W cieniu fabryki. Wizja katastrofy Zakładów Azotowych w Mościcach w pomniku Wilhelma Sasnala

• Autorzy: Marcin Laberschek

Warianty tytułu

In the Shadow of the Factory. A Vision of the Nitrogen Plant Disaster in Mościce at the Monument of Wilhelm Sasnal

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W tekście naszkicowano obraz najważniejszych aspektów cienia, czyli odczucia lęku towarzyszącego mieszkańcom Mościc. Dominującym aspektem tego lęku jest wizja katastrofy fabryki, przyjmująca dwa oblicza (awarii zakładów i ataku nuklearnego). Wizja ta wyrażana jest w opowieściach, które, niczym podróżujące idee (Czarniawska 2010), przemieszczają się w obrębie otoczenia społecznego organizacji w sposób wertykalny (w czasie) i horyzontalny (w ramach grupy), co zapewnia im ciągłość trwania i odpowiedni zasięg. Opowieści są jednym z "widocznych" przejawów cienia i organizują życie społeczne, stając się choćby inspiracją dla artystów. W taki sposób powstał pomnik Wilhelma Sasnala "28.031983". W opracowaniu zwrócono również uwagę na to, co inicjuje cień w otoczeniu społecznym organizacji. Wyróżniono kilka takich katalizatorów: rzeczywiste zdarzenia, zjawiska natury fizycznej oraz miejsca i obiekty. Warto jednak zaznaczyć, że artykuł odnosi się tylko do pewnej części problematyki cienia Zakładów Azotowych, skoncentrowano się bowiem na cieniu, który przejawiał się w twórczości Sasnala, a przede wszystkim w pomniku jego autorstwa. Pozakatastroficznych postaci stanów lękowych w otoczeniu mościckiej fabryki może być jednak więcej. Ich identyfikacja byłaby możliwa za sprawą wdrożenia odpowiednich badań społecznych, choćby przeprowadzenia grupowych lub pogłębionych wywiadów indywidualnych z mieszkańcami dzielnicy Tarnowa. Badania mogłyby się stać punktem wyjścia do kolejnych prac o cieniu. (fragment tekstu)

EN

The article concerns the shadow phenomenon understood as the state of anxiety of people who cre- ate the social environment of an organization. This phenomenon was discussed on the example of Zakłady Azotowe in Mościce and the Wilhelm Sasnal monument, using research material from in- depth interviews with the creator of the monument and with Dawid Radziszewski, artistic curator. Information from existing sources and the results of the visual analysis of the monument were also used. The result of the analysis is that: (1) shadow is a kind of social fear of threats from the organ- ization (eg failures); (2) its source is the organization itself; (3) shadow is rooted in the past (4) and projected for the future; (5) shadow organizes social life in the environment of the organization and manifests itself in stories, myths and art. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Otoczenie organizacji; Sztuka; Zarządzanie; Relacje organizacja-otoczenie; Zachowania społeczne

EN

Organisation environment; Art; Management; Organization-environment relations; Social behaviour

• Czasopismo: Zarządzanie w Kulturze
• Rocznik: 2020
• Tom: 21
• Numer: z. 4 Cień organizacyjny: Ukryte obszary zarządzania w kulturze
• Strony: 325--346

Twórcy

autor

Marcin Laberschek

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Bibliografia

• 20 bomb (2015), 20 bomb na Poznań, 15 na Warszawę, dziesiątki na inne miasta. Plany USA na III wojnę światową, TVN24 bis, 25.122015, https://tvn24.pl/swiat/plany-bombardowan- atomowych-w-polsce-odtajniony-dokument-sac-ra605767-3321566 [odczyt: 16.09.2020].
• Arcydzieło (2008), Arcydzieło w cieniu zakładów azotowych, Dziennik.pl, http://www.dziennik.pl/podroze/article206944/Arcydzielo_w_cieniu_zakladow_azotowych.html [odczyt:1 5.09.2020].
• Bowles M.L. (1991), The organizational shadow, "Organization Studies", Vol. 12, No. 3, s. 387-404.
• Biały K. (2015), Opowieści biograficzne, [w:] M. Kostera (red.), Metody badawcze w zarządzaniu humanistycznym, Warszawa: Sedno.
• Bułdys B. (2010), Mościce - sen o nowoczesności, [w:] E. Łączyńska-Widz, D. Radziszewski (red.), Tarnów. 1000 lat nowoczesności. Przewodnik, Warszawa-Tarnów: Stowarzyszenie 40 000 Malarzy, Biuro Wystaw Artystycznych Galeria Miejska w Tarnowie, s. 129-175.
• Burdus E. (2011), Shadow Management, "Review of International Comparative Management", Special Number 1, s. 135-140.
• Burrell G., Morgan G. (1979), Sociological Paradigms and Organisational Analysis, Portsmouth, NH: Heinemann.
• Campbell J. (2019), Potęga mitu, tłum. I. Kania, Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Carr A. (2002), Jung, Archetypes and Mirroring in Organizational Change Management: Lessons from a Longitudinal Case Study, "Journal of Organizational Change Management" 15 (5), s. 477-489.
• Czarniawska B. (2002), Interviews and Organizational Narratives/f, [w:] J.F. Gubrium, J. Holstei (eds.), Handbook of Interviewing, Thousand Oaks: Sage.
• Czarniawska B. (2010), Trochę inna teoria organizacji. Organizowanie jako konstrukcja sieci działań, Warszawa: Wydawnictwo Poltext.
• Czuję (2010), Czuję, że tam wciąż można wiele. Rozmowa z Wilhelmem Sasnalem, [w:] E. Łączyńska-Widz, D. Radziszewski (red.), Tarnów. 1000 lat nowoczesności. Przewodnik, Warszawa-Tarnów: Stowarzyszenie 40 000 Malarzy, Biuro Wystaw Artystycznych Galeria Miejska w Tarnowie, s. 193-210.
• Drabik L., Kubiak-Sokół A., Sobol E., Wiśniakowska L. (oprac.) (2007), Słownik języka polskiego PWN, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Durkheim E. (1901/2000), Zasady metody socjologicznej (przedmowa do wydania drugiego), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Durkheim E. (1912/2010), Elementarne formy życia religijnego. System totemiczny w Australii, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Garfinkel H. (2007), Studia z etnometodologii, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Geertz C. (2005), Interpretacja kultur. Wybrane eseje, tłum. M.M. Piechaczek, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Gierszewska G., Romanowska M. (2003), Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
• Hall M.R., Hall E.T. (1975/2001), Czwarty wymiar w architekturze. Studium o wpływie budynku na zachowanie człowieka, Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA.
• Hatch M.J. (2002), Teoria organizacji, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kopaliński W. (2001), Słownik symboli, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm.
• Kostera M. (2003), Antropologia organizacji. Metodologia badań terenowych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kostera M. (2010), Organizacje i archetypy, Warszawa: Wolters Kluwer.
• Kostera M., Śliwa M. (2012), Zarządzanie w XXI wieku, Warszawa: Wolters Kluwer.
• Laberschek M. (2019a), Znaczenie pomników przedsiębiorstw w przestrzeni społecznej, "Przegląd Socjologii Jakościowej", s. 136-161.
• Laberschek M. (2019b), Monumentalne wizerunki. Pomniki jako obrazy przedsiębiorstw, "Zarządzanie w Kulturze", t. 20, nr 2, s. 199-220.
• Laberschek M. (2021), Monuments to Enterprises in Communist-era Poland. The Creation and Consolidation of an Organizational Identity through Art, [w:] M. Kostera, C. Woźniak (red.), Aesthetics, Organization, and Humanistic Management, New York, London: Routledge, Taylor & Francis Group.
• Latour B. (1986), The Powers of Association, [w:] J. Law (red.), Power, Action and Belief - A New Sociology of Knowledge?, London-Boston-Henley: Routledge & Kegan Paul.
• Łączyńska-Widz E., Radziszewski D. (red.), Tarnów. 1000 lat nowoczesności. Przewodnik, Warszawa-Tarnów: Stowarzyszenie 40 000 Malarzy, Biuro Wystaw Artystycznych Galeria Miejska w Tarnowie.
• Maison D. (2010), Jakościowe metody badań marketingowych. Jak zrozumieć konsumenta, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Marcinek P. (2016), Dziwne dźwięki z Azotów zagrażają mieszkańcom?, plus.gazetakrakowska.pl, https://plus.gazetakrakowska.pl/dziwne-dzwieki-z-azotow-zagrazaja-mieszkancom/ar/11487468 [odczyt: 16.09.2020].
• Mytych J. (2018), Pionki na biało-czerwonej szachownicy: polityczny i medialny dyskurs o pomnikach na przykładzie "Czterech śpiących", "Organów" Hasiora oraz rzeszowskiego Pomnika Walk Rewolucyjnych, "Naukowy Przegląd Dziennikarski", 2, s. 65-94.
• Pawłowski R. (2010), Chemia Sasnala, wyborcza.pl, Duży Format, 5.12.2010, https://wyborcza. pl/duzyformat/1,127290,8762034,Chemia_Sasnala.html [odczyt: 15.09.2020].
• Policht P. (2020), Artystyczny przewodnik po Tarnowie, Culture.pl, https://culture.pl/pl/artykul/ artystyczny-przewodnik-po-tarnowie [odczyt: 15.09.2020].
• Rosenow E. (1899/2010), Die im Schatten Leben, Berlin: Contumax Gmbh & Co. Kg.
• Silverman D. (2012), Interpretacja danych jakościowych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Sörensen J., Olsson E.J. (2020), Shadow Management: Neoliberalism and the Erosion of Democratic Legitimacy through Ombudsmen with Case Studies from Swedish Higher Education,"Societies", 10(2), 30, s. 1-13.
• Sułkowski Ł. (2007), Recepcja nurtu interpretatywnego w naukach o zarządzaniu, [w:] K. Konecki, Chomczyński P. (red.), Zarządzanie organizacjami: organizacja jako proces, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Tarnów (2019) Tarnów. Wybuch w Zakładach Azotowych. Ranny pracownik, tarnow.naszemiasto.pl, https://tarnow.naszemiasto.pl/tarnow-wybuch-w-zakladach-azotowych-ranny- pracownik/ar/c14-514947 [odczyt: 16.09.2020].
• Weick K. (2016), Tworzenie sensu w organizacjach, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Sasnal W. (2020), Transkrypcja wywiadu autora z Wilhelmem Sasnalem.
• Radziszewski D. (2020), Transkrypcja wywiadu autora z Dawidem Radziszewskim.

Identyfikatory

DOI

10.4467/20843976ZK.20.026.13044