Europejski system banków centralnych

• Autorzy: Romuald Poliński

Warianty tytułu

European System of Central Banks

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Unia Europejska (UE) Traktatem z Maastricht z 1992 r. ustanowiła Unię Gospodarczą i Walutową (UGW), którą definiuje się jako proces prowadzący do jednolitej waluty euro (single currency, the euro) i jednolitej polityki pieniężnej, a także do ścisłej koordynacji polityk gospodarczych państw członkowskich UE. Utworzony został Europejski System Banków Centralnych (ESBC) i Europejski Bank Centralny (EBC). ESBC złożony jest z EBC i narodowych banków centralnych wszystkich państw członkowskich UE. W tym kontekście w artykule rozważa się złożone kwestie celów, organizacji i zadań EBC i szerzej - ESBC i ich organów decyzyjnych, a także istotne zagadnienia systemu finansowego i polityki pieniężnej EBC oraz unii bankowej. Głównym celem EBC jest utrzymanie stabilności cen. A jego zadania polegają na określaniu i realizacji polityki pieniężnej UE, przeprowadzaniu operacji walutowych, utrzymywaniu i zarządzaniu oficjalnymi rezerwami walutowymi państw członkowskich oraz na popieraniu sprawnego funkcjonowania systemów płatniczych. Idzie tu również o przyczynianie się do należytego wykonywania polityk prowadzonych przez właściwe władze w odniesieniu do nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi, głównie bankami. EBC spełnia także funkcje doradcze wobec właściwych instytucji lub organów UE, w szczególności Komisji Europejskiej (KE) i Rady (UE). Określona została traktatowo główna zasada funkcjonowania ESBC i EBC - zasada niezależności. Każde państwo członkowskie UE zapewnia zgodność swojego ustawodawstwa narodowego, w tym statutu narodowego banku centralnego, z Traktatami i Statutem ESBC i EBC. EBC ma osobowość prawną. Organami decyzyjnymi EBC są: Rada Prezesów/Gubernatorów (Governing Council), Zarząd (Executive Board) i Rada Ogólna (General Council). Rada Prezesów ustala politykę pieniężną i podejmuje decyzje w sprawie pośrednich celów pieniężnych, podstawowych stóp procentowych oraz wielkości rezerw obowiązkowych i innych w Eurosystemie, złożonym w EBC i narodowych banków centralnych państw członkowskich UE, których walutą jest euro. Kapitał EBC jest tworzony i obejmowany zasadniczo przez jego subskrypcję, do której uprawnione są wyłącznie narodowe banki centralne wszystkich państw członkowskich UE. Kapitał jest subskrybowany zgodnie z ustalonym kluczem. EBC jest wyposażony przez narodowe banki centralne nie tylko w kapitał subskrybowany, ale również w rezerwowe aktywa walutowe inne niż waluty państw członkowskich (a także innego rodzaju aktywa), do kwoty stanowiącej równowartość 50 mld EUR. Kapitał może być podwyższony nie tylko poprzez subskrypcję, ale także przez wpłaty z zysku netto. Właściwymi organami w przedmiocie kapitału EBC są Rada (UE) i Rada Prezesów. Zysk netto EBC jest dzielony w następującym sposób: a) suma określona przez Radę Prezesów, która nie może przekroczyć 20 proc. zysku netto, jest przekazywana na ogólny fundusz rezerwowy ograniczony do 100 proc. kapitału, a pozostały zysk netto dzieli się między udziałowcami EBC proporcjonalnie do ich wpłaconych udziałów w kapitale. Straty poniesione przez EBC mogą być pokrywane z ogólnego funduszu rezerwowego EBC i, jeśli jest to konieczne, również z dochodów pieniężnych osiąganych przez narodowe banki centralne strefy euro w wyniku realizowania zadań polityki pieniężnej ESBC. Subskrybowany kapitał EBC według stanu na dzień 31.12.2017 r. wyniósł 10.825,0 mln EUR, a zysk netto za rok obrotowy 2017 1.274,7 mln EUR, przy sumie bilansowej na dzień 31 grudnia 2017 r. wynoszącej 414.162,4 mln EUR. EBC uchwala rozporządzenia konieczne do wykonania zadań określonych w Traktatach i aktach Rady (UE), podejmuje decyzje oraz wydaje zalecenia i opinie. Zmiana Statutu ESBC i EBC może dokonywać się w różnych procedurach w zależności od przedmiotu zmiany. W tym zakresie zaangażowanych może być kilka instytucji - EBC, KE, Rada (UE), Parlament Europejski (PE) i Rada Europejska (RE). Niezależność EBC rozumiana szerzej niż określona w Traktacie z Maastricht z 1992 r. i Traktacie Lizbońskim z 2007 r. jest ograniczona przez daleko idące kompetencje organu wykonawczego - KE i organów ustawodawczych - Rady (UE) i PE. Analiza postanowień Traktatów i Statutu ESBC i EBC pozwala stwierdzić, że status Eurosystemu jest przeregulowany z powodu wielości instytucji i organów decyzyjnych oraz wielości i złożoności różnych procedur stanowienia prawa bankowego i innych aktów normatywnych czy podejmowania decyzji zarządczych. To wszystko utrudnia i spowalnia realizację przez EBC i innych uczestników Eurosystemu celów i zadań ich polityk pieniężnych. EBC ma również określone zadania w zakresie nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi (głównie bankami). Idzie tu o funkcjonowanie unii bankowej, a w szczególności Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego. KE poszukując sposobów zmniejszenia ubytku w dochodach budżetu UE, który powstanie wskutek wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z UE (brexitu) w 2019 r., rozważa projekt regulacji zakładający kierowanie przez EBC bezpośrednio do budżetu UE wszystkich dochodów należnych dotychczas 19 narodowym bankom centralnym strefy euro z tytułu emisji banknotów euro, a ściślej - renty z monopolu emisyjnego przysługującego EBC, tzw. senioratu (ang. seigniorage). Według szacunków KE dochody z tego tytułu mogłyby w perspektywie finansowej 2021 - 2027 wynieść 56 mld EUR35 i zasilać odpowiednio kolejne budżety UE w tym okresie. Wspomniany projekt regulacji stanowi próbę ograniczenia niezależności finansowej EBC i banków centralnych państw strefy euro. W strefie euro dwa główne wskaźniki makroekonomiczne za 2017 r. przedstawiają się następująco: średnia inflacja ogółem 1,5 proc., a wzrost PKB 2,5 proc., co oznacza wzrost gospodarczy na pograniczu stagnacji. Ocena statusu EBC i jego polityki pieniężnej pozwala na sformułowanie zasadniczego dla perspektyw rozwojowych strefy euro wniosku: niezbędne jest przeprowadzenie deregulacji oraz zdecydowane ograniczenie czy wyeliminowanie nieadekwatności celu inflacyjnego i poziomu stóp procentowych ustalanych przez EBC do sytuacji gospodarczej i finansowej różnych grup państw - uczestników strefy euro i całej UE, szczególnie tych o niższym poziomie rozwoju gospodarczego i silnie zadłużonych, oraz do ich potrzeb rozwojowych - stabilizacji makroekonomicznej i finansowej oraz wzrostu konkurencyjności w skali UE i w szerszym zakresie. (abstrakt oryginalny)

EN

The European Union (EU) established the Economic and Monetary Union (EMU) with the Maastricht Treaty of 1992, which is defined as a process leading to a single currency (the euro) and a single monetary policy, as well as close coordination of the economic policies of the EU Member States. The European System of Central Banks (ESCB) and the European Central Bank (ECB) have been established. The ESCB is composed of the ECB and the national central banks of all EU Member States. In this context, the article considers complex issues related to the objectives, organization and tasks of the ECB and, more broadly, the ESCB and its decision-making bodies, as well as relevant issues of the financial system and monetary policy of the ECB and banking union. The ECB's main objective is to maintain price stability. Its tasks are to define and implement the EU's monetary policy, carry out foreign exchange operations, maintain and manage the official foreign reserves of the Member States and promote the smooth operation of payment systems. It also aims to contribute to the smooth conduct of policies pursued by the competent authorities in relation to the prudential supervision of credit institutions, mainly banks. The ECB also advises the relevant EU institutions or bodies, in particular the European Commission (EC) and the Council (EU). The main principle of the functioning of the ESCB and the ECB - the principle of independence - has been laid down in the Treaties. Each EU Member State ensures that its national legislation, including the statutes of the national central bank, is compatible with the Treaties and the Statute of the ESCB and of the ECB. The ECB has legal personality. The decision-making bodies of the ECB are: The Governing Council, the Executive Board and the General Council. The Governing Council establishes monetary policy and decides on intermediate monetary objectives, key interest rates and the amount of minimum and other reserves within the Eurosystem, deposited with the ECB and the national central banks of the EU Member States whose currency is the euro. The capital of the ECB is constituted and subscribed, in principle, by its subscription, to which only the national central banks of all EU Member States are entitled. The capital is subscribed in accordance with a fixed key. The ECB is equipped by the national central banks not only with subscribed capital, but also with foreign reserve assets other than Member States' currencies (and other types of assets), up to an amount equivalent to EUR 50 billion. The capital may be increased not only by subscription but also by contributions from net profit. The competent authorities for the capital of the ECB are the Council (EU) and the Governing Council. The ECB's net profit is distributed as follows: (a) an amount determined by the Governing Council, which may not exceed 20 % of the net profit, is allocated to a general reserve fund limited to 100 % of the capital and the remaining net profit is distributed among the ECB shareholders in proportion to their paid-in capital shares. Losses incurred by the ECB may be covered by the general reserve fund of the ECB and, if necessary, also by monetary income accruing to the euro zone national central banks as a result of the achievement of the ESCB's monetary policy tasks. The ECB's subscribed capital at 31.12.2017 was EUR 10,825.0 million and its net profit for the financial year 2017 was EUR 1,274.7 million, with a balance sheet total at 31 December 2017 of EUR 414,162.4 million. The ECB adopts the regulations necessary for the performance of its tasks under the Treaties and Council (EU) acts, takes decisions and issues recommendations and opinions. An amendment to the Statute of the ESCB and of the ECB may follow different procedures depending on the subject matter of the amendment. Several institutions - the ECB, the European Commission, the Council (EU), the European Parliament (EP) and the European Council (EC) - can be involved in this respect. The independence of the ECB in a broader sense than the Maastricht Treaty of 1992 and the Lisbon Treaty of 2007 is limited by the far-reaching competences of the executive body - the European Commission and the legislative bodies - the Council (EU) and the EP. The analysis of the provisions of the Treaties and the Statute of the ESCB and the ECB supports the conclusion that the status of the Eurosystem is over-regulated due to the multiplicity of institutions and decision-making bodies and the multiplicity and complexity of different banking lawmaking procedures and other normative acts or remedial decisions. All this hinders and slows down the achievement by the ECB and other Eurosystem participants of the objectives and tasks of their monetary policies. The ECB also has specific tasks in the field of prudential supervision of credit institutions (mainly banks). This is about the functioning of the banking union and, in particular, of the European Banking Authority. As it seeks to reduce the revenue shortfall in the EU budget resulting from the UK's withdrawal from the EU (Brexit) in 2019, the European Commission is considering a draft regulation whereby the ECB directs all the revenue hitherto accruing to the 19 national central banks in the euro zone from the issue of euro banknotes directly to the EU budget, and more specifically the pension from the issuing monopoly of the ECB, the so-called seigniorage. According to the European Commission's estimates, the revenues could amount to EUR 56 billion in the financial perspective 2021 - 2027 and could contribute to subsequent EU budgets in this period. This draft regulation is an attempt to limit the financial independence of the ECB and the central banks of the euro zone. In the euro zone, the two main macroeconomic indicators for 2017 are as follows: Average total inflation 1.5% and GDP growth 2.5%, which means economic growth on the verge of stagnation. The assessment of the ECB's status and monetary policy makes it possible to formulate a conclusion essential for the development prospects of the euro zone: it is necessary to deregulate and decisively reduce or eliminate the inadequacy of the inflation target and the level of interest rates set by the ECB to the economic and financial situation of the various groups of countries - participants in the euro zone and the EU as a whole, especially those with a lower level of economic development and high debt, and development needs - macroeconomic and financial stability and increased competitiveness at EU level and to a wider extent. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Banki centralne; Europejski System Banków Centralnych (ESBC); Polityka pieniężna Europejskiego Banku Centralnego; Funkcje banku centralnego; Traktat lizboński; Strefa euro

EN

Central banks; European System of Central Banks (ESCB); Monetary Policy of the ECB; Central bank functions; Lisbon Treaty; Eurozone

• Czasopismo: Prakseologia i Zarządzanie. Zeszyty Naukowe Towarzystwa Naukowego Prakseologii
• Rocznik: 2019
• Numer: nr 1
• Strony: 51--76

Twórcy

autor

Romuald Poliński

• Uniwersytet Warszawski; Washington Academy of Sciences, USA

Bibliografia

• DeGrauwe P. (2003), Unia Walutowa. Funkcjonowanie i wyzwania, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Dudkiewicz B. (2016), Europejski Bank Centralny i nadzór finansowy w Unii Europejskiej a stabilność finansowa, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa.
• Grocholski Z. (2016), Banki i rynki finansowe. Od zaufania publicznego do kasyna?, Wydawnictwo Poltext, Warszawa.
• Kryzys w strefie euro. Przyczyny, przebieg i perspektywy jego rozwiązania, Narodowy Bank Polski, Warszawa 2013.
• Mackiewicz-Łyziak J. (2010), Wiarygodność banku centralnego, Wydawnictwo Difin, Warszawa.
• Mundell R.J. (1962), A Theory of Optimum Currency Areas, "The American Economic Review" Vol. 51, No. 4.
• Nocoń A. (2016), System reagowania współczesnych banków centralnych na niestabilność sektora bankowego, Wydawnictwo Difin, Warszawa.
• Phelps E.S., (1968), Money-Wage Dynamics and Labour-Market Equilibrium, "Journal of Political Economy", Vol. 76, No. 4.
• Poliński R., Biernat J. (2013), Polityka pieniężna Polski. Orientacje i uwarunkowania, Wyd. ALMAMER, Warszawa.
• Poliński R. (2015), Problemy strefy euro, Wydawnictwo Naukowe FREL, Warszawa.
• Poliński R. (2017), Kryzys europejskiej unii gospodarczej i walutowej, "Zeszyty Naukowe" Uczelnii Warszawskiej im. Marii Skłodowskiej-Curie, Nr 2 (56).
• Raport Roczny EBC 2017, Europejski Bank Centralny. Eurosystem, Frankfurt nad Menem, kwiecień 2018.
• Scheller H.K. (2006), The European Central Bank. History, Role and Functions, European Central Bank, Frankfurt am Main.
• The Monetary Policy of the ECB, European Central Bank, Frankfurt am Main 2011.
• Zielonka J. (2014), Koniec Unii Europejskiej? Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa.
• Zrozumieć politykę Unii Europejskiej: unia gospodarcza i walutowa oraz euro, Komisja Europejska, Luxembourg 2013.