Niechciany Auschwitz

• Autorzy: Marek Rawecki

Warianty tytułu

The Unwanted Auschwitz

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Tytuł artykułu może się wydać czytelnikowi paradoksem albo prowokacją. Szczególnie z perspektywy 70 lat, jakie upłynęły od zakończenia II wojny światowej. Wobec wielu debat podkreślających dokumentalne i edukacyjne znaczenie miejsca pamięci Auschwitz-Birkenau, wobec licznych działań konserwatorskich utrwalających relikty poobozowe - "niechciany Auschwitz" jest czymś zgoła niezrozumiałym. Jednak to tylko powierzchowne odczucie - realna przestrzeń Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau jest bowiem niewielkim wycinkiem tego, czym w rzeczywistości był Auschwitz. Analizując zachowane do dzisiaj w Oświęcimiu materialne ślady niemieckich inwestycji z lat 1940-1945, łatwo dostrzec ich olbrzymią skalę przestrzenną, kreującą nową tożsamość miejsca i mającą ogromny wpływ na powojenny rozwój miasta (ryc. 1). I to zarówno w wyniku działań eksterminacyjnych (utworzenie obozu zagłady), jak i pozornie "zwykłych" inwestycji komunalnych i przemysłowych będących rezultatem kolonizowania włączonych do III Rzeszy terenów Polski (niemieckie wzorcowe miasto na Wschodzie). Skala tych przedsięwzięć nawet współcześnie burzy zwyczajowe wyobrażenia o Auschwitz, kojarzące to miejsce przede wszystkim z ogrodzonymi drutem kolczastym blokami i barakami, bocznicami kolejowymi, ruinami komór gazowych i krematoriów. (fragment tekstu)

EN

The heritage of Auschwitz from the local perspective of Oświęcim appears differently - personally. It is a stigma the town residents have to face every day when fulfilling their own needs and life aspirations, both in the semantic sense (a stigmatising name) and in the material sense (the remains of the camp in the city space). Comments, opinions and criticism concerning the city's development are received from all over the world. The former camp conservation requirements impose development restrictions for the protection of the place which was created without the participation and consent of the local community. The question asked many times in Oświęcim: "Where does the former camp end and normal life begin?" may be incomprehensible from outside, but is painfully valid here. Highly publicised conflicts, unsolved for years, in which the local heritage becomes meaningless, are caused by the coexistence of the memorial place and urban space. The population of Oświęcim living "in the shadow of Auschwitz" become a social minority for the world, marginalised in the face of the atrocities of the genocide committed here. On the other hand - the moral dimension of Auschwitz either paralyses local initiatives or supports extreme attitudes. The worldwide debate about Auschwitz lacks the local perspective, whereas the local community lacks the historiosophical view and the understanding that today you can reach Oświęcim only through Auschwitz. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Dziedzictwo kulturowe; Holokaust; Muzea; Ludobójstwo

EN

Cultural heritage; Holocaust; Museums; Genocide

• Czasopismo: Zarządzanie w Kulturze
• Rocznik: 2016
• Tom: 17
• Numer: z. 1
• Strony: 77--89

Twórcy

autor

Marek Rawecki

• Politechnika Śląska w Gliwicach

Bibliografia

• Autobiografia Rudolfa Hössa komendanta obozu oświęcimskiego, Warszawa 1990.
• Derczyński W., Po obchodach 60. rocznicy wyzwolenia Auschwitz-Birkenau - obóz w Oświęcimiu w świadomości Polaków. Komunikat z badań. CBOS, Warszawa 2005, http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2005/K_045_05.PDF [odczyt: 22.06.2015].
• Dmitrow E., Mittgart nad Wołgą. O nazistowskiej mitologii Wschodu, "Mówią Wieki" 2003, nr 11, http://web.archive.org/web/20080223045234, http://mowiawieki.pl/artykul.html? id_artykul=841 [odczyt: 13.06.2015].
• Dwork D., Pelt R.J., Auschwitz 1270 to the present, New York-London 1996.
• Kortko D., Nycz M.: [Pole] Spacer po bastionie Auschwitz, "Gazeta Wyborcza", Magazyn Gazety, 13.05.1999, on-line: Oświęcim. Odnalezione niemieckie plany budowy miasta, http://wyborcza.pl/1,75248,139657.html [odczyt: 22.06.2015].
• Kucia M., Auschwitz jako fakt społeczny, Kraków 2005.
• Lachendro J., Zburzyć i zaorać...?, Oświęcim 2007.
• Manvell R., Fraenkel H., Himmler, Warszawa 1971.
• Piper F., Ilu ludzi zginęło w KL Auschwitz, Oświęcim 1992.
• Piper F., Metody zagłady [w:] W. Długoborski, F. Piper (red.), Auschwitz 1940-1945. Węzłowe zagadnienia z dziejów obozu. Tom III: Zagłada, Oświęcim 1995.
• Piper F., Zatrudnienie więźniów KL Auschwitz, Oświęcim 1981.
• Pollack M., Skażone krajobrazy, Wołowiec 2014.
• Raport z warsztatów powiatowych przeprowadzonych w ramach konsultacji społecznych przy tworzeniu Strategii Rozwoju Małopolski na lata 2007-2013. Powiat Oświęcimski, Oświęcim, 4 marca 2005, http://www.malopolskie.pl/Pliki/2005/oswiecimski_raport.pdf [odczyt: 20.06.2015].
• Rawecka J., Rawecki M., Badania strefy ochronnej Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau: Inwentaryzacja urbanistyczna strefy krajobrazowej Państwowego Muzeum Oświęcim-Brzezinka. Strefa A - Oświęcim, 1992; Studium Zagospodarowania Przestrzennego Strefy Krajobrazowej Państwowego Muzeum Oświęcim-Brzezinka w Oświęcimiu, 1993-1995; Studium Zagospodarowania Przestrzennego Strefy Krajobrazowej Państwowego Muzeum Oświęcim-Brzezinka w Brzezince, Pławach iHarmężach. Etap I - Materiały, Etap II - Wytyczne Ogólne, 1996-1999. Pracownia Projektowa PLAN, Gliwice 1992-1999. Dokumenty dostępne w Dziale Konserwacji Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau.
• Rawecka J., Rawecki M. i in., Projekt planu zarządzania dla Miejsca Światowego Dziedzictwa Auschwitz Concentration Camp. Wersja 1.1. Dokument dostępny w Narodowym Instytucie Dziedzictwa w Warszawie, 2007.
• Rawecki M., Strefa Auschwitz-Birkenau, Gliwice 2003, http://repolis.bg.polsl.pl/dlibra/docmetadata?id=24770 [odczyt: 22.06.2015].
• Rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 9 grudnia 1957 r. w sprawie szczegółowego określenia granic terenów Pomnika Męczeństwa Narodu Polskiego i Innych Narodów w Oświęcimiu, Dz.U. z 1958 r. nr 6, poz. 20.
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 maja 1999 r. w sprawie określenia granic Pomnika Zagłady, na którego obszarze położony jest Pomnik Męczeństwa w Oświęcimiu, oraz obszaru i granic strefy ochronnej tego Pomnika, Dz.U. z 1999 r. nr 47 poz. 474.
• Rydzoń R., Z dziejów przemysłu w międzywojennym Oświęcimiu, Oświęcim 2006.
• Sehn J., Obóz koncentracyjny Oświęcim-Brzezinka (Auschwitz-Birkenau), Warszawa 1956.
• Setkiewicz P., Miasto Auschwitz - wzór niemieckiego osadnictwa na Wschodzie, "Pro Memoria" 2000, nr 12.
• Steinbacher S., Auschwitz. Obóz i miasto, Warszawa 2012.
• Strategia Rozwoju Miasta Oświęcimia na lata 2000-2008, Zarząd Miasta Oświęcim, Oświęcim, luty 2000, http://web.um.oswiecim.pl/bip/dokumenty/pliki/14/9816.pdf [odczyt: 25.06.2015].
• Strategia Rozwoju Miasta Oświęcimia na lata 2008-2013, Oświęcim, marzec 2008, http://web.um.oswiecim.pl/bip/dokumenty/pliki/14/9816.pdf [odczyt: 25.06.2015].
• Strategia Promocji Miasta Oświęcimia, Oświęcim, 22 maja 2002, http://web.um.oswiecim.pl/bip/dokumenty/pliki/14/2464.pdf [odczyt: 25.06.2015].
• Strategia Rozwoju Powiatu Oświęcimskiego na lata 2007-2013, Oświęcim, wrzesień 2007, http://bip.powiat.oswiecim.pl/index.php/dokumenty/435 [odczyt: 20.06.2015]
• Strategia Rozwoju Powiatu Oświęcimskiego. Raport z warsztatów strategicznych, Oświęcim 23-25.06. i 1.07.1999, http://www.logincee.org/file/3631/library [odczyt: 20.06.2015].
• Strategia Rozwoju Turystyki dla miasta Oświęcim, Polska Agencja Rozwoju Turystyki S.A., Oświęcim 2002, http://web.um.oswiecim.pl/bip/dokumenty/pliki/14/2465.pdf [odczyt: 25.06.2015].
• Ustawa z dnia 2 lipca 1947 r. o upamiętnieniu męczeństwa Narodu Polskiego i Innych Narodów w Oświęcimiu, Dz.U. z 1947 r. nr 52, poz. 265.
• Ustawa z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady, Dz.U. z 1999 r. nr 41, poz. 412.
• Wniosek do UNESCO. Kopia, wersja polska, 1978. Dokument dostępny w Dziale Konserwacji Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau.

Identyfikatory

DOI

10.4467/20843976ZK.16.006.4480