Film and Cinema as a Subject of Socjological Study. Between Tradition and the Present

• Autorzy: Ewelina Wejbert-Wąsiewicz

Warianty tytułu

Film i kino jako przedmiot badań socjologicznych. Między tradycją a teraźniejszością

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Relations between sociology and cinema span over a hundred years. The author's task is to reflect on this fact and, as a result, to present her own theoretical and methodological concept. Constructive framing is done in a historical perspective supplemented with methodological reflections using a variety of existing materials, scientific publications (library query) and the author's own analyses. The basic research question concerns the state of the subdiscipline: what methodological, empirical and theoretical proposals have been developed; to what extent are they currently up to date or cultivated by scholars? A look at the broad heritage of the sociology of film and cinema allows us to see the gaps to be filled in in the area of empiricism and theory. This article does not address the reasons for this state of affairs in great detail, but merely indicates that an in-depth study of relationships and embedding data in the light of Bruno Latour's actor-network theory or Pierre Bourdieu's field concept could shed light on the issue from a different angle, in this case - the scope of the sociology of knowledge. One of the conclusions is that the sociology of film has a faint presence in the field of the sociology of art. The author tries to revive the old postulates of the Polish sociologists of culture and film (including A. Kłoskowska, C. Prasek, K. Żygulski), drawing theoretical inspiration from the philosophy of Ernst Cassirer and also using experience from her own research. What emerges as a result is a research model proposal (along with a research tool) in the field of the sociology of film/ cinema, aimed at the cognition and comparison of images of reality.(original abstract)

Związki socjologii i kina trwają ponad sto lat. Zadaniem autorki tekstu jest refleksja nad tym faktem, a w efekcie prezentacja własnej koncepcji teoretyczno-metodologicznej. Konstruktywne ramowanie dokonuje się w perspektywie historycznej uzupełnianej o refleksje metodologiczne z wykorzystaniem różnorodnych materiałów zastanych, publikacji naukowych (kwerenda biblioteczna) oraz własnych analiz. Podstawowe pytanie badawcze dotyczy stanu subdyscypliny: jakie propozycje metodologiczne, empiryczne i teoretyczne zostały wypracowane; na ile są one współcześnie aktualne, czyli uprawiane przez uczonych? Spojrzenie na szerokie dziedzictwo socjologii filmu i kina pozwala dostrzec "białe plamy" w obszarze empirii i teorii. W niniejszym artykule nie podejmowano szerzej powodów tego stanu rzeczy, jedynie zasygnalizowano, iż dogłębne zbadanie relacji i osadzenie danych w świetle teorii aktora-sieci Bruna Latoura czy koncepcji pola Pierre'a Bourdieu mogłoby rzucić światło na zagadnienie z innej strony, w tym przypadku - z zakresu socjologii wiedzy. Jednym z wniosków jest nikła obecność socjologii filmu w polu socjologii sztuki. Autorka próbuje ożywić stare postulaty rodzimych socjologów kultury i filmu (m.in. A. Kłoskowskiej, C. Praska, K. Żygulskiego), czerpiąc inspirację teoretyczną z filozofii Ernsta Cassirera, a także wykorzystując doświadczenia z własnych badań. W efekcie wyłania się propozycja modelu badań (wraz z narzędziem badawczym) z zakresu socjologii filmu/kina zorientowanych na poznanie i porównanie obrazów rzeczywistości.(abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

EN

Sociology; Sociological research; Film production; Cinematography

PL

Socjologia; Badania socjologiczne; Produkcja filmowa; Kinematografia

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica
• Rocznik: 2020
• Numer: nr 73 Cinema, Film, Hero, Actor in Sociological Analyses and Research
• Strony: 89--110

Twórcy

autor

Ewelina Wejbert-Wąsiewicz

• University of Lodz, Poland

Bibliografia

• Abriszewski K. (2007), Teoria Aktora-Sieci Bruno Latoura, "Teksty Drugie", no. 1-2, pp. 113-126.
• Abriszewski K. (2016), Nauka w walizce, "Zagadnienia Naukoznawstwa", no. 1, pp. 87-110.
• Adamczak M. (2010), Globalne Hollywood, filmowa Europa i polskie kino po 1989 roku, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
• Aumont J., Marie M. (2011), Analiza filmu, transl. M. Zawadzka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Bevans G.E. (1913), How Working Men Spend Their Spare Time, Columbia University Press, New York.
• Blumer H. (1933a), Movies and Conduct, The Macmillan Company, New York.
• Blumer H. (1933b), Movies, Delinquency, and Crime, The Macmillan Company, New York.
• Bocheńska J. (ed.) (1975), Polska myśl filmowa: antologia tekstów z lat 1898-1939, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• Bogunia-Borowska M. (2012), Fenomen telewizji. Interpretacje socjologiczne i kulturowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Bourdieu P. (2001), Reguły sztuki, transl. A. Zawadzki, Universitas, Kraków.
• Box K. (1947), The Cinema and the Public, Central Office of Information, London.
• Box K., Moss L. (1943), The Cinema Audience, Ministry of Information, London.
• Brym R. (2006), How to write a sociological review movie, https://www.coursehero.com/file/21770086/moviesrev/ (accessed 10.02.2018).
• Burt C. (1925), Young Delinquent, University of London Press, London.
• Bystroń J. (1919), Socjologia kina, "Ekran", no. 11, pp. 1.
• Cassirer E. (1998), Esej o człowieku. Wstęp do filozofii kultury, transl. A. Staniewska, Czytelnik, Warszawa.
• Coser L. (1963), Sociology through literature, Prentice Hall, New York.
• Dale E. (1933), The Content of Motion Pictures, Macmillan, New York.
• Darmas M. (2014), Obywatel rycerz. Zarys socjologii filmu, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Denzin N.K. (1989), Reading Tender Mercies: Two Interpretations, "The Sociological Quarterly", no. 30, pp. 37-57.
• Denzin N.K. (1991), Hollywood Shot by Shot. Alcoholism in American Cinema, Walter De Gruyte, New York.
• Dudziński R. (2017), Realism and authenticity in Polish detective films and TV series of the 1970s, "Kultura i Historia", no. 31, pp. 1-15.
• Dunaeva V. (2011), Badanie kultury w PRL i ZSRR oraz nowe spojrzenie na kulturę w polskiej i rosyjskiej socjologii po przełomie ustrojowym, "Kultura i Społeczeństwo", no. 2-3, pp. 113-129.
• Eco U. (2008), Sztuka, transl. P. Salwa, M. Salwa, Wydawnictwo M, Kraków.
• Esquenazi J.-P. (2007), Sociologie des oeuvres. De la production à l'interprétation, Armand Colin, Paris.
• Ferro M. (2011), Kino i historia, transl. T. Falkowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Filiciak M. (2013), Media, wersja beta: film i telewizja w czasach gier komputerowych i internetu, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk.
• Filiciak M., Giza B. (eds.) (2011), Post-soap: nowa generacja seriali telewizyjnych a polska widownia, Scholar, Warszawa.
• Fiske J. (1997), Zrozumieć kulturę popularną, Wydawnictwo KR, Kraków.
• Fleury L. (2013), Sociology of Culture and Cultural Practices, Lexington Books, Lanham-Boulder-New York-Toronto-Plymouth.
• Ford R. (1939), Children in the Cinema, George Allen and Unwin, London.
• Forman H.J. (1933), Our Movie Made Children, The MacMillan Company, New York.
• Francastel P. (1970), Twórczość malarska a społeczeństwo, transl. J. Karbowska, A. Szczepańska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Funk A. (1934), The Film and Youth: An Investigation of the Psychological Effects on Film on the Life of the Young, Munich University, Munich.
• Gałuszka M. (1984), Potoczne odtworzenie filmu, "Studia Socjologiczne", no. 4, pp. 161-184.
• Gałuszka M. (1996), Między przyjemnością a rytuałem. Serial telewizyjny w kulturze popularnej, Wydawnictwo Akademii Medycznej, Łódź.
• Gałuszka M., Kowalewicz K. (1977), Szkic do badań potocznego odbioru filmu, "Kino", no. 11, pp. 29-31.
• Gervereau L. (2000), Voir, comprendre, analyser les images, La Découverte, Paris.
• Godzic W. (1996), Oglądanie i inne przyjemności kultury popularnej, Universitas, Kraków.
• Godzic W. (1999), Telewizja jako kultura, Rabid, Kraków.
• Godzic W. (2004), Telewizja i jej gatunki po "Wielkim Bracie", Universitas, Kraków.
• Godzic W. (2007), Znani z tego, że są znani. Celebryci w kulturze tabloidów, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
• Hauser A. (1974), Społeczna historia sztuki i literatury, transl. J. Ruszczycówna, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Heinich N. (2010), Socjologia sztuki, transl. A. Karpowicz, Oficyna Naukowa, Warszawa.
• Helman A. (1994), Intelektualiści i służące. Pierwsze wyobrażenia o odbiorcach kina, "Kultura Współczesna", no. 2, pp. 5-15.
• Hopfinger M. (1997), Kultura audiowizualna u progu XXI wieku, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa.
• Horkheimer M., Adorno T.W. (1994), Dialektyka oświecenia, transl. M. Łukasiewicz, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa.
• Hughes R. (ed.) (1962), Film: Book 2. Films of Peace and War, Grove Press, New York.
• Iskierko A. (1966), Moda na socjologię. Czy widzowie się zmieniają? Z doc. dr. Kazimierzem Żygulskim rozmawia Alicja Iskierko, "Ekran", no. 21, pp. 10-11.
• Jacyno M. (1998), Portret bohatera ze stygmą. Bohater seriali telewizyjnych, "Kultura Współczesna", no. 2-3, pp. 36-49.
• Jarvie I.C. (1970), Movies and Society, Basic Books Inc. Publishers, New York.
• Jones D.B. (1945), The Hollywood War Film: 1942-1944, "Hollywood Quarterly", vol. 1, no. 1, pp. 1-19.
• Kaczmarek J. (2008), Do zobaczenia: socjologia wizualna w praktyce badawczej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
• Kaczmarek J. (2014), Zobaczyć społeczeństwo: film i wideo w badaniach socjologicznych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
• Kałużyński Z. (1993), Bankiet w domu powieszonego, Polska Oficyna Wydawnicza BGW, Warszawa.
• Kałużyński Z. (1998), Buntownik bywalec, Wydawnictwo Ars, Warszawa.
• Kłoskowska A. (1981), Socjologia kultury, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Kłoskowska A. (1997), Kultury narodowe u korzeni, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Kłoskowska A., Rokuszewska-Pawełek A. (1977), Mity literackie w świadomości potocznej: przykład potocznego odbioru "Wesela", "Kultura i Społeczeństwo", vol. 21, no. 1, pp. 35-62.
• Kossak J. (1987), Film i przekształcenia współczesnej kultury, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, Warszawa.
• Kościelski Z. (1987), Odbiór i ocena serialu "Ptaki ciernistych krzewów", "Aktualności Radiowo-Telewizyjne", no. 5, pp. 12-20.
• Kowalewicz K. (1978), Notatki do szkicu o odbiorze filmów na przykładzie "Prześwietlenia" Krzysztofa Kieślowskiego, "Przekazy i Opinie", no. 4, pp. 11-22.
• Kowalewicz K. (1979), Pomysły do badań odbioru, "Przekazy i Opinie", no. 4, pp. 85-96.
• Kracauer S. (2009), Od Caligariego do Hitlera: z psychologii filmu niemieckiego, transl. E. Skrzywanowa, W. Wertenstein, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
• Kulik A. (1968), Po wyjściu z kina. Psychologiczna problematyka oddziaływania filmu, Centralna Poradnia Amatorskiego Klubu Artystycznego, Warszawa.
• Kurz I. (ed.) (2008), Film i historia: antologia, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Latour B. (2010), Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci, transl. A. Derra, K. Abriszewski, Universitas, Kraków.
• Lazarsfeld P. (1947), Audience Research in the Movie Field, "The Annals American Academy of Political and Social Science", November, pp. 160-168, https://doi.org/10.1177/000271624725400125
• Lewicki B. (1935), Młodzież przed ekranem, Drukarnia "Słowa Polskiego", Lwów.
• Linowiecka B. (1971), "Incydent" w oczach widzów, "Magazyn Filmowy", no. 35, pp. 10-11.
• Lowenthal L. (1957), Literature and the image of man. Sociological studies of the European drama and novel 1600-1900, The Beacon Press, Boston.
• Lynd R.S., Lynd H.M. (1929), Middletown: A Study in Modern American Culture, Harcourt, Brace and Company, New York.
• Łaciak B. (2013), Kwestie społeczne w polskich serialach obyczajowych - prezentacje i odbiór. Analiza socjologiczna, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa.
• Manvell R. (1946), Survey of the Cinema and its Public, Pelican Book, London.
• Matuchniak-Krasuska A. (2005), Obrazy czasu teraźniejszego, "Przegląd Socjologiczny", no. 1-2, pp. 83-105.
• Matuszewski B. (1898), Nowe źródło historii, [in:] J. Bocheńska (ed.) (1975), Polska myśl filmowa: antologia tekstów z lat 1898-1939, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk, pp. 12-18.
• Mayer J.P. (1946), Sociology of film: studies and documents, Dennis Dobson, London.
• Mayer J.P. (1948), British cinemas and their audiences: sociological studies, Dennis Dobson, London.
• Michalewicz K.S. (2003), Film i socjologia, Neriton, Warszawa.
• Morawski S. (1977), Kultura filmowa młodzieży, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, Warszawa.
• Morin E. (1975), Kino i wyobraźnia, transl. K. Eberhardt, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Murphy R. (1989), Realism and Tinsel: Cinema and Society in Britain 1939-1948, Routledge, London.
• Osiński T. (1985), Film fabularny w świadomości młodych odbiorców, [in:] J. Trzynadlowski (ed.), Problemy teorii dzieła filmowego, "Studia Filmoznawcze", vol. IV, Wrocław.
• Peters Ch.C. (1933), Motion Pictures and Standards of Morality, Macmillan Company, New York.
• Phelan J.J. (1919), Motion Pictures as a Phase of Commercial Amusement in Toledo, Little Book Press, Ohio.
• Płażewski J. (2008), Język filmu, Książka i Wiedza, Warszawa.
• Prasek C. (1970a), Próba analizy postaw bohaterów filmowych, "Kultura i Społeczeństwo", no. 3, pp. 167-175.
• Prasek C. (1970b), Czym mogłaby być socjologia filmu?, "Kino", no. 56, pp. 30-33.
• Prasek C. (2010), Złota młodzież PRL, Bellona, Warszawa.
• Prasek C. (2014), Film i jego obraz w PRL, Bellona, Warszawa.
• Prokop D. (1970), Soziologie des Films, Luchterhand, Berlin.
• Renshaw S., Miller V., Marquis D. (1933), Children's Sleep, Arno Press, New York.
• Rowson S. (1936), A statistical survey of the cinema industry in Great Britain in 1934, "Journal of the Royal Statistical Society", vol. 99, pp. 67-129.
• Rudzki J. (1967), Zafascynowani telewizją. Socjologiczne studium o telewizji wśród młodzieży, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków.
• Salzman S. (1936), Socjologiczne widzenie kina, [in:] J. Bocheńska (ed.) (1975), Polska myśl filmowa: antologia tekstów z lat 1898-1939, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław, pp. 278-281.
• Siemieńska R. (1981), Percepcja serialu telewizyjnego a sytuacja osobista oraz stosunek do narodu (na przykładzie "Szpitala na peryferiach"), "Przekazy i Opinie", no. 1, pp. 49-54.
• Sklar R., Musser Ch. (1990), Resisting Images. Essays about Cinema and History, Temple University Press, Philadelphia.
• Skoczylas L. (1913), [in:] J. Bocheńska (ed.) (1975), Polska myśl filmowa: antologia tekstów z lat 1898-1939, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław, pp. 77-84.
• Sorlin P. (1991), European Cinema, European Societies 1939-1990, Routledge, New York.
• Stępowski M. (1914), Wszechwładztwo kinematografu, [in:] J. Bocheńska (ed.) (1975), Polska myśl filmowa: antologia tekstów z lat 1898-1939, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk, pp. 84-95.
• Sułkowski B. (2006), Przemoc i pornografia śmierci jako przynęty medialne, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Sułkowski B. (2015), Badania seriali - w poszukiwaniu paradygmatu, "Dyskursy o Kulturze", no. 4, pp. 157-172.
• Sułkowski B. (2017), Świadectwa potocznych odbiorów sztuk fabularnych, "Rocznik Nauk Społecznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego", no. 9, pp. 19-66.
• Sutherland J.A., Feltey K. (2013), Cinematic Sociology: Social life in film, Sage Publications, Los Angeles-London-New Delhi-Singapore-Washington DC.
• Szczepański J. (1973), Literatura i socjologia, [in:] J. Szczepański, Odmiany czasu teraźniejszego, Książka i Wiedza, Warszawa.
• Szczepański J. (1995), Wizje naszego życia, Wydawnictwo Prywatnej Wyższej Szkoły Businessu i Administracji, Warszawa.
• Szpociński A. (1998), O ważności i nieważności kultury artystycznej, "Kultura Współczesna", no. 2-3, pp. 73-80.
• Tudor A. (1974), Image and Influence. Studies in the Sociology of Film, Allen & Unwin, London.
• Turner G. (2003), Film as social practice, Routledge, London-New York.
• Wejbert-Wąsiewicz E. (2017a), Polska Światłoczuła - kino objazdowe i jego publiczność w XXI wieku, [in:] A. Kisielewska, A. Kisielewski, M. Kostaszuk-Romanowska (eds.), Przyszłość kultury: od diagnozy do prognozy, Wydawnictwo Prymat, Białystok, pp. 185-202.
• Wejbert-Wąsiewicz E. (2017b), Bez retuszu czy po liftingu? Obrazy starości i aborcji w filmie, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Wejbert-Wąsiewicz E. (2019), Socjologiczne widzenie filmu i kina. Artykulacje i praktyki w polu socjologii filmu i kina, "Przegląd Socjologiczny", no. 67, pp. 141-169.
• Zajiček E. (2015), Zarys historii gospodarczej kinematografii polskiej, vol. 1, Wydawnictwo Biblioteki Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej, Łódź.
• Żygulski K. (1966), Socjologia filmu, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Kraków.
• Żygulski K. (1973), Bohater filmowy: studium socjologiczne, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.18778/0208-600X.73.06