Actors in the Social World of Public Drama Theatre in Poland during the Communist Period and in the Period 21st Century. A Compara Tive Analysis

• Autorzy: Emilia Zimnica-Kuzioła

Warianty tytułu

Aktorzy w społecznym świecie publicznego teatru dramatycznego w Polsce w okresie PRL i w XXI wieku. Analiza porównawcza

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

This article aims to provide a comparative analysis of the social condition of actors during the communist era in Poland and after the political transformation of 1989. The empirical material used by the author includes popular science publications devoted to actors of Polish public drama theatres as well as free-flowing interviews conducted by the author in 2015-2017 with theatre artists representing six Polish theatrical centres. Actors who remember the period of the People's Republic of Poland well are nostalgic about the past theatrical life, they remember being on familiar terms within theatre teams, anti-rankism, and the inclusion of technical and administrative staff in the community of artists without emphasising hierarchies. Today, the social, ideological and political divides in theatre teams are more noticeable. Distinguished actors are being challenged by young colleagues, while they were held in high regard in the past. Nowadays, multi-active actors demythologise the profession of an actor and point to the decline of the professional ethos.(original abstract)

Celem artykułu jest analiza porównawcza kondycji społecznej aktorów w okresie PRL-u i po transformacji ustrojowej 1989 roku. Materiałem empirycznym, jaki wykorzystuje Autorka, są publikacje popularnonaukowe poświęcone aktorom polskich publicznych teatrów dramatycznych i przeprowadzone przez nią - w latach 2015-2017 - wywiady swobodne z twórcami teatralnymi, reprezentującymi sześć polskich ośrodków teatralnych. Aktorzy, którzy dobrze pamiętają okres PRL-u, z nostalgią wspominają miniony czas w życiu teatralnym, pamiętają familiarne stosunki w zespołach, antyrankizm, włączanie pracowników technicznych i administracyjnych do wspólnoty twórców, bez podkreślania jakiejkolwiek hierarchii. Współcześnie podziały społeczne, ideologiczne i polityczne w zespołach są bardziej widoczne. Młodzi aktorzy częściej kwestionują autorytety, w minionej epoce zasłużeni aktorzy darzeni byli wielkim szacunkiem. Współcześnie multiaktywni aktorzy demitologizują profesję aktorską, zwracają uwagę na upadek zawodowego etosu.(abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

EN

Comparative analysis; Theater

PL

Analiza porównawcza; Teatr

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica
• Rocznik: 2020
• Numer: nr 73 Cinema, Film, Hero, Actor in Sociological Analyses and Research
• Strony: 111--126

Twórcy

autor

Emilia Zimnica-Kuzioła

• University of Lodz, Poland

Bibliografia

• Badora B. (ed.) (2014), Czy warto było zmieniać ustrój? Ocena zmian ustrojowych po 25 latach, komunikat z Badań CBOS, maj, no. 67.
• Braun K. (2003), Kieszonkowa historia teatru polskiego, Norbertinum, Lublin.
• Castells M. (2008), Społeczeństwo sieci, transl. M. Marody, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Golka M. (2012), Socjologia artysty nowożytnego, PDF file, Poznań, http://docplayer.pl/10558497-Marian-golka-socjologia-artysty-nowozytnego.html (accessed 13.01.2018).
• Gontarz B. (2017), Krytyka kultury w PRL-u. Na podstawie "Dziennika" Jana Józefa Szczepańskiego, [in:] A. Kisielewska, M. Kostaszuk-Romanowska, A. Kisielewski (eds.), PRL-owskie resentymenty, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk.
• Groys B. (2013), Art power, The MIT Press, Cambridge-London.
• Guczalska B. (2014), Aktorstwo polskie: generacje, Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna im. Ludwika Solskiego, Kraków.
• Hera J. (1993), Losy niespokojnych, Semper, Warszawa.
• Ilczuk D. (1990), Aktor a rzeczywistość: szanse, zagrożenia, mechanizmy obronne, Instytut Kultury, Warszawa.
• Kociuba J. (1996), Tożsamość aktora, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Kosiński D. (2003), Sztuka aktorska w polskim piśmiennictwie teatralnym XIX wieku: główne problemy, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Kosiński D. (2010), Teatra polskie. Historie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Warszawa.
• Kozek W., Kubisa J. (2011), Polaktor. Aktorzy na rynku pracy, Związek Zawodowy Aktorów Polskich, Warszawa.
• Krakowska J., (2011), Mikołajska. Teatr i PRL, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
• Krakowska J. (2016), PRL. Przedstawienia, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Państwowy Instytut Wydawniczy, Instytut Sztuki PAN, Warszawa.
• Lubczyński K. (2007), Rapsodia życia i teatru, Książka i Wiedza, Warszawa.
• Mikołejko A. (1991), Poza autorytetem? Społeczeństwo polskie w sytuacji anomii, Key Tex, Warszawa.
• Mróz B. (2008), Osobowość wybitnych aktorów polskich. Studium różnic międzygeneracyjnych, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Mróz B. (2015), 20 lat później - osobowość i hierarchia wartości wybitnych aktorów polskich. Badania podłużne, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Mróz B., Kociuba J., Osterloff B. (2017), Sztuka aktorska w badaniach psychologicznych i refleksji estetycznej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Orzechowski K. (2017), Teatr świata - świat teatru. Felietony 2016-2017, Universitas, Kraków.
• Raszewski Z. (1990), Krótka historia teatru polskiego, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Riesman D., Glazer N., Denney R. (1996), Samotny tłum, transl. J. Strzelecki, Wydawnictwo Muza, Warszawa.
• Roman A., Sabat M. (eds.) (1989), Komedianci - rzecz o bojkocie, Most, Warszawa.
• Rybak A.M. (2012), Idealizowanie przeszłości - różnica w dystrybucji pozytywnych i negatywnych wspomnień na przestrzeni czasu, "Przegląd Psychologiczny", vol. 55, no. 1, pp. 29-40.
• Sztompka P. (2012), Socjologia: analiza społeczeństwa, Wydawnictwo Znak, Kraków.
• Szulborska-Łukaszewicz J. (2015), Artysto Scen Polskich, powiedz nam, z czego żyjesz?..., ZASP - Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru, Filmu, Radia i Telewizji, Kraków.
• Teatr w Polsce (2016): dokumentacja sezonu 2014/2015, Instytut Teatralny, Warszawa.
• Wagner I. (2005), Stałość czy zmienność autorytetów. Pedagogiczno-społeczne studium funkcjonowania i degradacji autorytetu w zmieniającym się społeczeństwie, Wydawnictwo Impuls, Kraków.
• Wilski Z. (1982), Wielka tragiczka, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Wilski Z. (1990), Aktor w społeczeństwie. Szkice o kondycji aktora w Polsce, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Zimnica-Kuzioła E. (2003), Światła na widownię. Socjologiczne studium publiczności teatralnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Zimnica-Kuzioła E. (2017), Artyści - mity i stereotypy. Polscy aktorzy teatralni wobec mitologizacji zawodowych, [in:] M. Hasiuk, E. Kołdrzak (eds.), Kręgi i płomienie. Szkice o teatrze i socjologii, Wydawnictwo Primum Verbum, Łódź, pp. 115-130.
• Zimnica-Kuzioła E. (2018), Społeczny świat teatru. Areny polskich publicznych teatrów dramatycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Zimnica-Kuzioła E., Aktorzy polskich publicznych teatrów dramatycznych. Studium socjologiczne, monografia przygotowana do druku.
• Baniewicz E. (2012), Dziwny czas. Szkice o teatrze z lat 2000-2012, Instytut Książki - "Twórczość", Kraków-Warszawa.
• Barciś A., Graff M. (2011), Rozmowy bez retuszu, Wydawnictwo M, Kraków.
• Dymna A., Szczawiński W. (2006), Warto mimo wszystko, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków.
• Guczalska B. (2015), Trela, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa.
• Maciejewski Ł. (2015), Aktorki. Portrety, Znak Litera Nova, Kraków.
• Stenka D. (2018), Flirtując z życiem. Danuta Stenka w rozmowie z Łukaszem Maciejewskim, Znak Litera Nova, Kraków.
• Fuller W.R., Overcoming Rankism and Creating a Culture of Dignity, https://www.youtube.com/watch?v=gd7gLAD6axQ (accessed 23.04.2019).
• Szczepkowska J., List do kolegów z Teatru Dramatycznego, http://www.encyklopediateatru.pl/artykuly/88987/warszawa-list-joanny-szczepkowskiej-do-kolegow-z-teatru-dramatycznego (accessed 22.04.2016).

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.18778/0208-600X.73.07