Inspiracje naturą chłopską myśli politycznej ruchu ludowego w końcowym okresie zaborów i w II Rzeczypospolitej

• Autorzy: Marcin Wichmanowski

Warianty tytułu

The Peasant Nature Inspirations of the Political Thought of the Polish People's Movement at the End of the Partitions Period and in the Second Polish Republic

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

CEL NAUKOWY: Za naczelny cel przyjęto ustalenie wzajemnych związków zachodzących pomiędzy myślą polityczną ruchu ludowego w Polsce w końcowym okresie zaborów i dwudziestoleciu międzywojennym a naturą chłopską.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Pojawiło się pytanie, czy każda z podstawowych kategorii myśli politycznej ruchu ludowego była inspirowana naturą chłopską oraz czy następowało sprzężenie zwrotne - myśl wpływała na naturę. Niezbędne dla ukazania problemu było zastosowanie metod i technik badawczych swoistych dla badań nad myślą polityczną, przede wszystkim analizy świadectw i śladów myśli politycznej partii ludowych, a także analizy porównawczej. Takie podejście badawcze pozwoliło na uchwycenie swoistości eksplorowanego problemu.
PROCES WYWODU: W pierwszej kolejności przedstawiono definicje podstawowych pojęć (myśl polityczna, ruch ludowy, natura chłopska). Następnie zwrócono uwagę na uwarunkowania natury chłopskiej oraz rolę, jaką odgrywała w kształtowaniu ideologii ruchu ludowego w Polsce. Ukazano wpływ warunków społeczno-politycznych na chłopską naturę, a jej na rozwój myśli politycznej partii ludowych.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Chłopi stanowili dla polityków ruchu ludowego fundament społeczeństwa i narodu, byli inspiracją dla koncepcji i działań politycznych. W artykule starano się udowodnić, na ile warunki życia chłopów determinowały ich naturę, a natura chłopska myśl ludowców.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Wnioski płynące z rozważań zawartych w artykule adresowane są zarówno do polityków, politologów, jak i socjologów wsi. Ukazano sposób, w jaki ideolodzy ruchu ludowego udowodnili, że wszelkie działanie polityczne ma uzasadnienie wówczas, gdy jego wyniki i efekty służą człowiekowi. Stąd pojawił się postulat przebudowy psychiki chłopa (uszlachetniania go). (abstrakt oryginalny)

EN

RESEARCH OBJECTIVE: We adopted establishment of mutual relations between the political thought of the people's movement in Poland at the end of the partitions and the interwar period, and peasant nature as the main objective of our work.
THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The question arose, whether each of the basic categories of political thought of the people's movement was inspired by peasant nature, and whether there was any feedback - with thought affecting the said nature. The highlighting of this issue necessitated using research methods and techniques specific to the exploration of research on political thought; first of all, analysis of testimonies and traces of political thought of popular parties, as well as comparative analysis. This research approach enabled us to capture the specificity of the investigated issue.
THE PROCESS OF ARGUMENTATION: We set off presenting definitions of the basic concepts (political thought, people's movement, peasant nature) first. Then, attention was paid to the conditions of the peasant nature and the role it played in shaping the ideology of the people's movement in Poland. The influence of socio-political conditions on peasant nature were demonstrated, and their influence on the development of political thought of popular parties.
RESEARCH RESULTS: Peasants constituted the cornerstone of society and the nation for the politicians of the people's movement, they were the inspiration for their political concepts and actions. The article attempts to prove to what extent the living conditions of the peasants determined their nature and the peasant nature the thought of the people's movement.
CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: We address the conclusions drawn from considerations contained in the article to both politicians, political scientists and rural sociologists. They demonstrate the way ideologists of the people's movement have proved that all political action is justified, as long as its results and effects serve man. Hence the demand for rebuilding the peasant's psyche (refining it). (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Historia myśli politycznej; Organizacje polityczne; Miejsce człowieka w społeczeństwie; Ludność wiejska

EN

History of political thought; Political organisations; Person's role in society; Rural population

• Czasopismo: Horyzonty Polityki
• Rocznik: 2020
• Tom: 11
• Numer: nr 35 W okresie światowych konfliktów - problematyka władzy politycznej w pierwszej połowie XX stulecia
• Strony: 29--50

Twórcy

autor

Marcin Wichmanowski

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Bibliografia

• Banach, A., K. (1997). Awans młodzieży chłopskiej na przykładzie studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1867-1918. W: C. Kłak (red.). Chłopi - naród - kultura, t. 3: Oblicze duchowe (83-94). Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Bednarzak-Libera, M. (2007). Działalność towarzystw oświatowych wśród chłopów w Europie Środkowej do 1914 roku. W: J.R. Szaflik, J. Gmitruk, A. Koseski, K. Łukawski, R. Turkowski (red.). Dzieje partii i stronnictw chłopskich w Europie, t. 1: Narodziny i rozwój (331-346). Pułtusk - Warszawa: Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Ludowe Towarzystwo Naukowo-Kulturalne, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.
• Bilewicz, A., Gładkiewicz, R., Walasek S. (2002). Edukacja - państwo - naród w Europie Środkowej i Wschodniej w XIX i XX wieku. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski - Instytut Pedagogiki, Centrum Badań Śląskoznawczych i Bohemistycznych.
• Bojko, J. (1904). Dwie dusze. Kraków: Nakładem "Przyjaciela Ludu".
• Bukraba-Rylska, I. (2008). Socjologia wsi polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA.
• Chałasiński, J. (1984). Młode pokolenie chłopów: procesy i zagadnienia kształtowania się warstwy chłopskiej w Polsce, t. 1-4. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Czarnota, A. (1988). Problemy syntezy polskiej myśli politycznej - rozważania wstępne. W: W. Wrzesiński (red.). Polska myśl polityczna XIX i XX wieku, t. 7: Państwo w polskiej myśli politycznej (265-279). Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk - Łódź: Wydawnictwo Ossolineum.
• Garlicki, A. (1981). Wstęp. W: A. Garlicki (red.). Przewroty i zamachy stanu: Europa 1918-1939 (5-9). Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik.
• Jachymek, J. (1983). Myśl polityczna PSL Wyzwolenie 1918-1931. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
• Jachymek, J. (1993). Neoagraryzm i trzecia droga. Przebudowa i walka o nową Polskę, Lublin: Wydawnictwo Czas.
• Jachymek, J. (2001). Ruch ludowy. W: J. Jachymek, W. Paruch (red.). Więcej niż niepodległość: Polska myśl polityczna 1918-1939 (221-257). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Jachymek, J., Paruch, W. (2001). Wstęp. W: J. Jachymek, W. Paruch (red.). Więcej niż niepodległość: Polska myśl polityczna 1918-1939 (9-14). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Jajecznik, K. (2006). Myśl polityczna - próba standaryzacji badań. Rocznik Nauk Politycznych, 9, 255-270.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. (1921, 17 marca). W: J.R. Szaflik (oprac. 1998). Źródła do dziejów Polski w XIX i XX wieku, t. 3: Lata 1918-1939 Polska niepodległa. Wybór tekstów źródłowych (69-85). Pułtusk: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistycznej w Pułtusku.
• Krężel, A. (1919, 9 listopada). Ostatnim zwolennikom szlacheckiego jarzma. Piast, 45, 7.
• Król, M. (1998). Historia myśli politycznej: Od Machiavellego po czasy współczesne. Gdańsk: Wydawnictwo Arche.
• Leon XIII. (1891). Rerum novarum. Encyklika o kwestii robotniczej. W: J. Skwara (oprac. 1984). Nauczanie społeczne Kościoła. Dokumenty (11-35). Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych.
• Łuczak, A. (1982). Społeczeństwo i państwo w myśli politycznej ruchu ludowego. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Maj, E., Wójcik, A. (2008). Wstęp. W: E. Maj, A. Wójcik (red.). Myśl polityczna w Polsce po 1989 roku. Wybrane nurty ideowe (7-11). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Odezwa PSL w Królestwie Polskim Pt. "Bracia Chłopi" o reformach społeczno-politycznych i roli chłopów w budowie niepodległego państwa polskiego. (1918, październik). W: K. Dunin-Wąsowicz i in. (oprac. 1966). Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego, t. 1: 1864-1918 (480-481). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Olszewski, E. (2015). Wybrane problemy myśli politycznej: idea, ideologia, doktryna polityczna. W: E. Maj, E. Kirwiel, E. Podgajna (red.). Myśl polityczna w społeczeństwie informacyjnym (153-174). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Paruch, W. (1997). Od konsolidacji państwowej do konsolidacji narodowej: Mniejszości narodowe w myśli politycznej obozu piłsudczykowskiego (1926-1939). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Paruch, W. (1999). Myśl polityczna - refleksje metodologiczne o pojęciu. W: Z.J. Pietraś, A. Wójcik, W. Paruch (red.). Państwo - ludowcy - myśl polityczna (27-39). Lublin: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K: Politologia.
• Paruch, W. (2004). Między wyobrażeniami a działaniami. Wybrane aspekty przedmiotowe badań politologicznych nad myślą polityczną, Polityka i Społeczeństwo, 1, 9-38.
• Paruch, W. (2005). Myśl polityczna obozu piłsudczykowskiego 1926-1939. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Paruch, W. (2009). Kategorie ekonomiczne a zakres pojęcia "myśl polityczna" - refleksje metodologiczne. W: E. Maj, S. Michałowski, A. Wójcik (red.). Idee - Państwo - Ludowcy. Księga jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora Jana Jachymka (37-46). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Paruch, W. (2015). Konsekwencje definiowania myśli politycznej dla kwestionariusza badań politologicznych. Humanities and Social Science, 22(1), 157-174.
• Pius XI. (1931). Qadragesimo anno. Encyklika o odnowieniu ustroju społecznego i o udoskonaleniu go według normy prawa Ewangelii. W: J. Skwara (oprac. 1984). Nauczanie społeczne Kościoła. Dokumenty (37-75). Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych.
• Program Polskiego Stronnictwa Ludowego Piast. (1926, 29 listopada). W: S. Lato, W. Stankiewicz (1969). Programy stronnictw ludowych: Zbiór dokumentów (255-281). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Program Polskiego Stronnictwa Ludowego Wyzwolenie. (1925, 16 marca). W: S. Lato, W. Stankiewicz (1969). Programy stronnictw ludowych: Zbiór dokumentów (229-244). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Program Polskiego Stronnictwa Ludowego. (1903, 27 lutego). W: S. Lato, W. Stankiewicz (1969). Programy stronnictw ludowych: Zbiór dokumentów (69-83). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Program Polskiego Związku Ludowego. (1906, 29 czerwca). W: S. Lato, W. Stankiewicz (1969). Programy stronnictw ludowych: Zbiór dokumentów (87-90). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Program Stronnictwa Ludowego. (1931, 15 marca). W: S. Lato, W. Stankiewicz (1969). Programy stronnictw ludowych: Zbiór dokumentów (299-311). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej. (1927), R. 5, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
• Samulak, T. (1997). Historia i współczesność kwestii chłopskiej w Polsce W: W. Bonusiak (red.). Chłopi - naród - kultura, t. 5: Chłopi a państwo (11-22). Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Scrutona, R. (2002). Słownik myśli politycznej, przełożył T. Bieroń. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Sielezin, J.R. (2013). Wizja państwa w myśli politycznej partii chłopskich w II Rzeczypospolitej. Rocznik Historyczny Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 29, 11-40.
• Sielezin, J.R. (2018). W kręgu myśli politycznej polskiego ruchu ludowego. Artykuły i szkice. Warszawa: Wydawnictwo Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.
• Skarzyński, R. (1990). Intelektualiści a ideologia. Myśl polityczna jako przedmiot badań politologa. Studia Nauk Politycznych, 4-6, 9-27.
• Skarzyński, R. (1992). Historia myśli politycznej w ujęciu politologicznym: Zarys koncepcji. Studia Polityczne, 1, 107-119.
• Słomka, J. (1983). Pamiętniki włościanina. Od pańszczyzny do dni dzisiejszych. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Strzelecki, M. (2012). Świadomość społeczno-polityczna chłopów i jej determinanty w refleksji działaczy ruchu ludowego w latach 1918-1939. W: J. Gmitruk, A. Indraszczyk (red.). Wieś i ruch ludowy w Polsce i Europie, t: 1: W kręgu historii i tradycji (133-149). Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Wydział Nauk Humanistycznych Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Ludowe Towarzystwo Naukowo-Kulturalne.
• Sytuła, J. (1982), Miejsce kształcenia dorosłych w systemie oświatowym II Rzeczypospolitej. Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk - Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Szmyd, J. (1996). Tożsamość chłopska - charakter i ethos narodowy - polskość. W: A. Meissner (red.). Chłopi - naród - kultura, t. 4: Kultura i oświata wsi (11-26). Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Ślusarczyk, A. (1918, 10 listopada). Gdy Polska powstaje!... Piast, 45, s. 9.
• Wapiński, R. (1987). Badania nad dziejami polskiej myśli politycznej schyłku XIX i XX wieku. Przegląd Humanistyczny, 9 (264), 51-70.
• Wapiński, R. (1990). Badania nad dziejami polskiej myśli politycznej schyłku XIX i XX wieku W: J. Maternicki (red.). Historia najnowsza jako przedmiot badań i nauczania (169-178). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Wichmanowski, M. (2010a). Działalność i myśl polityczna Aleksandra Bogusławskiego (1887-1963) polityka ruchu ludowego. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Wichmanowski, M. (2010b). Źródła i rozwój nacjonalizmu chłopskiego. Wybrane problemy. W: E. Maj, M. Mikołajczyk, M. Śliwa (red.). Idee w procesie kształtowania współczesnej rzeczywistości polskiej. Nacjonalizm (159-180). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
• Wichmanowski, M. (2017). Myśl polityczna Polskiego Stronnictwa Ludowego "Piast" 1913/14-1931. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Wichmanowski, M. (2019). Demokracja w myśli politycznej ludowców w okresie międzywojennym: Wybrane problemy. W: E. Kirwiel, E. Maj, E. Podgajna, M. Wichmanowski (red.). Myśl polityczna - demokracja - wolność. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Janowi Jachymkowi z okazji 80. rocznicy urodzin (311-328). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Witos, W. (1978). Moje wspomnienia, A. Czubiński i in. (oprac.). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Witos, W. (1998). Dzieła wybrane, t. 1: Moje wspomnienia, cz. 1. E. Karczewski, J.R. Szaflik (oprac.). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Wolańczyk, M. (2012). Rozwój świadomości narodowej galicyjskich chłopów na przełomie XIX i XX wieku na podstawie pamiętników i wspomnień. W: J. Gmitruk, A. Indraszczyk (red.). Wieś i ruch ludowy w Polsce i Europie, t: 1: W kręgu historii i tradycji (115-122). Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Wydział Nauk Humanistycznych Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Ludowe Towarzystwo Naukowo-Kulturalne.
• Wójcik, A. (1992). Myśl polityczna Stanisława Augusta Thugutta 1873-1941. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Zakrzewski, A. (1968). Wincenty Witos - chłopski mąż stanu w latach 1918-1926. Kwartalnik Historyczny, 3, 574.
• Zakrzewski, A. (1988). Państwo w programach stronnictw ludowych. W: W. Wrzesiński (red.). Polska myśl polityczna XIX i XX wieku, t. 7: Państwo w polskiej myśli politycznej (121-135). Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk - Łódź: Wydawnictwo Ossolineum.
• Zieliński, H. (1975). O potrzebie i trudnościach badania dziejów polskiej myśli politycznej. W: H. Zieliński (red.). Polska myśl polityczna XIX i XX wieku, t. 1: Polska i jej sąsiedzi (7-26). Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk: Wydawnictwo Ossolineum.

Identyfikatory

DOI

10.35765/HP.1879