Dziedzictwo bez dziedziców? Religijne i materialne dziedzictwo kulturowe mniejszości pochodzenia wołoskiego w Europie w kontekście projektu interdyscyplinarnych badań (przyczynek do tematu)

• Autorzy: Ewa Kocój

Warianty tytułu

Heritage without Heirs? Tangible and Religious Cultural Heritage of the Vlach Minority in Europe in the Context of an Interdisciplinary Research Project (a Contribution to the Subject)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Sądzić można, że przykład Wołochów znakomicie obrazuje złożone procesy dotyczące tych kultur, które znalazły się pod przemożnym wpływem sąsiada i walkę z nim przegrały. Sąsiad, pochodzący zazwyczaj z kultury większościowej, okazał się bowiem silniejszy kulturowo, gospodarczo, politycznie i często nawet militarnie. Artykuł ten wskazuje na zjawiska, nad którymi klasycznie rozumiana antropologia pochylała się, twierdząc, że jej rolą jest utrwalenie tego, co zamiera. Tym samym, przedstawiona tu analiza kultury Wołochów nawiązuje do znacznie szerszej refleksji, która jest synergią etnografii, etnologii i antropologii kulturowej oraz rodzących się w Polsce krytycznych studiów nad dziedzictwem. (abstrakt oryginalny)

EN

The revival of topics concerning the UNESCO cultural heritage, which emerged at the end of the 20th century, poses many questions with reference to the need, essence, and discourse on the subject as well as areas beyond it. One of these questions seems to concern the cultural heritage of the nationless communities in Europe, which were doomed to assimilation, persecution or even oblivion in the second part of the 20th century. In recent times, the critical research trend on cultural heritage has pointed out that the essence of heritage is a choice which transforms cultural achievements into "our heritage" - the areas of culture that we choose and often protect and pass on to next generations. However, beyond "our protection," there is a realm of "oblivion" which may include "alien" tangible and intangible objects about which we do not care, which do not matter to us and which we do not want to pass on to our heirs. It is a space of all forms of "our" degradation and marginalization of "alien legacy," a space where we often let this legacy to become forgotten. It can be stated that the example of Vlachs perfectly illustrates the complex processes related to cultures which were overwhelmingly subjugated by their neighbors and lost the fight. A neighbor, usually representing the culture of the majority, was stronger culturally, economically, politically and often militarily, too. The following article focuses on the phenomena which classical anthropology used to inspect, claiming that its role is to protect what is fading into oblivion. Thus, the analysis of the Vlach culture presented herein refers to a much wider reflection, which is a synergy of ethnography, ethnology and cultural anthropology, and to the critical studies on heritage which are emerging in Poland. This presentation will analyze the principal problems concerning the research on the cultural heritage of displaced communities in Europe from the perspective of the Vlach minority. Based on the field research conducted in several countries of Europe (e.g. Greece, Macedonia, Romania, Ukraine, Slovakia and Poland), I will present the main classification of the Vlach tangible heritage with special attention paid to the most important cultural monuments, including religious building developments (churches, icons, small religious architecture). I will portray difficulties found in protecting this heritage and the role of cultural institutions in its preservation and exposition. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Dziedzictwo kulturowe; Wielokulturowość; Grupy etniczne; Antropologia kultury

EN

Cultural heritage; Multicultural; Ethnics group; Cultural anthropology

• Czasopismo: Zarządzanie w Kulturze
• Rocznik: 2015
• Tom: 16
• Numer: z. 2
• Strony: 137--150

Twórcy

autor

Ewa Kocój

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Bibliografia

• Assmann J., Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, tłum. A. Kryczyńska-Pham, Warszawa 2008, s. 35-37.
• Batko R., Horror vacui i wyobraźnia przestrzeni [w:] M. Kostera (red.), Organizować z polotem. Wyobraźnia organizacyjna w praktyce, Warszawa 2013, s. 105-124.
• Batko R., Tożsamość miejsca - rewitalizacja pamięci. Dom, świątynia, cmentarz [w:] K. Skalski (red.), O budowie metod rewitalizacji w Polsce - aspekty wybrane, Kraków 2010, s. 175-196.
• Budina K., Hart L.K., http://www.culturalsurvival.org/publications/cultural-survival-quarterly/albania/northern-epiros-greek-minority-southern-albania [odczyt: 9.11.2014].
• Brailsford H.N., Macedonia: its races and their future, London, 1906, http://promacedonia.org/en/hb/hb_8_4.html [odczyt: 10.11.2014].
• Elsie R., Der Islam und die Derwisch-Sekten Albaniens. Anmerkungen zu ihrer Geschichte, Verbreitung und zur derzeitigen Lage, http://www.kakanien.ac.at/beitr/fallstudie/RElsie2.pdf [odczyt: 9.11.2014].
• Emergency Restoration St. Nicholas Church, Voskopoja, http://albania.nlembassy.org/binaries/content/assets/postenweb/a/albanie/netherlands-embassy-in-tirana/2013/may/pcf_chwb_voskopoja.pdf [odczyt: 31.10.2014].
• Gaweł Ł., Szlaki dziedzictwa kulturowego. Teoria i praktyka zarządzania, Kraków 2011.
• Góral A., Zarządzanie miejscami kultu religijnego w kontekście rozwoju turystyki kulturowej, http://www.turystykakulturowa.org/pdf/2012_01_02.pdf [odczyt: 1.05.2012].
• Gutowska K., Niechciane dobra kultury: chronić czy niszczyć? [w:] K. Gutowska (red.), Dziedzictwo kulturowe - konteksty odpowiedzialności, Warszawa 2003, s. 97-123
• Herrmann J., The situation of national minorities in Vojvodina and of the Romanian ethnic minority in Serbia, Report Committee on Legal Affairs and Human Rights, http://www.assembly.coe.int/nw/xml/XRef/X2H-Xref-ViewHTML.asp?FileID=11906&lang=EN [odczyt: 15.11.2014]; http://vlasi.net/ [odczyt: 15.11.2014].
• Janicka-Krzywda U., Magia hal i połonin [w:] M. Kiereś (red.), Pasterstwo w Karpatach. Tradycja a współczesność. Szkice, Warszawa 2013, s. 41-56.
• Jawor G., Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Lublin 2014.
• Kahl T., The Islamisation of the Meglen Vlachs (Megleno-Romanians): The Village of Nânti (Nótia) and the "Nântinets" in Present-Day Turkey, ,,Nationalities Papers" 2006, 34:01, s. 71-90, http://www.paundurlic.com/pdf/The-islamisation-of-the-Meglen-Vlachs.pdf [odczyt: 1.11.2014].
• Kłapyta P., Wołosi - nomadzi Bałkanów [w:] M. Kiereś (red.), Pasterstwo w Karpatach. Tradycja a współczesność. Szkice, Warszawa 2013, s. 29-37.
• Kocój E., Zwyczaje cyklu dobowego w prawosławnych monastyrach w Rumunii, czyli o wzajemnych związkach materialnego i niematerialnego dziedzictwa kultury, ,,Teologia i Człowiek" 2013, nr 21, s. 83-103.
• Kosmala G., Chylińska D., Trudne dziedzictwo. Upamiętnienia poległych podczas I wojny światowej żołnierzy niemieckich na Śląsku, http://www.zgrit.uni.wroc.pl/strona%20internetowa%20pomniki/index.html [odczyt: 10.10.2014].
• Kowalski K., O istocie dziedzictwa europejskiego - rozważania, Kraków 2013.
• Kucypera P., Wadyl S., Kultura materialna, http://www.academia.edu/2378887/MATERIAL_CULTURE_KULTURA_MATERIALNA_CO-AUTHOR_P._KUCYPERA_ [odczyt: 11.11.2014].
• Luković M., Transhumantní migrace pastevců v centrálních a západních oblastech Balkánu [w:] Z. Kłodnicki, M. Luković, P. Slarkovský, R. Stoličná, M. Válk (red.), Tradíčni agrárni kultura v kontextu společenského vývoje středni Evropy a Balkánu, ,,Etnologické Studie", Brno 2012, 12, s. 147-196.
• Mauro-Valachica, https://notendur.hi.is//~maurizio/danubiana/maurovalachica.htm [odczyt: 24.10.2014].
• Mulet W., Wołosi w Ochotnicy, http://skansen-studzionki.pl/?p=116 [odczyt: 13.10.2014].
• Nitsiakos V., On the Border: Transborder Mobility, Ethnic Groups and Boundaries on the Albanian-Greek Frontiers, http://www.brad.ac.uk/ssis/media/ssis/ceer/2011/Nitsiakos_review.pdf [odczyt: 10.11.2014].
• Nowicka E., Nasz język rozumieją aniołowie. Arumuni we współczesnym świecie, Kraków 2011.
• Paleczny T., W poszukiwaniu nowego paradygmatu w naukach o kulturze: ku antropologii postmodernistycznej, www.ism.wsmip.uj.edu.pl/.../0246d690-7f74-4f05-bbd7-f5831446ff79 [odczyt: 2.11.2014].
• Rapper G. de, Better than Muslims, not as good as Greeks. Emigration as experienced and imagined by the Albanian Christians of Lunxhëri [w:] R. King, N. Mai, S. Schwandner-Sievers, The New Albanian Migration, Sussex Academic Press, 2005, s. 173-194.
• REPORT ON THE STATE OF HUMAN RIGHTS OF RUMANIANS AND VLACHS IN SERBIA, http://www.banatul.com/info/banat-history-romanians-in-serbia.shtml/ [odczyt: 15.11.2014].
• Rousseva R., Iconographic characteristics of the churches in Moschopolis and Vithkuoi (Albania), Makedonika 2006, v. 35, http://media.ems.gr/ekdoseis/makedonika/makedonika_35/ekd_pemk_35_Russeva.pdf [odczyt: 31.10.2014].
• Selenicas D., The life cycle of St. Nicholas conducted in Basilica of "St. Nicholas" in Voskopoje, "Anglisticum Journal" (IJLLIS) 2013, Vol. 2, Issue: 4, http://pakacademicsearch.com/pdf-files/lan/170/312-315%20Volume%202%20Number%204%20%20August%202013.pdf [odczyt: 31.10.2014].
• Słownik gwary i kultury podhalańskiej [w:] M. Madejowa, A. Mlekodaj, K. Sikora (red.), Góry i góralszczyzna w dziejach i kulturze pogranicza polsko-słowackiego (Podhale, Spisz, Orawa, Gorce, Pieniny). Literatura i język, Nowy Targ 2005, s. 171-175.
• Шевцова Г., Дерев'яні церкви Укрраїни, Київ 2007.
• Truszkowski W., Studia socjolingwistyczne z dialektologii rumuńskiej na materiale wsi Dragus w Siedmiogrodzie rumuńskim w konfrontacji z polską gwarą wsi Ochotnica Dolna w Gorcach, Kraków 1996.
• Tunbridge J.E., Ashworth G.E., Dissonant heritage - The Management of the Past as a Resource in Conflict, Chichester 1996.
• The Vlachs. Report, ,,Greek Monitor of Human & Minority Rights" 1995, Vol. 1 No. 3 December (May-June 1994), http://www.greekhelsinki.gr/english/reports/vlachs.html [odczyt: 19.10.2014].
• Voskopojë Churches, http://www.wmf.org/project/voskopoj%C3%AB-churches [odczyt: 31.10.2014];
• Wace A.J.B., Thompson M.S., The Nomads of the Balcans, London 1914, https://archive.org/stream/nomadsofbalkansa00wace

Identyfikatory

DOI

10.4467/20843976ZK.15.009.3044