PL EN


Preferencje help
Widoczny [Schowaj] Abstrakt
Liczba wyników
2020 | Vol. 29, nr 5 | 311--327
Tytuł artykułu

The Principle of necessitas frangit legem in the Activity and Thought of Andrzej Maksymilian Fredro

Warianty tytułu
Zasada necessitas frangit legem w działalności i myśli Andrzeja Maksymiliana Fredry
Języki publikacji
EN
Abstrakty
EN
The article presents the attitude of Andrzej Maksymilian Fredro - a key statesman and political writer in the 17th-century Polish-Lithuanian Commonwealth - toward the principle of necessitas frangit legem. At the beginning, the intellectual sources of his understanding of this principle are discussed. Two groups are referenced: one referring to the Christian legal view on necessitas and the other connected with the question of the reason of state. Then four aspects of Fredro's thought and political activity are analyzed. Firstly, his reference to necessitas treated as the justification of the amendment of the old law. Secondly, various examples of his flexible attitude toward law. All of them express Fredro's opinion on the key role of prudence in the process of applying law. Thirdly, the question of the infringement of law is discussed by referring to his concept of the exception from law and his reaction to Siciński's veto. Fourthly, it is pointed how in the context of the political conflict during the 1660s Fredro adopted a much stricter attitude toward observing the law. In the end, the conclusions state that Fredro's case is a good example of the dilemma of Polish political thought and practice of how to combine effective governance with the respect for constitutional forms. (original abstract)
Niniejszy artykuł dotyczy stosunku Andrzeja Maksymiliana Fredry, jednego z kluczowych mężów stanu i pisarzy politycznych siedemnastowiecznej Rzeczypospolitej Obojga Narodów, do zasady necessitas frangit legem. Na początku omówiono źródła intelektualne kształtujące jego rozumienie tej zasady. Wskazano na dwie grupy: związaną ze spojrzeniem chrześcijańskiej myśli prawniczej na necessitas oraz odnoszącą się do kwestii racji stanu. Analizie poddano cztery aspekty myśli i działalności Fredry. Po pierwsze, wskazano na odwołanie do necessitas jako uzasadnienia zmiany starego prawa. Po drugie, przedstawiono różne przykłady elastycznego podejścia do prawa, wyrażające opinię Fredry o kluczowej roli roztropności w procesie stosowania prawa. Po trzecie, omówiono problem naruszenia prawa, odnosząc go do Fredrowskiej koncepcji wyjątku od prawa oraz do jego reakcji na weto Sicińskiego. Po czwarte, wskazano, jak Fredro - w kontekście konfliktu politycznego lat 60. XVII w. - przyjął znacznie bardziej sztywne stanowisko wobec przestrzegania prawa. W konkluzjach stwierdzono, że przypadek Fredry stanowi dobry przykład dylematów dotyczących sposobu połączenia skutecznego rządzenia z poszanowaniem form konstytucyjno-ustrojowych, przed jakim stanęła zarówno myśl polityczna, jak i praktyka Rzeczypospolitej. (abstrakt oryginalny)
Rocznik
Strony
311--327
Opis fizyczny
Twórcy
  • University of Lodz, Poland
Bibliografia
  • 2 Corinthians, 3, 6, https://bible.usccb.org/bible/2corinthians/3 [access: 30.11.2020].
  • A Critical Dictionary of the French Revolution, eds. F. Furet, M. Ozouf, London 1989.
  • Agamben G., State of Exception, Chicago 2008.
  • Bodnaruk W., Trybunał Koronny. Szlachecki sąd najwyższy w latach 1578-1794, Lublin 2008.
  • Choińska-Mika J., Zwycięstwo liberum veto na sejmach za Jana Kazimierza (1648-1668), "Biblioteka Epoki Nowożytnej. Liberum Veto" 2016, vol. 4(1).
  • Contraventio legibus armatur et utuntur Poloni, [in:] Pisma polityczne z czasów panowania Jana Kazimierza Wazy 1648-1668, vol. 1: 1648-1660, ed. S. Ochmann-Staniszewska, Wrocław 1989.
  • Czapliński W., Dwa sejmy roku 1652, Wrocław 1955.
  • Czapliński W., Próby reform państwa w czasie najazdu szwedzkiego, [in:] Polska w okresie drugiej wojny północnej 1655-1660, ed. A. Przyboś, vol. 1, Warszawa 1957.
  • Diariusz sejmu elekcyjnego 1648 roku, ed. J.S. Dąbrowski, Kraków 2013.
  • European Political Thought 1450-1700: Religion, Law and Philosophy, eds. H.A. Lloyd, G. Burgess, S. Hodson, New Heaven - London 2007.
  • Friedrich E., Poland-Lithuanian, [in:] European Political Thought 1450-1700: Religion, Law and Philosophy, eds. H.A. Lloyd, G. Burgess, S. Hodson, New Heaven - London 2007.
  • Fredro A.M., Epistola ad Amicum, Zamość 1669.
  • Fredro A.M., Gestorum Populi Poloni sub Henrico Valesio, Polonorum postea vero Galliae Rege / Dzieje Narodu Polskiego za czasów Henryka Walezego, Króla Polaków, potem zaś Francji, transl. J. Macjon, introduction and footnotes M. Tracz-Tryniecki, Warszawa 2018.
  • Fredro A.M., Ojcowskie synom przestrogi, [in:] Ojcowskie synom przestrogi. Instrukcje rodzicielskie (XVI-XVII w.), eds. D. Żołądź-Strzelczyk, M. Kowalczyk, Wrocław 2017.
  • Fredro A.M., Poparcie wolności, [in:] Pisma polityczne z czasów panowania Jana Kazimierza Wazy 1648-1668, vol. 3: 1665-1668, ed. S. Ochmann-Staniszewska, Wrocław 1991.
  • Fredro A.M., Scriptorum Seu Togae et Belli Notationum Fragmenta. Accesserunt Peristromata Regum Symbolis expressa / Fragmenty pism, czyli uwagi o wojnie i pokoju. Zawierają dodatkowo Emblematy Królów w Rycinach, Symbolicznie Odtworzone, transl. J. Chmielewska, B. Bednarek, introduction and footnotes M. Tracz-Tryniecki, Warszawa 2014.
  • Fredro A.M., Vir Consilii Monitis Ethicorum nec non Prudentiae civilis. Praeludente apparatus Oratorii Copia ad Civiliter dicendum instructus, Leopoli 1730.
  • Fredro A.M., Votum Seymowe, A.D. 1666. Post bellum Civile, [in:] F. Glinka, Zwierzyniec Iednorozcow. Z Przydatkiem Rożnych Mow, Seymowych, Listow, Pism y Dyskusow, tak Polskich, iako y Łacińskich, Lwów 1670.
  • Kersten A., Hieronim Radziejowski. Studium władzy i opozycji, Warszawa 1988.
  • Kochowski W., Historya panowania Jana Kazimierza z Klimakterów Wepazyana Kochowskiego, vol. 2, Poznań 1840.
  • Król A., Sejmik ziem lwowskiej, przemyskiej i sanockiej w Sądowej Wiszni za panowania Wazów (1587-1668), Przemyśl 2018.
  • Le Bret C., De la Souveraineté du Roy, Paris 1632.
  • Lipsius J., Politica panskie, to iest Navka iako pan y kazdy przelozony rządnie zyć y sprawować sie ma: [...], transl. P. Sczerbic, Kraków 1595.
  • Lipsius J., Politica: Six Books of Politics or Political Instruction, transl. and ed. J. Waszink, Assen 2004.
  • Loughlin M., Political Jurisprudence, Oxford - New York 2017.
  • Machiavelli N., Discourses of Niccolo Machiavelli on the First Ten (Books) of Titus Livius, https:// web.archive.org/web/20080220021325/http://ebooks.adelaide.edu.au/m/machiavelli/niccolo/ m149d/bk1ch34.html [access: 7.09.2020].
  • Malec D., The nobility's privileges and the formation of civil liberties in old Poland, [in:] Magna Carta: A Central European Perspective of Our Common Heritage of Freedom, eds. Z. Rau, P. Żurawski vel Grajewski, M. Tracz-Tryniecki, London - New York 2016.
  • Michałowski J., Jakuba Michałowskiego, wojskiego lubelskiego a później kasztelana bieckiego, Księga pamiętnicza, transl. L. Morsztyn, Kraków 1864.
  • Ochmann S., Sejm koronacyjny Jana Kazimierza w 1649 r., Wrocław 1985.
  • Ochmann S., Sejmy lat 1661-1662. Przegrana batalia o reformę ustroju Rzeczypospolitej, Wrocław 1977.
  • Ochmann-Staniszewska S., Staniszewski Z., Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Praca - doktryna - polityka, vol. 1-2, Wrocław 2000.
  • Ogonowski Z., Filozofia szkolna w Polsce XVII wieku, Warszawa 1985.
  • Ogonowski Z., Nad pismami Fredry. W obronie liberum veto, cz. 2, "Człowiek i Światopogląd" 1975, no. 5.
  • Olszewski H., Sejm Rzeczypospolitej epoki oligarchii 1652-1763. Prawo - praktyka - teoria - programy, Poznań 1966.
  • Opaliński E., Liberum veto, "Przegląd Polityczny" 2007, no. 81.
  • Opaliński E., Sejm srebrnego wieku 1587-1652. Między głosowaniem większościowym a liberum veto, Warszawa 2001.
  • Ostrożyński W., Prawo wyższej konieczności, Lwów 1886.
  • Prokop K., Modele stanu nadzwyczajnego, Białystok 2012.
  • Recessus actorum comitialium in Anno 1652 Mense Januario, [in:] Akta miasta Gdańska - Recesy Stanów Prus Królewskich, Archiwum Państwowe w Gdańsku, sygn. APG: 300,29/136.
  • Seneca Rhetor, Suasoriæ, Controversiæ, et Declamationum excerpta, Amstelodami 1619.
  • St. Thomas Aquinas, Summa Theologiae. First Part of the Second Part, bilingual Latin and English edition, https://aquinas.cc/la/en/~ST.I-II.Q96.A5.Rep3 [access: 1.12.2020].
  • Syryjczyk J., Stan wyższej konieczności w prawie karnym kanonicznym, "Prawo Kanoniczne" 1982, no. 1-2.
  • Tracz-Tryniecki M., Andrzej Maksymilian Fredro na sejmie zwyczajnym 1652 r. - nowe spojrzenie, [in:] Na sejmikach i sejmach. Szlachta ziemi przemyskiej w życiu politycznym Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku, ed. D. Kupisz (in print).
  • Tracz-Tryniecki M., Republika versus monarchia. Myśl polityczna i prawna Andrzeja Maksymiliana Fredry, Łódź 2019.
  • Tracz-Tryniecki M., Wstęp, [in:] A.M. Fredro, Gestorum Populi Poloni sub Henrico Valesio, Polonorum postea vero Galliae Rege / Dzieje Narodu Polskiego za czasów Henryka Walezego, Króla Polaków, potem zaś Francji, transl. J. Macjon, introduction and footnotes M. Tracz-Tryniecki, Warszawa 2018.
  • Uważenie potrzebne do prędkiego zawierania sejmów, [in:] Pisma polityczne z czasów panowania Jana Kazimierza Wazy 1648-1668, vol. 1: 1648-1660, ed. S. Ochmann-Staniszewska, Wrocław 1989.
  • Volumina Legum, vol. 3, Petersburg 1859.
  • Zeron C., Political Theories and Jesuit Politics, [in:] The Oxford Handbook of the Jesuits, ed. I.G. Županov, New York 2019.
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikatory
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.ekon-element-000171611133

Zgłoszenie zostało wysłane

Zgłoszenie zostało wysłane

Musisz być zalogowany aby pisać komentarze.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.