Brak kanonu i resentyment współczesnego humanisty

• Autorzy: Agnieszka Doda-Wyszyńska

Warianty tytułu

Absence of the Canon and Ressentiment of a Contemporary Humanist

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Już samo tytułowe zestawienie pojęć kanon i resentyment implikuje szereg pytań: Dlaczego dziś zerwaliśmy z kanonem? Skąd się bierze współczesny resentyment czytelnika? Czy rozeszły się drogi prawdy i piękna? Czy mamy po prostu za dużo możliwości, za duży wybór tekstów? Otaczający nas świat jest całkowicie upolityczniony, staliśmy się populacją przede wszystkim unikającą przeciążenia informacją. Według Jeana Baudrillarda żyjemy w rzeczywistości, która jest prawdziwsza od siebie samej, jest swoim własnym simulacrum; teksty (zawierające pamięć o kulturze) niczego nie zmieniają, bo nie potrafimy już selekcjonować informacji. Znajdujemy się w takim punkcie historii, gdzie mimetyczny układ przyciągania-odpychania, będący według René Girarda "podstawą wszystkich patologii resentymentu" (Girard, 2018:75), osiągnął punkt niezróżnicowania. Obserwowanie siebie w kontekście innych ludzi, porównywanie przedmiotów, obiektów czy dzieł, przestało być twórcze. Zatraciliśmy społeczne i kulturowe punkty odniesienia. W sztuce zwyciężyła symulacja sztuki, dokonywana w sposób bardzo podstępny, gdy sprawność warsztatu i opanowanie najnowszych technik wyrazu aspiruje do wyrażania prawdy o świecie. Tymczasem sztuka nigdy nie wyraża wszystkiego, a nadto powoduje raczej początkową dezorientację i niezaspokojenie odbiorcy, który często nie rozumie współczesnych mu arcydzieł i niekiedy musi dojrzewać do nich przez lata. (fragment tekstu)

EN

A canon is a word of religious origin. It constituted a basic aim of education at the university level. However, that time came to an end when the idea of universality was replaced with the idea of perfection (implicitly a clerk-like perfection). Ressentiment (a repressed feeling, described by Nietzsche and later by Scheler) acts against a higher ability to enjoy cultural pleasure; it creates a contemporary human as a man of labour and utility who cannot make use of the so-called cultural assets (from the canon). Depending on which field the idea of a canon refers to, we will understand it as such. It is most associated with art where it functions as a set of models, rules and methods of creation current in a given period of culture. There are three semantic fields of the background needed to examine the notion of a canon: culture, time and space (I dedicated two chapters of the paper to each). Today, a humanist has completely new roles, since not only did culture change but also time and space - the basic "forms of sensuality", which Kant defined as our main point of orientation and a ground for thinking about the world. Coping with the canon was mainly intended to teach good choices, not only the choices regarding texts. It may be the most important mission of humanists: to show the canon and teach how to choose one of our own. Now we are observing a kind of fear of the canon (Bloom).We are irritated with what we cannot understand. The biggest load of ressentiment lies within society, in which social equality, both political and formal, goes hand in hand with very large discrepancies in terms of actual power, wealth and education. Today, humanist reflection on culture even left the political level, related to knowledge, and entered a lower, more fundamental level connected with satisfying basic needs. The only role of a contemporary "humanist" is to free themself of illusions, i.e. also of the excess of texts. Our globalised space is ruled by quick rankings and summaries of texts. We lost the need to which art responded - to determine the eternal perspective of life. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Kultura; Nauki humanistyczne; Literatura

EN

Culture; Humanistic sciences; Literature

• Czasopismo: Człowiek i Społeczeństwo / Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Wydział Nauk Społecznych
• Rocznik: 2020
• Tom: 49 Humanistyka jutra
• Strony: 13--33

Twórcy

autor

Agnieszka Doda-Wyszyńska

• Uniwersyet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Bibliografia

• 1. Barthes, R. (1979). Wykład (fragmenty wykładu inauguracyjnego w Collège de France 7 stycznia 1977 roku), tłum. T. Komendant. Teksty, 5, 9-29.
• 2. Barthes, R. (2000). Mitologie, tłum. A. Dziadek. Warszawa: KR.
• 3. Baudrillard, J. (2006). Przemoc wirtualnej i zintegrowanej rzeczywistości, tłum. M. Salwa. Sztuka i Filozofia, 29, 15-31.
• 4. Bloom, H. (2019). Zachodni kanon. Książki i szkoła wieków, tłum. B. Baran, M. Szczubiałka. Warszawa: Aletheia.
• 5. Broch, H. (1998). Kilka uwag o kiczu i inne eseje, tłum. D. Borkowska, J. Garewicz, R. Turczyn. Warszawa: Czytelnik.
• 6. Doda-Wyszyńska, A. (2016). Pułapki przedstawienia. Filozofia przez pryzmat praktyk montażu pojęć. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM.
• 7. Doda-Wyszyńska, A. (2019). Zarządzanie martwymi. Ironia eschatologii. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM.
• 8. Eco, U. (1996). Nieobecna struktura, tłum. A. Weinsberg, P. Bravo. Warszawa: KR.
• 9. Foucault, M. (2009). Le corps utopique; suivi de Les hétérotopies. Paris: Éditions Lignes.
• 10. Foucault, M. (2013). Kim pan jest, profesorze Foucault? Debaty, rozmowy, polemiki, tłum. K.M. Jaksender. Kraków: Libron.
• 11. Foucault, M. (2014). Rządzenie żywymi, tłum. M. Herer. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• 12. Girard, R. (2018). Apokalipsa tu i teraz, rozmawiał B. Chantre, tłum. C. Zalewski. Kraków: WAM.
• 13. Luhmann, N. (2016). Pisma o sztuce i literaturze, tłum. B. Baran, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• 14. Łotman, J. (2008). Uniwersum umysłu. Semiotyczna teoria kultury, tłum. B. Żyłko. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• 15. Readings, B. (2017). Uniwersytet w ruinie, tłum. S. Stecko. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
• 16. Scheler, M. (2008). Resentyment a moralności, tłum. B. Baran. Warszawa: Aletheia.
• 17. Toffler, A. (1997). Trzecia fala, tłum. E. Woydyłło. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.14746/cis.2020.49.2