-Gościniak J. 1999. Influence of wind and older relief on the character of sandy deposits in the Starczynów "Desert" (southern Poland). [in:] Schirmer W. (ed.) GeoArchaeoRhein, Münster, 3: 163-176.
• Pełka-Gościniak J. 2000a. Przestrzenna zmienność piasków eolicznych Pustyni Starczynowskiej. WNoZ UŚ, Sosnowiec.
• Pełka-Gościniak J. 2000b. Development of aeolian relief in areas transformed by human impact (a case study of Bukowno neighbourhood-eastern part of Silesian Upland). [in:] Dulias R., Pełka-Gościniak J. (eds.) Aeolian processes in different landscape zones, UŚ, SGP, Sosnowiec, 129-142.
• Radosz J. 1991. Kształtowanie się krajobrazu we wschodniej części Wyżyny Śląskiej pod wpływem gospodarczej działalności człowieka." Kształt. środ. geogr. i ochr. przyr. na obsz. uprzem. i zurb.", 3: 13-20.
• Rahmonow O. 1999. Procesy zarastania Pustyni Błędowskiej. WNoZ UŚ, Sosnowiec.
• Rahmonov O. 2007. Relacje między roślinnością i glebą w inicjalnej fazie sukcesji na obszarach piaszczystych. UŚ, Katowice.
• Roemer F. 1870. Geologie von Oberschlesien. Breslau.
• Sendobry K., Szczypek T. 1991. Geneza i wiek podkuestowych osadów piaszczystych w okolicach Olkusza." Geogr. Stud." et dissert., UŚ Katowice: 15: 88-104.
• Sosnowski K. 1955. Jura Krakowsko-Wieluńska. SiT. Spezialkarte der Östereichhisch-Ungarischen Monarchie, 1906: 4 sekcje, 1:75000, zdjęcie terenowe z lat 1873-1890, Vien, Zbiory kartogr. Arch. Państ. w Katowicach.
• Staszic S. 1955. O ziemiorodztwie Karpatow i innych gor i rownin Polski. Wyd. Geol, Warszawa.
• Stecki K. 1935. Miraże w Pustyni Błędowskiej. "Wszechświat", 6: 165-168.
• Stróżecki A. 1991. Przez piaski pustyń Starczynowskiej i Błędowskiej. "Gościniec", 23, 4: 25-26.
• Sujkowski Z. 1928. Uwagi o piaskach i lessach w Olkuskiem i ich wzajemnym stosunku. Spraw. z posiedzeń Tow. Nauk. Warsz., 21, 1-2.
• Szczypek T., Wach J. 1989. Accumulation phases of the Quaternary deposits in the Błędów Desert based on lithological studies. Quast. Geogr., SI, UAM, Poznań, 2: 137-145.
• Szczypek T., Wach J. 1991. Human impact and intensity of aeolian processes in the Silesian-Cracow Upland (Southern Poland). Z. Geomorph. N.F., Berlin, Stuttgart, 90: 171-177.
• Tyc A. 1989. Współczesne procesy krasowe w strefie oddziaływania kopalń olkuskiego okręgu rudnego. "Kras i speleologia", 6 (15): 23-39.
• Tyc A. 1990. Formy zapadliskowe w krasie Olkuskiego Okręgu Rudnego wywołane działalnością górniczą i pompowaniem. "Zesz. Nauk. AGH, Sozologia i Sozotechnika", 32 99-112.
• Weyberg Z. 1902. Piorunki. Wszechświat, 1: 4-7. Wpływ działalności górniczej na gospodarkę leśną Nadleśnictwa Olkusz, Protokół ze Wspólnego Posiedz. Rad Gosp. Wod. Regionów Wodn. Małej Wisły i Górnej Odry oraz Stałych Komisji ds. Udziału Społeczeństwa przy Radach, 20.09.2012, Starostwo Powiatowe w Olkuszu.