Zróżnicowanie przestrzenne zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10 w Krakowie w 2017 r. w kontekście uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego

• Autorzy: Katarzyna Kudłacz , Karolina Piech

Warianty tytułu

Spatial Diversity of Air Pollution of the Particulate Matter PM10 in Kraków in 2017 in the Context of Spatial Development

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W literaturze naukowej od wielu lat szeroko omawiana jest tematyka zanieczyszczeń powietrza. W miastach w sytuacji długotrwałego utrzymywania się przekroczeń norm jakości powietrza istotne staje się zagadnienie zrównoważonego rozwoju tkanki urbanistycznej. Celem artykułu jest ocena wpływu uwarunkowań przestrzennych na terenie Krakowa na rejestrowane wysokie wartości stężeń zanieczyszczeń powietrza pyłem PM10 w 2017 r. Analizę przeprowadzono, wykorzystując dane pomiarowe Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie oraz niezależnej sieci czujników Airly. Na podstawie przetworzonych materiałów scharakteryzowano stan jakości powietrza w mieście. Analiza liczby dni z przekroczeniami 24-godzinnego dopuszczalnego poziomu PM10 pozwoliła wskazać obszary na terenie miasta najbardziej narażone na wysokie wartości stężeń niebezpiecznej substancji. Na podstawie wyników wskazano, że w skali lokalnej występują źródła punktowe, liniowe i powierzchniowe mające wpływ na stan aerosanitarny Krakowa. Przeanalizowano również jedno z narzędzi walki o czyste powietrze w mieście, tj. zapisy obowiązujących w wybranych obszarach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Zestawiając ustalenia aktów prawa miejscowego z wynikami zaprezentowanej liczby dni z przekroczeniami dopuszczalnych dobowych stężeń dla analizowanych obszarów, stwierdzono, iż nie w każdym przypadku ogólne zapisy są w stanie ograniczyć nadmierne zanieczyszczenia(abstrakt oryginalny)

EN

The subject of air pollution has been widely discussed in the scientific literature for many years. In cities, in the situation of long-term persistence of exceedances of air quality standards, the issue of sustainable development of urban surface becomes important. The purpose of the article is to assess the impact of spatial conditions in Kraków on the recorded high values of PM10 air pollution concentrations in 2017. The analysis was carried out using the measurement data of the Regional Inspectorate for Environmental Protection in Kraków and an independent sensor network Airly. Based on processed materials, the state of air quality in the city was characterized. The analysis of the number of days with exceedances of the 24-hour PM10 allowable level allowed to indicate areas in the city most exposed to high concentrations of hazardous substances. Based on the results, it was indicated that point, line and surface sources on the local scale have an impact on the air sanitary status of Kraków. One of the tools for the fight for clean air in the city, i.e. records of local spatial development plans in selected areas, was also analyzed. By comparing the findings of local legal acts with the results of the presented number of days with exceedances of permissible daily concentrations for the analyzed areas, it was found that general provisions are not always able to reduce excessive pollution.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Zanieczyszczenie powietrza; Poziom zanieczyszczenia; Emisja zanieczyszczeń

EN

Air pollution; Level of contamination; Pollution emission

• Czasopismo: Problemy Rozwoju Miast
• Rocznik: 2020
• Tom: 66
• Strony: 229--240

Twórcy

autor

Katarzyna Kudłacz

• Instytut Rozwoju Miast i Regionów

autor

Karolina Piech

• Instytut Rozwoju Miast i Regionów

Bibliografia

• Bajorek-Zydroń K., Wężyk P. (red.), 2016, Atlas pokrycia terenu i przewietrzania Krakowa, Urząd Miasta Krakowa, Kraków.
• Błażejczyk K., 2013, Systemy wymiany i regeneracji powietrza jako czynniki poprawy warunków aerosanitarnych i bioklimatycznych w mieście, [w:] M. Baścik, B. Degórska (red.), Środowisko przyrodnicze Krakowa. Zasoby-Ochrona-Kształtowanie, Instytut Gospodarki i Geografii UJ, Urząd Miasta Kraków, KGPiNoSP, Kraków.
• Bokwa A., 2012, Zanieczyszczenie powietrza pyłem zawieszonym PM10 a sytuacje synoptyczne i warunki termiczne w Krakowie, [w:] Z. Bielec-Bąkowska, E. Łupikasza, A. Widacki (red.), Rola cyrkulacji atmosfery w kształtowaniu klimatu, Katedra Klimatologii, Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytet Śląski, Sosnowiec, 275-286.
• Bokwa A., 2016, Klimat miasta a zanieczyszczenia powietrza, Aura, 9, 8-13.
• Bokwa A., 2017, Smog jako element mezoklimatu Krakowa, [w:] M. Drewnik, M. Mika (red.), Człowiek i jego działania. Spojrzenie geografa. Prace dedykowane Profesorowi Włodzimierzowi Kurkowi IGiGP UJ, Kraków, 61-68.
• Bornstein R.D, Oke T.R, 1979, Influence of pollution and urbanization on urban climates, Advances in Environmental Socience and Engineering, 2.
• Czarnecka J., Nidzgorska-Lencewicz J., Rawicki K., 2017, Warunki termiczne a zanieczyszczenie powietrza w wybranych miastach Polski w sezonie zimowym 2016/2017, Przegląd Naukowy - Inżynieria i Kształtowanie Środowiska, 26(4), 437-446.
• Czerwieniec M., Lewińska J., 2000, Zieleń w mieście, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział w Krakowie, Kraków.
• Dziubanek G., Marchwińska-Wyrwał E., Piekut A., Rusin M., Hajok I., 2014, Zanieczyszczenie powietrza jako istotny modyfikowalny czynnik ryzyka zdrowotnego, Hygeia Public Health, 49(1), 75-80.
• Gliniak M., Zuśka Z., Miczyński J., 2015, Ocena poziomu pyłowego zanieczyszczenia powietrza w aglomeracji krakowskiej na przykładzie al. A. Mickiewicza, Logistyka 4(1), 8876-8881.
• Gładka A., Zatoński T., 2016, Wpływ zanieczyszczenia powietrza na choroby układu oddechowego, Kosmos, 313, 573-582.
• Godłowska J., Tomaszewska A.M., 2010, Relations between circulation and winter air pollution in Polish urban areas, Archives of Environmental Protection, 36(4), 55-66.
• Gorzelnik T., Oleniacz R., 2018, Analiza zróżnicowania stężeń pyłu zawieszonego PM10w świetle wyników pomiarów rozbudowanego systemu monitoringu jakości powietrza w Krakowie, [w:] J. Kuropka, K. Gaj, I. Sówka (red.), Aktualne problemy w inżynierii i ochronie atmosfery, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław.
• Hess M., Olecki Z., 1990, Wpływ zanieczyszczenia powietrza na stosunki radiacyjne w Krakowie, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne, 77, 29-43.
• Jędrychowski W., Majewska R., Mróz E., Flak E., Kiełtyka A., 2012, Oddziaływania zanieczyszczeń powietrza drobnym pyłem zawieszonym wielkopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi w okresie prenatalnym na zdrowie dziecka. Badania w Krakowie, UJ CM oraz Fundacja Zdrowie i Środowisko, Kraków. Dostępne na: https://powietrze.malopolska.pl/wpcontent/uploads/2018/03/Zanieczyszczenia_powietrza_w_Krakowie_a_zdrowie_dzieci.pdf [data dostępu: 01.12.2018].
• Klemm K., 2011, Wpływ zmian w układzie zabudowy na przepływ powietrza, Fizyka budowli w teorii i praktyce, 6(2), 54-58.
• Landsberg H.E, 1981, The urban climate, Academic Press, Nowy Jork.
• Lewińska, J., Bartosik J., Baścik J., Czerwieniec M., Zgud K., 1982, Wpływ miasta na klimat lokalny (na przykładzie aglomeracji krakowskiej), Instytut Kształtowania Środowiska, Warszawa.
• Lewińska J., Zgud K., Baścik J., Wiatrak W., 1990, Klimat obszarów zurbanizowanych, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, Warszawa.
• Lewińska J., 2000, Klimat miasta. Zasoby. Zagrożenia. Kształtowanie, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział w Krakowie, Kraków.
• Macias A., Bródka S., 2014, Przyrodnicze podstawy gospodarowania przestrzenią, PWN, Warszawa.
• Malec A., Borowski G., 2016, Niebezpieczeństwo zanieczyszczenia i monitorowania powietrza atmosferycznego, Inżynieria Ekologiczna, 50, 161-170.
• Niedźwiedź T., Olecki Z., 1994, Wpływ sytuacji synoptycznych na zanieczyszczenie powietrza w Krakowie, Prace Geograficzne UJ, 96, 55-68.
• Oke T.R., 1978, Boundary layer climates, Nowy Jork, Londyn.
• Oke T.R., 1984, Towards a prescription for the greater use of climatic principles in settlement planning, Energy a Buildings, 7(1).
• Podawca K., Rutkowska G., 2013, Analiza przestrzennego rozkładu typów zanieczyszczeń powietrza w układzie dzielnic m.st. Warszawy, Rocznik Ochrona Środowiska, 15, 2090-2107.
• Szponar A., 2003, Fizjografia urbanistyczna, PWN, Warszawa.
• Wolak A., Salerno-Kochan R., Turek P., 2016, Jakość powietrza w Krakowie w latach 2010-2015 w aspekcie dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń, VIII Międzynarodowa Naukowa Konferencja z cyklu "Rola Towaroznawstwa w zarządzaniu jakością w warunkach gospodarki opartej na wiedzy" - Interdyscyplinarność oraz Innowacyjność Towaroznawstwa, 21-22 czerwca 2016, Radom
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomu niektórych substancji w powietrzu, DzU 2012 poz. 1031.
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 września 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu, DzU 2012 poz. 1032.
• Uchwała nr CXIII/1156/06 Rady Miasta Krakowa z dnia 28 czerwca 2006 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru ZABŁOCIE, Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego poz. 3534.
• Uchwała nr LXII/888/12 Rady Miasta Krakowa z dnia 5 grudnia 2012 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru OSIEDLE OFICERSKIE, Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego poz. 7281.
• Uchwała nr XVI/312/19 Rady Miasta Krakowa z dnia 22 maja 2019 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru REJON ULIC PACHOŃSKIEGO, WYKI, ŁOKIETKA, Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego poz. 4269.
• Uchwała nr XXXII/812/19 Rady Miasta Krakowa z dnia 18 grudnia 2019 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru BAGRY, Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego poz. 9942.
• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, DzU 2001 nr 62 poz. 627.
• AIRLY - sieć sensorów powietrza w Krakowie, https://airly.eu/pl/ [korzystano wielokrotnie].
• GUGiK - baza danych obiektów topograficznych BDOT10k, http://www.gugik.gov.pl/ [korzystano wielokrotnie].
• Ministerstwo Cyfryzacji - dane statystyczne pochodzące z rejestru bazy PESEL (2016), https://www.gov.pl/web/cyfryzacja, [korzystano wielokrotnie].
• Urząd Miasta Krakowa - Miejski system informacji przestrzennej, http://obserwatorium.um.krakow.pl/obserwatorium/, [korzystano wielokrotnie].
• Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie - System monitoringu jakości powietrza, http://monitoring.krakow.pios.gov.pl/, [korzystano wielokrotnie

Identyfikatory

DOI

10.2478/udi-2020-0027