Procesy ludnościowo-osadnicze w Polsce po 1945 r.

• Autorzy: Kamil Nowak

Warianty tytułu

Population and Settlement Processes in Poland After 1945

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Procesy ludnościowo-osadnicze w Polsce po zakończeniu drugiej wojny światowej cechowały się dużą dynamiką zmian. Wykazywały jednocześnie zmienność w poszczególnych okresach czasowych. Celem pracy jest scharakteryzowanie procesów ludnościowo-osadniczych zachodzących w powojennej Polsce oraz ich uporządkowanie i usystematyzowanie w ujęciu retrospektywnym na podstawie przeglądu literatury. Rozwój kraju po początkowym okresie odbudowy ze zniszczeń wojennych nakierowany został na forsowną industrializację, która istotnie wpłynęła na rozwój struktury osadniczej kraju. Polska z państwa rolniczo-przemysłowego o przeważającym udziale ludności wiejskiej przeistoczyła się w okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (PRL) w państwo z dominującym udziałem przemysłu w strukturze gospodarczej oraz przewagą ludności miejskiej. Wpłynęło to na uksztaltowanie się charakterystycznego typu miasta przemysłowego. Okres ten sprzyjał szybkiemu rozwojowi demograficznemu, który pomimo swojej cykliczności cechował się stałym przyrostem liczby mieszkańców. Od połowy lat 80. XX w. trend ten odwrócił się. Polska stawała się krajem przechodzącym w fazę dojrzałości demograficznej, w której obecnie się znajduje. Policentryczna struktura osadnicza kraju ustabilizowała się w latach 80. XX w. Pomimo zmian ustrojowych i współczesnych procesów osadniczych nie wyłonił się żaden szybko wzrastający ośrodek miejski, pomimo iż od 1989 r. do 2019 r. prawa miejskie zyskało ponad 100 nowych miast.(abstrakt oryginalny)

EN

Population and settlement processes in Poland after the end of World War II were characterized by high dynamics of change. They showed variability in different periods of time. The main aim of the study is to characterize population and settlement processes occurring in the post-war Poland. An additional aim is to organize and systematize them in retrospective terms based on a literature review. The development of the country after the initial period of reconstruction from war damage was directed at forced industrialization which significantly influenced the development of the settlement structure of the country. In the period of the PRL, Poland from an agro-industrial state with a predominant share of the rural population transformed into a state with a dominant share of industry in the economic structure and a predominance of the urban population. This influenced the formation of a characteristic type of industrial city. This period was conducive to rapid demographic development which despite its cyclicality was characterized by a constant increase in the number of inhabitants. This trend has reversed since the mid-1980's. Poland was becoming a country entering the phase of demographic maturity in which it is currently situated. The polycentric settlement structure of the country stabilized in the 1980's. Despite the changes in the political system and modern settlement processes, no rapidly growing urban center emerged, even though from 1989 to 2019 over 100 places obtained city status(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Urbanizacja; Demografia; Miasto; Osadnictwo miejskie

EN

Urbanisation; Demography; City; Municipal settlement

• Czasopismo: Problemy Rozwoju Miast
• Rocznik: 2020
• Tom: 66
• Strony: 81--97

Twórcy

autor

Kamil Nowak

• Instytut Rozwoju Miast i Regionów

Bibliografia

• Anacka M., Fihel A., Okólski M., 2018, Niedokończone przejście migracyjne, [w:] M. Okólski (red.), Wyzwania starzejącego się społeczeństwa Polska dziś i jutro, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 22-65.
• Andrzejewski A., 1977, Sytuacja mieszkaniowa w Polsce w latach 1918-1974, PWE, Warszawa.
• Bański J., 2007, Koncepcje rozwoju struktury przestrzennej w Polsce - polaryzacja czy równoważenie?, Przegląd Geograficzny, 79(1), 45-77.
• Dangel J., 1965, Rozwój ludności w Polsce w okresie 1946-1960 i jego wpływ na przekształćenie się sieci miejskiej, PWN, Warszawa.
• Degórska B., 2017, Urbanizacja przestrzenna terenów wiejskich na obszarze metropolitalnym Warszawy kontekst ekologiczno-krajobrazowy, Prace Geograficzne, IGiPZ PAN, Warszawa, 262.
• Dziewoński K., 1988, Changing goals of spatial policies and planning in Poland, Geographia Polonica, 56, 9-15.
• Eberhardt P., 2014, Fazy rozwoju demograficznego Polski, Roczniki Nauk Społecznych, 6(42,2), 135-160.
• Fermus-Bobowiec A., 2014, Z problematyki najmu lokali mieszkalnych w Polsce Ludowej, Z DziejówPrawa, 7(15), 27-278.
• Fihel A., 2018, Przejście struktury wieku, [w:] M. Okólski (red.), Wyzwania starzejącego się społeczeństwa Polska dziś i jutro, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 109-129.
• Gajewski M., 1965, Ludność miast w latach 1945-1964, GUS, Warszawa.
• Gawryszewski A., 2005, Ludność Polski w XX wieku, IGiPZ PAN, Warszawa.
• Heffner K., 2016, Proces suburbanizacji a polityka miejska w Polsce, [w:] T. Marszał (red.), Miasto - region - gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 75-110.
• Iglicka K., 1989, Bezpośrednie czynniki płodności, Studia Demograficzne, 3.
• Jażdżewska I., 2007, Miejski system osadniczy w Polsce na przełomie XX i XXI w., [w:] P. Brezeń, S. Grykienia (red.), Przekształcenia regionalnych struktur funkcjonalno-przestrzennych. IX. Od lokalnego do globalnego wymiaru gospodarowania przestrzenią - nowe jakości przestrzeni społeczno-ekonomicznej, Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Wrocław, 117-126.
• Kantor-Pietraga I., 2014, Systematyka procesu depopulacji miast na obszarze Polski od XIX do XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Koerber H.J., 1960, Ludność niemieckich obszarów wschodnich pod administracją polską. Warszawa, Rada Naczelna Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich, Zachodnia Agencja Prasowa, Poznań.
• Kotowska I.E., Matysiak A., Młynarska M., 2016, Od opuszczenia domu rodzinnego do przejścia na emeryturę. Życie Polaków w świetle danych z badania ankietowego "Generacje i Rodziny", Szkoła Głowna Handlowa w Warszawie, Kolegium Analiz Ekonomicznych, Instytut Statystyki i Demografii, Warszawa.
• Król S., 1967, Aktywizacja małych miast ze szczególnym uwzględnieniem roli drobnej wytwórczości, Komitet Drobnej Wytwórczości, Warszawa.
• Krzysztofik K., Szmytke R., 2018, Procesy depopulacji w Polsce w świetle zmian bazy ekonomicznej miast, Przegląd Geograficzny, 90(2), 309-329.
• Kusiński W., 1991, Stadia rozwoju urbanizacji w Polsce, Przegląd Geograficzny, 63(3-4), 271-281.
• Lorens P., 2005, Suburbanizacja w procesie rozwoju miasta postsocjalistycznego, [w:] P. Lorens (red.) Problem suburbanizacji, Biblioteka Urbanisty, Warszawa, 33-44.
• Lijewski T., 1993, Zmiany przestrzennego zagospodarowania Polski w latach 1945-1989, Studia KPZK PAN, Warszawa, 101.
• Łodziński S., Grzymała-Kazłowska A., 2011, Migracje a integracja (Aspekty teoretyczne i metodologiczne), Studia Migracyjne - Przegląd Polonijny, 2, 11-39.
• Nieciuński W., 2005, Czterdzieści pięć i dziewięć lat polityki mieszkaniowej w Polsce, [w:] L. Frąckiewicz (red.), Przeszłość i przyszłość polskiej polityki mieszkaniowej, IPiSS oraz Instytut Gospodarki Nieruchomościami, Warszawa.
• Okólski M., 2007, Przemiany ludnościowe we współczesnej Polsce w perspektywie minionego stulecia, [w:] M. Marody (red.), Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, 27-92.
• Okólski M., 2010, Wyzwania demograficzne Europy i Polski, Studia Socjologiczne, 199, 37-78.
• Parysek J., 2002, Wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania transformacji przestrzenno-strukturalnej i rozwoju miast polskich w końcu XX wieku, [w:] J. Słodczyk (red.), Przemiany bazy ekonomicznej i struktury przestrzennej miast, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, 15-32.
• Parysek J., Mierzejewska L., 2005, Między dezurbanizacją a reurbanizacją: nowe oblicze urbanizacji w Polsce, [w:] I. Jażdżewska (red.), Współczesne procesy urbanizacji i ich skutki. XVIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 47-56.
• Parysek J., 2017, Od "miasta socjalistycznego" do nowoczesnego miasta XXI w. (krótka retrospekcja z perspektywy początku 2017 r.), Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 38, 21-49.
• Pudzianowska D., 2013, Obywatelstwo w procesie zmian, Wolter Kluwer, Warszawa. Ofer G., 1977, Economizing on urbanization in socialist countries: Historical necessity or socialist strategy, [w:] A. Brown, E. Nueberger (red.), Internal Migration. A Comparative Perspective, Academic Press, Nowy Jork.
• Ozdowski J., 1975, Społeczne aspekty urbanizacji w Polsce, Roczniki Nauk Społecznych, 3, 211-221.
• Reckien D., Karecha J., 2007, Sprawl in European cities: The comparative background, [w:] C. Couch, L. Leontidou, G. Petschel-Held (red.), Urban Sprawl in Europe: Landscape, Land-Use Change and Policy, Blackwell Publishing, Londyn, 39-67.
• Rajchel D., 2018, Sytuacja demograficzna miasta Opola przed zmianą i po zmianie granic administracyjnych, Eunomia, 1(94), 177-192.
• Rosset E., 1965, Oblicza demograficzne Polski Ludowej, PWE, Warszawa.
• Rykiel Z. 2002. Przemiany przestrzenne polskiego miasta postsocjalistycznego, [w:] J. Słodczyk (red.), Przemiany bazy ekonomicznej i struktury przestrzennej miast, Uniwersytet Opolski, Opole, 285-296.
• Sakson B., 2002, Wpływ "niewidzialnych" migracji zagranicznych lat osiemdziesiątych na struktury demograficzne Polski, Monografie i Opracowania, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa.
• Stańczak J., Szałtys D., Waligórska M., 2018, Sytuacja demograficzna Polski do 2017 roku, [w:] J. Hrynkiewicz, J. Witkowski, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna Polski jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, 37-59.
• Szukalski P., 2014a, Depopulacja dużych miast w Polsce, Demografia i Gerontologia Społeczna, Biuletyn Informacyjny, 7.
• Szukalski P., 2014b, Regionalne zróżnicowanie kalendarza płodności we współczesnej Polsce, Problemy Polityki Społecznej, 27, 55-73.
• Szukalski P., 2019, Nowe miasta w Polsce w XXI w., Demografia i Gerontologia Społeczna - Biuletyn Informacyjny, 4.
• Szymańska D., Grzelak-Kostulska E., Hołowiecka B., 2006, Zmiany powierzchni i gęstości zaludnienia miast polskich w latach 1960-2003, [w:] J. Słodczyk, E. Szafranek (red.), Kierunki przekształceń struktury gospodarczej i społecznej miast, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, 341-353.
• Śleszyński P., 2018, Polska średnich miast. Założenia i koncepcja deglomeracji w Polsce, Klub Jagielloński, Warszawa.
• Węcławowicz G., 1996, Contemporary Poland Space and Society, UCL Press, Londyn.
• Węcławowicz G., 2000, Kształtowanie się nowego modelu zróżnicowań społeczno-przestrzennych miast w Euopie Środkowej, [w:] I. Jażdżewska (red.), Miasto postsocjalistyczne, organizacja przestrzeni miejskiej i jej przemiany. XIII Konwersatorium wiedzy o mieście, Katedra Geografii Miast i Turyzmu Uniwersytetu Łódzkiego, Komisja Geografii Osadnictwa PTG, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 25-30.
• Węcławowicz G., 2017, Geografia społeczna miast w Polsce, Przegląd Geograficzny, 89(4), 535-563.
• Węcławowicz G., 2018, Geografia społeczna Polski, PWN, Warszawa.
• Węcławowicz G., Bański J., Degórski M., Komornicki T., Korcelli P., Śleszyński P., 2006, Przestrzenne zagospodarowanie Polski na początku XXI wieku, Monografie IGiPZ PAN, Warszawa.
• Węcławowicz G., Łotocka M., Baucz A., 2010, Rozwój miast w Polsce, Raport wprowadzający Ministerstwa Rozwoju Regionalnego opracowany na potrzeby przygotowania Przeglądu OECD krajowej polityki miejskiej w Polsce, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
• Zborowski A., 2005, Jak daleko polskiej urbanizacji do Europy?, [w:] I. Jażdżewska (red.), Współczesne procesy urbanizacji i ich skutki: XVIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 57-74.
• Zuziak Z.K., 2005, Strefa podmiejska w architekturze miasta: W stronę nowej architektoniki regionu miejskiego, [w:] P. Lorens (red.), Problem suburbanizacji, Biblioteka Urbanisty, Warszawa, 17-32.
• Żurko J., 2000, Rozsiedlenie ludności w ramach akcji "Wisła" w dawnym województwie wrocławskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• BDL GUS - Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, https://bdl.stat.gov.pl/BDL/start, [data dostępu: 15.06.2020].
• GUS - Główny Urząd Statystyczny, roczniki statystyczne, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/, [data dostępu: 15.06.2020].

Identyfikatory

DOI

10.2478/udi-2020-0013